Fréttablaðið - 20.01.2012, Blaðsíða 17

FÖSTUDAGUR 20. janúar 2012 17
Það berast ekki allt of margar fréttir af þinginu þessa dag-
ana þar sem aukið er á svigrúm
fólks til leita hamingjunnar og
ráða sér sjálft. En það er sjálf-
sagt að hrósa þingmönnum þegar
það gerist. Nýsamþykkt þings-
ályktunartillaga um að heimila
staðgöngumeðgöngu í velgjörðar-
skyni er skref í rétta átt.
Ef við gefum okkur það að
allir séu fæddir frjálsir og ekki
eigi að banna fólki að gera það
sem ekki skaðar aðra, er erfitt
að finna góð rök fyrir því að
meina konum að ganga með
börn fyrir aðra. Raunar sama
hvort greitt sé fyrir „greiðann“
eða ekki. Mótrökin í þessu máli
ganga meira og minna út á það
að vernda fólk fyrir sjálfu sér,
af umhyggju fyrir því, auðvitað.
Margir líta á staðgöngumæður
sem fórnarlömb. En sé litið til
þeirra rannsókna sem gerðar
hafa verið, t.d. dæmis rannsókna
Elly Teman á staðgöngumæðrum
í Ísrael og í Bandaríkjunum,
virðist sú ímynd ekki vel studd.
„En börnin?“
En afgreiðum þetta fyrst út frá
sjónarhorni barnsins. Gefum
okkur það að það sé gott að vera
til. Af því leiðir að öll mótrök
sem byggja á vísun í réttindi
barnsins eru fremur léttvæg,
ef beiting þeirra á að leiða til
að barnið verði aldrei til. Sam-
félagið hefur líka farið yfir þessa
umræðu áður. Jú, það getur
kannski þótt einhverjum fúlt að
hafa aldrei kynnst erfðafræðileg-
um föður sínum, en rétturinn á
að vita uppruna sinn getur varla
trompað réttinn til að vera til.
„Ósvaraðar spurningar“
Stundum má heyra þann frasa,
bæði hér, sem annars staðar þar
sem reynir á endurskilgreiningu
fjölskyldunnar, að „mörgum sið-
ferðislegum spurningum sé enn
ósvarað“. Það má vera að ein-
hverjir hafi ekki svarað þeim
eða þori ekki að segja hvert
þeirra svar sé en tæknifrjóvgan-
ir, ættleiðingar einstaklinga eða
samkynhneigðra, allt þetta kall-
aði fram einhverjar spurningar
og öllum þeim var svarað, þótt
það hafi ekki endilega allir sam-
mælst um svarið frá fyrsta degi.
Auðvitað má huga að ýmsu:
„Hver er mamman? Hvað ef
foreldrum snýst hugur? Hvað
ef konan vill halda barninu? Á
barnið rétt á að vita hver stað-
göngumóðirin er?“ Það er sjálf-
sagt að lögin taki á þessum
spurningum til að spara þeim
sem hafa hagsmuna að gæta
óþarfa ferðir upp í Héraðsdóm.
En hafi menn það til dæmis á
tilfinningunni að það sé mjög
algengt að staðgöngumóður-
inni snúist hugur, þá virðist sú
tölfræði helst byggð á banda-
rískum sjónvarpsþáttum. Þau
tilfelli virðast mjög sjaldgæf í
raunveruleikanum (minna en
1/10.000 skv. Dr. Elly Teman, svo
eitthvað sé nefnt).
Ekki í illgjörðarskyni?
Gert er ráð fyrir að staðgöngu-
meðganga verði einungis leyfð
í velgjörðarskyni, en ekki gegn
greiðslu. Það mætti raunar alveg
sjá hina hliðina á þessu máli. Í
Ísrael, þar sem staðgöngumeð-
ganga hefur verið leyfð í á annan
áratug, má staðgöngumóðirin
hvorki vera skyld fjölskyldunni
sem á að fá barnið né leggja
til eggfrumuna sjálf. Þetta er
kannski til umhugsunar hér, í
þjóðfélagi sem virðist gjarnt á
að telja að sumar athafnir séu
ásættanlegar sem greiði við vin
eða fjölskyldumeðlim en orðn-
ar hæpnar ef farið er út fyrir
þann hóp og peningar bætast í
spilið. Væri t.d. betra að gjafa-
sæði kæmi alltaf frá vinum eða
ættingjum?
