Læknablaðið - 15.05.1989, Blaðsíða 21

LÆKNABLAÐIÐ
163
nýlegrar sýkingar eða 1/64 en í því tilviki var
einungis tekið eitt sýni fjórum dögum eftir
upphaf veikinda. Hjá sjúklingi 6 var líklega
um mótefnahækkun að ræða þótt hann næði
ekki því marki sem sett er sé einungis um eitt
sýni að ræða. Samkvæmt ströngustu kröfum
höfðu fjórir sjúklingar ekki hækkuð mótefni
gegn legíónella (sj.4, 5, 6 og 8).
Hugsanlegt er þó að sjúklingunum hafi
ekki verið fylgt nógu lengi eftir með
mótefnamælingum. Talið er að fjórar vikur
geti liðið uns fólk með legíónellasýkingu fær
marktæka mótefnahækkun í örkekkjunarprófi
(23) , sem mælir aðallega IgM og 4-13 vikur
í (11, 21) í óbeinu glitmótefnaprófi (indirect
immunofluorescence), sem mælir aðallega
IgG. En einnig hefur því verið haldið fram
að um 25% af sjúklingum með legionellosis
sýni ekki mótefnahækkanir gegn bakteríunni
(24) .
Þrír þeirra sem höfðu marktæka hækkun á
mótefnum gegn L. pneumophila sermiflokk 1
höfðu einnig marktæka hækkun í mótefnum
gegn öðrum legíónellum (sj. 2, 3 og 7). Hér
var líklega um krossvirkni mótefna að ræða,
þar sem ekki ræktaðist annar sermiflokkur frá
sjúklingunum.
Niðurstöður mótefnamælinga sem gerðar
hafa verið á íslendingum benda til þess að
tíðni legíónellasýkinga sé töluvert hærri en
ræktanir bakteríunnar frá sjúklingum benda til.
í lungnabólgurannsóknunum á Landspítalanum
(5) og á Borgarspítalanum (6) höfðu 17%
hækkun á mótefnum gegn legíónella á
Landspítalanum og 14% á Borgarspítalanum.
Af blóðgjöfum í Blóðbankanum höfðu 21-
55% mótefnatítra >1/16 gegn algengari
tegundum legionella stofna (7). I rannsókn á
bömum á Landakotsspítala (8) reyndust 22%
hafa hækkun sem talin var benda til nýlegrar
sýkingar. Mótefnamælingamar í öllum þessum
rannsóknum voru gerðar með örkekkjun.
En hvers vegna hafa svo fáir verið greindir
með legionellosis? Skýringar á því gætu verið
nokkrar:
Líklegt er að menn geti fengið
mótefnahækkanir gegn legíónella án þess að
veikjast alvarlega. Pontiac fever (25) er þekkt
mildara form legíónellasýkingar. Einnig er
hugsanlegt að unnt sé að fá mótefnahækkanir
án þess að veikjast, eins og talið er að geti
verið fyrir hendi með böm (26, 27).
Annar möguleiki er að legionellosis sé
vangreind hér á landi. Einungis em um þrjú
ár, síðan farið var að rækta bakteríuna hér og
virðast ekki allir læknar hafa vitað um þennan
möguleika. Er því líklegt að ekki hafi verið
beðið um ræktun í öllum þeim tilfellum sem
grunur vaknaði um legionellosis.
Talið hefur verið að ræktunaraðferðir séu ekki
nógu næmar (19). Sýnt hefur verið fram á að
eðlileg bakteríuflóra í hálsi getur hamið vöxt
legíónella (28) og gæti það valdið erfiðleikum
við að rækta frá hrákasýnum.
Hugsanlegt er að örkekkjun gefi falsk
jákvæðar niðurstöður, einkum ef ekki er um
að ræða hækkun á mótefnum milli paraðra
sýna. Sýnt hefur verið fram á að mótefni
gegn sumum tegundum af pseudomonas og
bordetella geti tengst legíónellamótefnavökum
í örkekkjun og óbeinu glitmótefnaprófi (29,
30).
Þekkt er að IgG og IgM mótefni gegn
legíónella geta mælst hækkuð í allt að tvö
ár eftir upphaflegu sýkinguna (23, 31).
Algengi sýkingarinnar á ári, metið út frá
blóðvatnsprófum, gefur því líklega hærri gildi
en raunverulegt nýgengi á ári er.
Ræktun legíónella tekur fjóra til sjö daga
og hefur fljótlegri greiningaraðferðum
verið lýst. Þær helstu eru DNA-þreifarar
(DNA-probes), beint glitmótefnapróf (direct
immunofluorescence) á sýnum frá sjúklingum
og leit að mótefnavökum í þvagi.
DNA-þreifarar fyrir legíónellur virðast vera
nokkuð sérhæfðir fyrir þær, en mismunandi
næmir (32, 33). Enn sem komið er hefur
einungis verið skrifað um geislamerkta DNA-
þreifara fyrir þessar bakteríur. Það kallar á
dýr tæki til að nema geislunina auk þjálfunar
starfsfólks.
Beint glitmótefnapróf er ekki talið eins næmt
og ræktun (19, 24). Samkvæmt Edelstein (24)
er ræktun 1,5-3 sinnum næmari. Einnig er
nokkuð um falsk jákvæð próf þegar aðrar
bakteríur tengjast mótefnunum, sérstaklega
ef ekki er um einstofna mótefni (monoclonal)
að ræða (34). Mikill fjöldi legíónellutegunda
og sermisflokka sem þyrfti að prófa fyrir gerir
prófið líka óheppilegra. Sérþjálfað starfsfólk
þarf til að lesa af þessum prófum. Er því
erfitt um vik að gera þetta að »rútínu« prófi
á Sýkladeildinni.