Morgunblaðið - 11.07.2011, Blaðsíða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. JÚLÍ 2011
Ristilfélagið var
stofnað 30. júní 2009
og er því nýorðið
tveggja ára. Það var
stofnað af hópi áhuga-
manna úr hópi sjúk-
linga, lækna og ann-
arra
heilbrigðisstarfs-
manna er láta sig mál-
ið varða. Rist-
ilkrabbamein er þriðja
algengasta krabba-
meinið í konum og körlum og afar
líklegt að flestir, ef ekki allir, þekki
einhvern sem greinst hefur með
sjúkdóminn. Þetta er ansi stór
hópur, sem samt hefur lítið borið á.
Brýnt er að opna umræðu um
þennan alvarlega sjúkdóm til að
auka þekkingu á honum í sam-
félaginu. Umræða um aðrar teg-
undir krabbameina er mun lengra
á veg komin og almenn þekking á
þeim þar með mun meiri.
Flestir sjúklingar
komnir á efri ár
Árlega greinast 130-140 Íslend-
ingar með ristilkrabbamein og ár-
lega deyja um 50 manns af völdum
sjúkdómsins. Í lok árs 2009 voru
um 990 einstaklingar á lífi sem
greinst höfðu með sjúkdóminn.
Meðalaldur þeirra sem greinast er
um 70 ár þannig að meginþorri
sjúklinganna er kominn á efri ár.
Það er erfiðara að vekja athygli
á sjúkdómnum og einkennum hans
meðal almennings þegar sjúklingar
sem greinst hafa eru ekki áberandi
í umræðunni. Ristilfélagið var
stofnað til að vinna að
hagsmunum þessa
hóps og reyna að
vinna að því að sjúk-
dómurinn verði
greindur á fyrri stig-
um. Þannig aukast lík-
ur á að hann verði
læknanlegur hjá börn-
um okkar og barna-
börnum.
Skimun
nauðsynlegur
hluti forvarna
Ristilfélagið hefur
þegar sannað gildi sitt á þeim
stutta tíma sem það hefur starfað,
til dæmis hafa málsvarar þess
miðlað mikilvægum upplýsingum
til félagsmanna og ráðamanna heil-
brigðismála. Félagið nýtur stuðn-
ings Krabbameinsfélags Íslands og
aðildarfélaga á höfuðborgarsvæð-
inu við uppbyggingu sína. Það hef-
ur skilað þeim árangri að nú er
ákveðið að ristilkrabbamein verði
sett efst á forvarnalista í kynning-
arstarfi og þannig verði baráttan
stórefld gegn þessum vágesti.
Almennri þekkingu á sjúkdómn-
um og afleiðingum hans er ábóta-
vant. Þess utan er sjúkdómurinn
lúmskur og einkenni hans koma oft
fram of seint til að meðhöndlun
skili varanlegum árangri. Eitt
helsta baráttumál Ristilfélagsins er
að hafin verði skipulögð skimun
fyrir sjúkdómnum þar sem reynt
er að greina hann á forstigi, enda
er það forsenda þess að sjúklingur
nái fullum bata. Það er ótrúlegt en
satt að það tekur sjúkdóminn um
tíu ár að þróast af meinlausu for-
stigi upp í að vera banvænn. Á
þessu skeiði sjúkdómsins er því
nauðsynlegt að greina hann.
Tilgangur Ristilfélagsins er að
 stuðla að fræðslustarfsemi og
miðlun upplýsinga til sjúklinga,
aðstandenda, annarra velunnara
og almennings í samstarfi við
krabbameinsfélögin og aðra.
 efla samstarf við heilbrigðis-
starfsfólk, heilbrigðisstofnanir
sem og félagasamtök, er láta sig
varða heilbrigði og velferð
þeirra er greinast með sjúk-
dóminn.
 hvetja til rannsókna á sjúk-
dómnum og orsökum hans.
 stofna til samskipta við sam-
bærileg samtök erlendis.
 beita sér fyrir því að hafin verði
leit að ristil- og endaþarms-
krabbameini á byrjunarstigi.
Það er einlæg von aðstandenda
Ristilfélagsins að skimun fyrir
krabbameini í ristli og endaþarmi
hefjist hér á landi sem fyrst, enda
hafa rannsóknir sýnt fram á að slík
skimun er þjóðhagslega hagkvæm.