Af sama meiði eru áhyggjur
manna af því að einhverjir
kynnu að sérhæfa sig í öllu því
sem staðgöngumeðgöngu fylgir
og jafnvel „hagnast á því“.
Ekki er ástæða til að amast við
slíku fremur en það er ástæða
til að amast við tilvist ættleið-
ingarstofa. Væri betra að hvert
einasta par sem vildi ættleiða
barn þyrfti sjálft að finna upp
hjólið og hringja í munaðar-
leysingjahæli um heim allan?
Milliliðir eru einmitt til að afla
sér reynslu, létta sporin og verja
fólk fyrir svikahröppum.
Jákvætt fyrsta skref
Þrátt fyrir að ef til vill hefðu
skrefin mátt vera hugrakkari og
koma fyrr, þá er engu að síður
gleðilegt að þingið hafi ákveð-
ið að leyfa staðgöngumeðgöngu
á Íslandi. Þau álitamál sem upp
kunna að koma yfirskyggja ekki
það góða sem felst í því að nýjum
einstaklingum er gert kleift að
verða til.
Pawel Bartoszek
stærðfræðingur
Í DAG
Frelsi til að vera til
Tveir forsvarsmenn Landspítal-ans, Björn Zoëga og Jóhannes
Gunnarsson, segja í nýbirtri grein
að bygging háskólasjúkrahúss sé
sparnaður á erfiðum tímum. Enn-
fremur að verkið þoli enga bið, að
því hnígi fjárhagsleg, samfélags-
leg og fagleg rök.
Augljóslega er hagræðing að
hýsa stofnunina á einum stað.
Sömuleiðis borðliggjandi að
betra sé fyrir innlagða sjúklinga
að dvelja í einmenningi. Einnig
að tími starfsfólks nýtist betur
á minna svæði. En að málið þoli
enga bið tel ég alrangt. Bygging
nýs Landspítala er risavaxið inn-
grip, ekki bara fjárhagslegt heldur
líka samfélagslegt. Húsið útheimt-
ir breyttar áherzlur í heilbrigðis-
þjónustu til framtíðar sem og gjör-
breytta ímynd borgarinnar.
Hvað byggingaráform snertir
hafa forvígismenn Landspítala
gengið í fararbroddi ásamt stjórn-
málamönnum. Á of mörgum svið-
um þjóðlífsins höfum við séð svona
skrúðgöngur og almenningi ætlað
að húrrahrópa samsíða lúðra-
blæstrinum. Misvitrar ákvarðanir
síðustu ára sitja í okkur flestum og
því sjálfsagt að spyrja hvort þörf-
in á nýju háskólasjúkrahúsi sé yfir
höfuð svona aðkallandi? Hvað á að
gera við gömlu Landspítalabygg-
ingarnar og Borgarspítalann? Á
allt þetta húsnæði að grotna niður
eða á að ráðast í viðhald og breyt-
ingar samhliða nýbyggingunum?
Dugir það til að uppfæra húsin svo
þau mæti þörfum núsins? Væri
skynsamlegra að byggja í Foss-
voginum þar sem svæðið er meira
miðsvæðis auk þess sem deili-
skipulag leyfir okkur að byggja
upp í loftið? Er kostnaðaráætlunin
raunhæf eða enn ein brellan til að
koma hugðarefnum í óafturkræfan
farveg? Annað eins hefur nú gerst
og nægir að minna á Hörpuna sem
varð næstum fimmfalt dýrari en
upphaflega stóð til.
