Fréttablaðið - 20.01.2012, Blaðsíða 6

20. janúar 2012 FÖSTUDAGUR6
FRÉTTASKÝRING: Frávísun á máli Geirs H. Haarde
Svavar
Hávarðsson
svavar@frettabladid.is
Allt bendir til þess að máls-
gögn saksóknara Alþing-
is komi ekki fyrir sjónir
almennings í langan tíma,
fari svo að landsdómsmál-
ið verði fellt niður. Alþingi
hefur því í hendi sér hvort
uppgjör stjórnmálanna við
hrunið fer fram eður ei.
Á það hefur verið bent að með því
að draga ákæruna til baka væri
Alþingi að bregðast fyrirheitum
um rannsókn og uppgjör eftir hrun.
Með efnislegri meðferð Lands-
dóms muni fást svör við fjölmörg-
um spurningum sem brenna á þjóð-
inni; því gefist aðeins þetta eina
tækifæri til að greina mikið magn
gagna um aðkomu stjórnmála-
manna í aðdraganda hrunsins, og
þá í samhengi við vitnisburð Geirs
H. Haarde og annarra lykilmanna í
þeirri atburðarás.
Því er knýjandi spurning hvað
verður gert við málsgögnin ef
Alþingi fellur frá málsókninni, þar
sem það virðist ekki augljóst.
Sigríður Friðjónsdóttir, saksókn-
ari Alþingis, segist ekki hafa íhugað
það hvernig farið verði með gögn-
in. Að stofni til séu þau sömu gögn
og rannsóknarnefnd Alþingis hafði
undir höndum, enda málið grund-
vallað á niðurstöðu hennar.
„Þetta yrði þá sakamál sem fellt
væri niður og það þyrfti að skoða
það hvort í gildi séu reglur um
hvort aðgangur að þeim gögnum sé
heimill eða hvort þau yrðu þá komin
úr augsýn í ákveðinn tíma á grund-
velli upplýsingalaga,“ segir Sigríð-
ur. „Ef þetta væri venjulegt mál
fyrir Hæstarétti yrðu málsgögn
hjá réttinum í ákveðinn tíma og svo
færu þau á Þjóðskjalasafnið.“
Ögmundur Jónasson innanríkis-
ráðherra telur, samkvæmt upplýs-
ingum sem hann aflaði sér vegna
fyrirspurnar Fréttablaðsins, að
„þau gögn sem fengist hafa til
vinnslu við meðferð málsins [séu]
þegar orðin opinber gögn“.
Opinber gögn í hvaða skilningi?
Þeirri spurningu hefur Ögmund-
ur ekki haft svigrúm til að svara,
þegar þetta er skrifað.
Um 3.700 síður af gögnum
Það má teljast öruggt að öll máls-
gögn sem saksóknari Alþingis hefur
safnað saman vegna málareksturs-
ins fyrir Landsdómi verði lokuð
almenningi í áratugi, fari svo að
sakamál á hendur Geir H. Haarde
verði fellt niður. Í lögum um lands-
dóm nr. 8/1963 segir ekkert um
meðferð málsgagna sem falla til við
málareksturinn. Hins vegar segir í
51. grein að lög um meðferð saka-
mála skuli gilda um þau atriði sem
ekki eru sérstaklega skýrð í Lands-
dómslögunum.
Um er að ræða tíu hefti með máls-
gögnum sem nema 3.683 blaðsíðum.
Skjalaskrá gagnanna er 122 blaðsíð-
ur að lengd, eins og kemur fram á
heimasíðu saksóknara Alþingis.
Meðal þeirra gagna sem sak-
sóknari aflaði, og er þá stiklað á
stóru, áður en ákæra var gefin út
10. maí 2011 er tölvupóstur Geirs á
tímabilinu 15. júní 2006 til 1. febrú-
ar 2009 ásamt fundargerðum og
minnisgreinum frá ráðherrafund-
um ríkisstjórna Geirs á sama tíma-
bili. Eins önnur gögn úr forsætis-
ráðuneytinu; frá rannsóknarnefnd
Alþingis og þingmannanefndinni
sem fjallaði um störf hennar.
Upplýsingalögin gilda bara um
starfsemi stjórnvalda, ekki dóm-
stóla eða Alþingis. Gögn í lands-
dómsmálinu eru væntanlega gögn
í samspili á milli Alþingis og dóm-
stóla og erfitt að ímynda sér að þau
teljist gögn frá stjórnvöldum.
Gögn sem saksóknari Alþingis
hefur fengið frá Þjóðskjalasafn-
inu, sem eru stærsti hluti máls-
gagnanna, verða væntanlega hluti
málsskjala hans í málinu; yrðu hluti
rannsóknargagna. Þau eru svo hluti
af skjalasafni saksóknara Alþing-
is. Hvenær þau koma til Þjóðskjala-
safns er óvíst; gögnum er jafnan
ekki skilað strax til Þjóðskjala-
safns. Þau munu hins vegar verða
vistuð þar í fyllingu tímans.