Afar dýrt er að eiga við afleiðingar
sjúkdómsins bæði er varðar lyfja-
meðferð og skurðaðgerðir.
Við hvetjum Íslendinga til að
kynna sér einkenni þessa sjúk-
dóms.
Eftir Magneu
Guðmundsdóttir » Brýnt er að opna
umræðu um þennan
alvarlega sjúkdóm til að
auka þekkingu á honum
í samfélaginu.
Magnea
Guðmundsdóttir
Höfundur er formaður
Ristilfélagsins.
Ristilkrabbamein – sjúk-
dómur sem of hljótt er um
Ég þakka þér fyrir
grein þína, og langar
að gera nokkrar at-
hugasemdir, þó ekki
þannig að þú hafir á
neinn hátt haft rangt
fyrir þér í neinu, en
ekki rétt heldur.
Þú átt gott, að
þekkja ekki fátækt-
ina. Hún hefur fylgt
okkur frá upphafi, og
er sannarlega ekki á
leiðinni að yfirgefa okkur, og ef til
vill, ef við leitum, þá getum við
fundið hana í kunnuglegu andliti í
biðröðinni eftir matarpakka í
gamla fjósinu við Miklatorg, ekki
síður en í gömlum sögnum.
Það er erfitt fyrir okkur nú til
dags, að setja okkur í spor for-
mæðra okkar og -feðra. Jafnvel þó
aðeins sé hundrað ár aftur í tím-
ann. Aðalvandamálið er, að þau
vissu ekki allt sem við teljum okk-
ur vita, og, það sem erfiðara er,
við vitum ekki svo ótalmargt sem
þau þekktu. Þess sem við þekkjum
ekki, söknum við ekki, þess vegna
gleðjumst við ekki yfir sömu at-
vikum og þau. Við tárumst þó enn
yfir því sama, þó ef til vill með
öðrum formerkjum sé. Þau bjuggu
ekki í eins fínum húsum og við, en
þau bjuggu sér ekki til umhverfi,
sem krefst róandi og örvandi lyfja,
til þess að lifa það af. Þau misstu
börn sín úr sjúkdómum, sem
læknanlegir eru í dag, en þau
misstu ekki börn sín í eiturlyf.
Þú þværð ekki hár þitt úr
keytu, en samt þværð þú hár þitt
úr vatni, sem í milljónir ára hefur
verið drukkið og migið í af mönn-
um og dýrum merkurinnar, en
ensímin í keytunni eru það sem
við köllum í dag efnakljúfa sjálfr-
ar náttúrunnar, sem frægir eru í
þvottaefnaauglýsingum. Aldrei
sáust fallegri konuhendur en
þeirra kvenna, sem unnu við að
þvo ullina úr þessum þvottalegi.
Aldraður bóndi, sem nú er látinn
og ég var svo lánsamur að kynn-
ast, sagði mér, að þegar gamli
bærinn hans var rifinn og hann
flutti í nýtt hús, þá
vildi hann ekki verða
við þeirri ósk, að friða
gömlu bæjarhúsin.
Hann sagði, að þegar
gamli bærinn væri
yfirgefinn, þá hyrfi
hlýjan, nærveran við
íbúana, og þó hann
væri hitaður upp, þá
bæri hann ekki vitni
lífinu, sem í honum
var, heldur kæmi fólk
sem skoðaði hann til
með að segja: „Að hugsa sér, að
fólk hafi búið í þessu.“
Bílarnir, sem ég lék mér að í
sveitinni, voru smíðaðir úr tveim
trékubbum negldum saman, og
þeir voru fínni drossíur en mód-
elin sem fengust í búðum fyrir
sunnan, og sögurnar sem mér
voru sagðar þar, standa mér betur
ljóslifandi fyrir hugsjónum, en
nokkur kvikmynd sem ég hef séð.
Líf okkar í dag er í raun alls
ekki svo frábrugðið því sem var
fyrr á tímum, sömu væntingar og
óskir um framtíðina, sömu draum-
arnir og sami raunveruleikinn, og
viðhorfið til lífsins og tilverunnar
er hið sama og forðum. Þegar
kóngar og drottningar réðu ríkj-
um sagði drottningin eitt sinn: „Ef
fólkið á sér ekki brauð til að
borða, af hverju borðar það þá
ekki bara kökur?“ En arftakinn
hér heima segir: „Ef fólkið hefur
ekki efni á að kaupa sér bensín á
bílinn sinn, af hverju kaupir það
sér þá ekki bara sparneytnari
bíl?“
Það hefur nefnilega ekkert
breyst. Til hamingju að vera til á
þessum síðustu og bestu tímum.