Samkvæmt ofantöldu er þetta
því ekki bara spurning um stað-
setningu og stærð heldur líka
um raunverulega þörf. Öll þjóðin
hefur fylgst með geigvænlegum
niðurskurði í heilbrigðismálum
og röng ákvörðun nú mun breyta
samfélagsgerðinni til framtíð-
ar. Vill fólk háskólasjúkrahús
og vísindasamfélag í skiptum
fyrir smærri einingar sem þjón-
að hafa í heimabyggð? Telur fólk
stóra einingu veita betri þjón-
ustu en þá minni? Er stór eining
endilega hagkvæmari rekstrar-
lega en minni? Telur heilbrigðis-
starfsfólk hag sínum betur borg-
ið í stærri einingu en minni? Um
þetta snýst málið í raun, forgangs-
röðun fjármuna og eðli heilbrigð-
isþjónustunnar. Við getum ekki
fengið allt og verðum að velja.
Það er því ótækt að forsvarsmenn
Landspítala leiði umræðuna til
lykta, þeirra draumur gæti reynst
þjóðinni martröð og miklu betra
fyrir alla, ekki sízt áðurnefnda
heiðursmenn, að fara þess á leit
við Alþingi að þjóðin verði spurð:
Vill hún nýtt sjúkrahús eða ekki?
Nýr Landspítali: Fyrir
þjóðina eða læknana?
Nýr Landspítali
Lýður
Árnason
læknir
AF NETINU
Sjálfbærni lífeyrissjóða
Undanfarið hefur verið mikið
rætt um sjálfbærni lífeyrissjóða
og þær mismunandi kröfur sem
þingmenn og stjórnvöld setja líf-
eyrissjóðum. Þeir hafa sett lög um
að allir aðrir lífeyrissjóðir en þeirra
eigin verði að vera sjálfbærir, það
er að iðgjöld og ávöxtun standa
undir útborgun lífeyris. Ef iðgjöld
og ávöxtun standi ekki undir
skuldbindingum verði að skerða
lífeyri. Ef iðgjöld og ávöxtun er
umfram útborgun lífeyris verði að
hækka lífeyri.
Benedikt Jóhannsson stærðfræð-
ingur hefur farið nokkrum sinnum
ítarlega yfir þetta í vikuriti sínu Vís-
bendingu í vetur og bent á hversu
alvarleg staða sé að skapast í líf-
eyriskerfi þingmanna og ráðherra
og nokkurs hóps opinberra
starfsmanna. Lífeyriskerfi þessa
hóps sé allnokkuð fjarri því að
vera sjálfbært og hefur Benedikt
sýnt fram á að skuldir þessa kerfis
skipti hundruðum milljarða og fari
hratt vaxandi.
http://gudmundur.eyjan.is
Guðmundur Gunnarsson
Kemur þér ekki við
Yfirmenn eftirlitsstofnana á
borð við Matvælastofnun og
Umhverfisstofnun eru innilega
sannfærðir um, að eftirlitið komi
almenningi ekki við. Eftirlitið sé
bara einkamál embættismanna
og viðkomandi framleiðenda og
innflytjenda.
Neytendur eru aðeins pupull í
augum embættismanna, hvar sem
er í kerfinu.
Þessu þarf að breyta. Í fyrsta
lagi þarf að reka verstu dólgana
úr öllum þessum stofnunum.
Ekki bara segja jamm og humm
á Alþingi eins og Steingrímur J.
Sigfússon. Í öðru lagi þarf að taka
afganginn af staffinu og hrista
hann rækilega á námskeiðum í
neytendavernd og upplýsinga-
skyldu stjórnvalda.
http://jonas.is/
Jónas Kristjánsson
KRÓKHÁLSI 5 - 110 REYKJAVÍK - SÍMI 517 8050
MÁN. TIL FÖS. 10 TIL 18 /// LAU. 10 TIL 16
FÁÐU ÞÉR VANDAÐA VEIÐIBYSSU
Á MEÐAN EITTHVAÐ MÁ!
FLOTT ÚRVAL AF HAGLABYSSUM OG RIFFLUM Á ÓTRÚLEGA GÓÐU
VERÐI Á RÝMINGARSÖLU SPORTBÚÐARINNAR

ALVÖRU AFSLÁTTUR OG FULLT AF ALLSKONAR Á GÓÐU VERÐI
LÉTTÖL