Aðgangur takmarkaður
Um aðgang að skjölum og öðrum
gögnum sem varðveitt eru í Þjóð-
skjalasafni Íslands er fjallað í 9.
grein laga nr. 66/1985 um Þjóð-
skjalasafn Íslands. Þar segir að um
aðgang að gögnum í safninu gildi
ákvæði upplýsingalaga.
Um aðgang að öðrum gögnum og
skjölum, sem upplýsingalög og lög
um upplýsingarétt um umhverfis-
mál taka ekki til, skal mælt fyrir
í reglugerð gefinni út af ráðherra
mennta- og menningarmála að
fengnum tillögum þjóðskjalavarðar.
Það á meðal annars við um gögn frá
dómstólum. Það flækir málið hins
vegar að slík reglugerð hefur ekki
verið sett.
Þar sem slík reglugerð er ekki
fyrir hendi fer líklega um aðgang
að þessum gögnum samkvæmt
ákvæðum laga nr. 88/2008 um með-
ferð sakamála, eins og áður segir,
en í 16. grein er fjallað um aðgang
að gögnum í sakamálum. Af því
ákvæði verður ráðið að aðgangur
að þeim gögnum sem eru í vörslu
safnsins er takmarkaður við aðila
máls.
Rétt er að geta þess að gögn sem
rannsóknarnefndin safnaði heyra
undir lög um Þjóðskjalasafn, en
allt sem saksóknari Alþingis aflar
sjálfur fellur undir lög um með-
ferð sakamála. Því ber þetta allt að
sama brunni. Án efnislegrar með-
ferðar málsins fyrir Landsdómi er
þess langt að bíða að frekari upp-
lýsingar um aðkomu stjórnmálanna
að hruninu rati fyrir sjónir fólksins
í landinu.
Í reglum um notkun og aðgengi
að opinberum skjalasöfnum kemur
fram að gögn sem undanþegin eru
upplýsingarétti séu meðal annars
fundargerðir ríkisstjórna, bréfa-
skipti stjórnvalda og vinnuskjöl.
Almennt eru þau lokuð í 30 ár, jafn-
vel lengur.
Gögnin um Geir gætu
endað í skjalageymslu
TVÍHENT Á MÁLSGÖGNIN Starfsmenn Hæstaréttar bera inn hluta málsgagna þegar
málið var þingfest fyrir Landsdómi 7. júní í fyrra. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Frávísunartillaga kemur fram í dag
vegna tillögu Bjarna Benediktsson-
ar um afturköllun ákæru á hendur
Geir H. Haarde. Margir þingmenn
telja að verði málinu ekki vísað frá
þurfi þingnefnd að ganga í störf
Landsdóms. Skýrt kemur fram í
skýringum með lögum um Lands-
dóm að með ákæru sé málið úr
höndum Alþingis.
Tillaga Bjarna Benediktssonar, formanns
Sjálfstæðisflokksins, um að Alþingi falli frá
ákæru á hendur Geir H. Haarde, verður tekin
fyrir á Alþingi í dag. Tillagan hefur valdið
miklum titringi innan þingsins og óvíst er
hver afdrif hennar verða, en ljóst er að hún
verður tekin til umræðu í dag.
Rökstudd dagskrártillaga hefur verið í
smíðum en, líkt og greint er frá hér til hliðar,
felur hún í sér að umræða fer fram um málið
en ekkert meira verður gert við það.
Heimildir Fréttablaðsins herma að stuðn-
ingur við þá málsmeðferð hafi aukist. Svo
virðist sem fjölmargir þingmenn hafi talið
að frávísun málsins hefði það í för með sér
að ekki færi fram umræða um málið, heldur
yrði því vísað frá áður en til hennar kæmi.
Það hugnaðist mörgum lítt, en meiri stuðn-
ingur er við það að fara þá leið sem rökstudd
dagskrártillaga felur í sér.
Í hlutverk Landsdóms
Verði dagskrártillagan felld og málið fái
þinglega meðferð verður því vísað í nefnd á
mili umræðna. Þá þurfa þeir þingmenn sem
í nefndinni sitja að taka efnislega afstöðu
til ákærunnar á hendur Geir; það er hvort
ástæða sé til að draga hana til baka.
Guðmundur Steingrímsson, þingmaður
utan flokka, segir það umhugsunarefni og
veigamikil rök fyrir frávísun. Sjálfur sé
hann þó ekki endanlega búinn að gera upp
hug sinn.