Andsvar við pistli
Unu Sighvatsdóttur
um arfleifð
torfbæjanna
Eftir Kristján Hall
» Það er erfitt
fyrir okkur nú til
dags, að setja okkur
í spor formæðra okkar
og -feðra.
Kristján Hall
Höfundur er fv. atvinnurekandi og
gamall sveitastrákur.
Með nýjum vegi
um Arnkötludal og
Gautsdal er lokið
uppbyggingu nútíma-
vegar með bundnu
slitlagi frá aðal-
þjóðvegakerfinu að
Hólmavík og á norð-
anverða Vestfirði.
Áður voru önnur
tímamót þegar síðasti
kaflinn í uppbyggingu
vegar um Ísafjarðar-
djúp var tekinn í notkun. Báðir
þessir áfangar eiga eftir að opna
okkur nýja möguleika og styrkja
byggð í heild sinni á Vestfjörðum
þótt meira þurfi til. Með tilkomu
nýja vegarins hafa orðið þau tíma-
mót í samgöngumálum fjórðungs-
ins að í fyrsta sinn er nú bundið
slitlag á allri leiðinni milli Reykja-
víkur og Ísafjarðar og reyndar alla
leið til Bolungarvíkur. Um þessa
tvo dali styttist vegalengdin frá
aðalþjóðvegakerfinu að Hólmavík
og nágrenni að Ísafjarðardjúpi og
byggðinni við norðanverða Vest-
firði um 40 km, þarna er miðað við
heilsársveg.
Með tilkomu Hvalfjarðargang-
anna styttist vegalengdin jafn-
mikið milli höfuðborgarsvæðisins
og Vesturlands. Hér skal ósagt lát-
ið hvort þessi nýi vegur verður
næstu áratugina öruggur fyrir
miklum blindbyl, snjóþyngslum og
mikilli veðurhæð sem farið getur í
20 til 30 metra á sekúndu. Það
leiðir tíminn í ljós án þess að
greinarhöfundur beini spjótinu
gegn þessari samgöngubót fyrstu
árin. Víða á Vestfjörðum eru allar
forsendur til að nýi vegurinn hafi
sömu áhrif og Hvalfjarðargöngin
ef hættan á snjóþyngslum og mik-
illi veðurhæð verður lítil. Með vel
uppbyggðum vegi á láglendi getur
Vegagerðin hvergi tryggt örugga
heilsárstengingu
byggðanna um ókomin
ár þegar allra veðra
von er á Íslandi. Óhjá-
kvæmilegt er að vega-
gerð verði líka haldið
við suður Strandir alla
leið að Holtavörðu-
heiði. Talið er að slíkt
verkefni sé nú auð-
leystara þegar það
liggur fyrir að umferð
þungaflutninga verður
mun minni, þá getur
Vegagerðin tekið mið
af því.
Annað verkefni sem er tvímæla-
laust brýnast á Vestfjörðum þolir
enga bið. Það er Vestfjarðavegur
nr. 60, þjóðleiðin frá aðal-
þjóðvegakerfinu og um Austur- og
Vestur-Barðastrandasýslu. Þaðan
heyrir maður aðra og sorglegri
sögu. Í sem stystu máli grúfir yfir
þeim málum algjör óvissa og
stöðnun. Viðurkennt er að þetta sé
eitt brýnasta verkefnið í sam-
göngumálum fjórðungsins. Á þess-
um slóðum eru vegirnir einfaldlega
ekki nokkrum manni bjóðandi.
Þetta ástand tefur alla uppbygg-
ingu á öllum sunnanverðum Vest-
fjörðum á sviði atvinnulífsins, ný-
sköpunar og mannlegra samskipta.
Óverjandi er að lögreglan á Pat-
reksfirði sem þjónar líka íbúum
Reykhóla skuli keyra fram og til
baka um 400 km. Yfir vetrarmán-
uðina tekst það aldrei vegna ill-
viðris og mikilla snjóþyngsla sem
heimamenn á þessu svæði verða
aldrei spurðir um.
