Morgunblaðið - 11.07.2011, Blaðsíða 25

VIÐTAL
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Íslenskur fuglavísir er ein vinsæl-
asta handbók sinnar tegundar sem
komið hefur út hér á landi og hefur
til dæmis verið notuð á öllum skóla-
stigum landsins, allt frá leikskóla til
háskólastigs. Bókin kom fyrst út ár-
ið 1999, ekki bara á íslensku heldur
einnig á ensku og þýsku. Nú tólf ár-
um seinna kemur hún út að nýju,
rækilega endurskoðuð og aukin.
Auk íslensku útgáfunnar kemur
bókin út í nýrri þýskri þýðingu Co-
lettu Bürling og endurskoðaðri
enskri þýðingu Edwards B. Rick-
son. Í bókinni er ítarlega fjallað um
alla varpfugla og reglulega gesti á
Íslandi auk fjölmargra flækings-
fugla. Alls eru þetta um 160 teg-
undir. Höfundur þessarar vinsælu
bókar er Jóhann Óli Hilmarsson,
sem tekur flestar þeirra mynda sem
eru í bókinni. Hann er meðal helstu
fuglavísindamanna og fugla-
ljósmyndara landsins.
Stöðugar breytingar í fuglalífi
„Bók eins og þessi hlýtur að vera í
stöðugri endurskoðun af því að
fuglalíf á Íslandi er í stöðugri þró-
un,“ segir Jóhann Óli. „Á tíu ára af-
mæli Fuglavísis árið 2009 var
ákveðið að endurútgefa hana. Í
þessari nýju útgáfu eru ýmsar við-
bætur, ég bætti til dæmis við ýms-
um fuglum og þarna eru 34 nýjar
tegundir sjaldgæfra fugla. Lífríki
fuglanna er stöðugum breytingum
háð og er mjög dýnamískt.“
Mikil vinna liggur á bak við bók-
ina og Jóhann Óli segir að það hafi
tekið þrjú ár að koma fyrstu útgáfu
bókarinnar á koppinn. „Jón Karls-
son í Iðunni ýtti mér út í það,“ segir
Jóhann Óli. „Ég var að útvega hon-
um myndir í bók og þá fékk hann
þessa hugmynd. Þannig að fyrsta
útgáfan er að miklu leyti honum að
þakka. Um leið og bókin kom út árið
1999 fór ég að huga að næstu útgáfu
og safna efni. Bókin kom svo út aft-
ur árið 2000 lítið breytt en þessi
nýja útgáfa er rækilega endur-
skoðuð. Það er eiginlega bara nafnið
og hluti af upprunalega textanum
sem heldur sér.“
Allir fuglarnir í uppáhaldi
Í bókinni eru um 700 myndir, nær
allar hefur Jóhann Óli tekið sjálfur.
„Fyrir utan myndir af eggjum eru
einungis fimm sem teknar eru úr
gömlu bókinni, hinar eru nýjar,“
segir hann. „Frá því bókin kom
fyrst út árið 1999 hafa orðið miklar
tækniframfarir í ljósmyndun. Í
gömlu bókinni voru myndir teknar á
filmu en ég skipti síðan yfir í staf-
ræna ljósmyndun árið 2003 og
myndirnar í þessari nýju útgáfu eru
langflestar teknar þannig. Ég fékk
svo örfáar myndir hjá öðrum ljós-
myndurum af sjaldgæfum fuglum
sem mér tókst ekki að mynda.“
Hann segist ekki eiga sér eft-
irlætisfugl. „Ég gerði bók um lunda
fyrir nokkrum árum og þann tíma
sem ég vann að því verki varð lund-
inn uppáhaldsfuglinn minn. En núna
eru allir fuglarnir í bókinni uppá-
haldsfuglar mínir. Ég hef farið víða
um land til að mynda. Yfirleitt þarf
að leita fuglana uppi og sitja fyrir
þeim, þeir koma ekki til manns.
Sumar tegundir er erfiðara að fanga
á mynd en aðrar, eins og til dæmis
sæsvölur, erni og fálka. Það er gríð-
arleg vinna sem liggur að baki
myndunum. Segja má að aðalvinnan
felist í því að taka myndirnar og
vinna þær.“
Bók fyrir almenning
Spurður um byggingu bókarinnar
segir Jóhann Óli: „Bókin er fyrst og
fremst hugsuð fyrir almenning.
Kaflaskiptingin er heimasmíðuð og
fuglunum er skipt í sex flokka til
hægðarauka og raðað niður eftir
skyldleika og búsvæðum. Sjófugla
set ég í einn hóp, síðan koma vað-
fuglar, máfuglar, vatnafuglar, land-
fuglar og spörfuglar. Helstu ein-
kennum fuglanna er lýst. Dregin
eru fram helstu útlitseinkenni og
hegðun, lýst kjörlendi, sagt frá
heimsútbeiðslu og útbreiðslu hér-
lendis. Birt eru útbreiðslukort yfir
varp og vetrarútbreiðslu og viðdvöl
og varptími fugla eru sýnd á mynd,
þetta var allt endurteiknað fyrir
þessa útgáfu. Aftast er kafli um egg
og birtar myndir af öllum eggjum
íslenskra fugla sem verpa að stað-
aldri. Einnig er nýr kafli um bú-
svæði og annar um sérkenni ís-
lensku fuglafánunnar. Listi yfir
fugla sem sést hafa hérlendis er
uppfærður. Ég bætti inn stuttum
texta um fæðu fuglanna og ýmsar
aðrar nýjungar er að finna í bók-
inni“
Morgunblaðið/Eggert
Jóhann Óli „Bók eins og þessi hlýtur að vera í stöðugri endurskoðun af því að fuglalíf á Íslandi er í stöðugri þróun.“
Kraftmikið fuglalíf
Íslenskur fuglavísir eftir Jóhann Óla Hilmarsson hefur ver-
ið endurútgefin  Rækilega endurskoðuð og aukin  Kem-
ur einnig út á ensku og þýsku  Notuð á öllum skólastigum
Ljósmynd/Jóhann Óli Hilmarsson
Skógarþröstur Um 700 myndir prýða bókina. Þar á meðal er þessi
skemmtilega mynd, en fjallað er um alla varpfugla á Íslandi.
Ljósmynd/Jóhann Óli Hilmarsson
Glókollur Bókin kom fyrst út 1999 en hefur nú verið endurskoðuð.
MENNING 25
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. JÚLÍ 2011
Jóhann Óli Hilmarsson hefur
skrifað fjölda greina um fugla
og fuglaskoðun í bækur, blöð og
tímrit og bókina Lundann. Hann
hefur haldið fjölda námskeiða,
fyrirlestra og myndasýninga og
ljósmyndir hans hafa birst víða
um heim. Hann er formaður
Fuglaverndar.
Sérfræðingur
um fuglalíf
HÖFUNDURINN