„Ég sé ekki betur en að nefnd væri að ganga
í störf landsdóms ef hún færi að taka efnis-
lega afstöðu til þess hvort Geir sé sekur eða
saklaus. Ef þingmannanefnd færi að fjalla um
málið væri hún í raun og veru einnig að fjalla
um spurninguna um sekt eða sakleysi. Þannig
gengur hún í störf Landsdóms og það er eitt-
hvað sem við eigum ekki að gera.“
Guðmundur bendir einnig á að málið sé
komið á allt annan stað nú en þegar afstaða
var tekin til ákærunnar í september. Guð-
mundur kaus þá gegn ákæru á hendur öllum
fjórum ráðherrunum fyrrverandi.
„…engin skipti af málinu …“
Mikil umræða hefur farið fram um hvort
málið sé löglegt. Ásta Ragnheiður Jóhannes-
dóttir, forseti Alþingis, lét fara fram mat á
tillögunni og niðurstaða þess var að hún væri
þingtæk. Það hafa þó fjölmargir gagnrýnt og
Þór Saari, þingmaður Hreyfingarinnar, hefur
gengið svo langt að segja að hafi forseti ekki
döngun í sér til að vísa málinu frá eigi ein-
faldlega að skipta um forseta.
Lögin um Landsdóm eru frá árinu 1963
og eru samin af Ólafi Jóhannessyni, einum
helsta lagaspekingi landsins, sérstaklega
hvað varðar stjórnsýslurétt. Bjarni Bene-
diktsson, þá formaður Sjálfstæðisflokksins,
mælti fyrir málinu.
Í athugasemdum með frumvarpinu segir
frá því að Alþingi skipi fimm manna sak-
sóknarnefnd, til að gefa Alþingi, sem fer
með ákæruvaldið, kost á að fylgjast með sak-
sókninni. Þá kemur setning sem virðist býsna
afgerandi um hug löggjafans:
„En eins og nú er, hefur Alþingi engin skipti
af málinu, eftir að það hefur kjörið sóknara.“
Lögfræðingar sem Fréttablaðið ræddi við
töldu því einboðið að tillaga Bjarna bryti í
bága við vilja löggjafans. Seinni tíma skýr-
ingar, sem til að mynda Róbert Spanó hefur
talað fyrir, hafi ekki tekið á því máli. Þess ber
þó að geta að enginn þeirra vildi koma fram
undir nafni.
Málið gert pólitískt
Afstaða Ögmundar Jónassonar innanríkis-
ráðherra, sem ætlar að styðja tillögu Bjarna,
hefur farið illa í margan stjórnarliðann. Árni
Páll Árnason, þingmaður Samfylkingarinn-
ar, segir hins vegar fráleitt að láta eins og
málið snúist um heilsu og lífvænleika ríkis-
stjórnarinnar. Að minnsta kosti tveir af níu
ráðherrum, Ögmundur og Össur Skarphéðins-
son utanríkisráðherra, hyggist styðja málið
og því sé slíkur málatilbúnaður út í hött.
„Það er líka stóralvarlegt mál að gera
umræðu um sakamál gegn einstaklingi að
flokkspólitísku máli og það stórskaðar mála-
tilbúnað þeirra sem stóðu að ákærunni á
sínum tíma. Það skapar þá augljósu hættu
að menn telji að um pólitísk réttarhöld sé að
ræða.
Yfirlýsingar flokksfélaga gera heldur ekk-
ert annað en að styðja varnir sakbornings-
ins og fjölga áfrýjunarmöguleikum hans og
veikja þannig málatilbúnaðinn af hálfu ríkis-
ins,“ segir Árni Páll, en nokkur flokksfélög
Vinstri grænna hafa ályktað um að halda ætti
ákærunni til streitu.
Enn er óvissa um lögmæti tillögunnar
VILDU EKKI ÁKÆRA Össur Skarphéðinsson, Jóhanna Sigurðardóttir og Bjarni Benediktsson greiddu öll
atkvæði gegn því að nokkur ráðherra yrði ákærður. Líklegt er að Jóhanna samþykki frávísunartillögu á
tillögu Bjarna. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Rökstudd dagskrártillaga felur einfaldlega í
sér að næsta mál verður tekið á dagskrá, en
ekkert gert með það mál sem til umræðu
er. Hún felur því í raun í sér að málinu er
vísað frá, að umræðu lokinni. Hjá skrifstofu
Alþingis fengust þær upplýsingar að slík
málsmeðferð þekktist.
Í nefndaráliti 2. minnihluta utanríkis-
málanefndar vegna ábyrgðar á Icesave-
reikningum, sem lagt var fram í desember
2008, var með rökstuddri dagskrártillögu
lagt til að málinu yrði vísað frá. Steingrímur J.
Sigfússon stóð að álitinu. Jón Magnússon, þá
þingmaður Frjálslynda flokksins, lagði einnig
til í áliti í sama máli að málinu yrði vísað frá.
Fordæmi fyrir
málsmeðferðinni
Kolbeinn
Óttarsson Proppé
kolbeinn@frettabladid.is