Sunnan Dynjandisheiðar og í
Vesturbyggð geta heimamenn ekki
gert sér þetta ástand að góðu þótt
ákvörðun um að hefja fram-
kvæmdir við Dýrafjarðargöng
standi óhögguð. Norðan Dynjand-
isheiðar sem lokast vegna mikilla
snjóþyngsla og illviðris yfir vetr-
armánuðina einangrast heimamenn
í Arnarfirði við sunnanverða- og
Jarðgöng undir Klettsháls
Eftir Guðmund
Karl Jónsson
Guðmundur Karl
Jónsson
» Án jarðganga undir
Klettsháls sem alltaf
verður slysagildra er
tenging Vesturbyggðar
og Barðastrandar við
Hólmavík og nágrenni
óhugsandi þótt umferð
hafi verið hleypt á nýja
veginn um Arnkötludal.
Höfundur er farandverkamaður.
norðanverða Vestfirði þegar snjó-
mokstrar á báðum heiðunum eru
óframkvæmanlegir. Settar hafa
verið fram hugmyndir um þrenn
jarðgöng inn í Geirþjófsfjörð og
Trostansfjörð og þaðan aðeins
lengri veggöng inn á Barðaströnd
samkvæmt samantekt Vegagerð-
arinnar. Fjórðungssamband Vest-
firðinga skal leggja meiri áherslu á
stutt veggöng undir Meðalnesfjall
sem yrðu ódýr til að vegfarendur
losni við slysahættuna á veginum í
Mjólkárhlíð. Án jarðganga undir
Klettsháls sem alltaf verður slysa-
gildra er tenging Vesturbyggðar
og Barðastrandar við Hólmavík og
nágrenni óhugsandi þótt umferð
hafi verið hleypt á nýja veginn um
Arnkötludal.
Hugmyndin um að hætta rekstri
Breiðafjarðarferjunnar yfir vetr-
armánuðina án þess að talað sé um
3,8 km löng veggöng undir þennan
stórhættulega þröskuld vekur litla
hrifningu sveitarstjórnar Vestur-
byggðar og er blaut tuska í andlit
heimamanna á sunnanverðum
Vestfjörðum. Skammarlegt er að
þingmenn Norðvesturkjördæmis
skuli færast undan í flæmingi í
hvert skipti sem þeir eru spurðir
að því hvort þeir vilji flytja tillögu
um jarðgöng undir Klettsháls og
stutt göng sunnan við Galtará í
Kollafirði.
Morgunblaðið birtir alla útgáfu-
daga aðsendar umræðugreinar frá
lesendum. Blaðið áskilur sér rétt til
að hafna greinum, stytta texta í
samráði við höfunda og ákveða
hvort grein birtist í umræðunni eða
í bréfum til blaðsins.
Blaðið birtir ekki greinar, sem
eru skrifaðar fyrst og fremst til að
kynna starfsemi einstakra stofnana,
fyrirtækja eða samtaka eða til að
kynna viðburði, svo sem fundi og
ráðstefnur.
Innsendikerfið
Þeir sem þurfa að senda
Morgunblaðinu greinar eru vinsam-
lega beðnir að nota innsendikerfi
blaðsins. Formið má m.a. finna
undir Morgunblaðshausnum efst
t.h. á forsíðu mbl.is. Einnig er hægt
að slá inn slóðina www.mbl.is/
sendagrein
Ekki er lengur tekið við greinum
sem sendar eru í tölvupósti og
greinar sem sendar eru á aðra
miðla eru ekki birtar.
Í fyrsta skipti sem formið er not-
að þarf notandinn að nýskrá sig inn
í kerfið, en næst þegar kerfið er
notað er nóg að slá inn netfang og
lykilorð og er þá notandasvæðið
virkt.
Ekki er hægt að senda inn lengri
grein en sem nemur þeirri há-
markslengd sem gefin er upp fyrir
hvern efnisþátt en boðið er upp á
birtingu lengri greina á vefnum.
Nánari upplýsingar gefur starfs-
fólk greinadeildar.
Móttaka aðsendra greina
- nýr auglýsingamiðill
 569-1100finnur@mbl.is
...þú leitar og finnur