Tímarit Máls og menningar - 01.02.1987, Page 27

Bara fáein
heimalandi. Svona menn á auðvitað að setja á laun til slíkra starfa. Hann hefur
síðan hann fór verið að dunda við það í stopulum frístundum frá sínu brauðstriti
að snara fyrir menn einstaka ljóðum, smásögum og söguköflum, endurgjalds-
laust að mestu, fyrir utan það sem höfundarnir sjálfir hafa verið að reyna að láta
renna til hans. Með árunum dofnar auðvitað áhugi svona manna og eldmóður,
fyrir nú utan það að þeir týna íslenskunni niður. Opinberir aðilar hér hafa aldrei
sýnt því áhuga, þrátt fyrir ábendingar og tillögur þar um, að bjóða mönnum
einsog þessum í heimsókn hingað til lands. I Englandi er til virtur þýðandi sem
er læs á öll norðurlandamál. Hinar norðurlandaþjóðirnar bítast um að styrkja
hann til að sinna sínum bókmenntum, en þær íslensku stofnanir sem helst hafa
það hlutverk að varðveita og efla þjóðmenninguna vilja ekkert af honum vita.
Marga fleiri mætti nefna; sumir þessara manna hafa lagt það á sig að þýða heilu
skáldsögurnar án nokkurs stuðnings og nokkurrar tryggingar fyrir að fá það
margra mánaða starf launað. Þetta eru menn sem telja að íslenskar bókmenntir
eigi erindi á erlendan markað og gera sér fulla grein fyrir nauðsyn þess að þeim
málum sé eitthvað sinnt. Þeir eru traustustu bandamenn íslenskra höfunda í
barningnum við að komast yfir múrinn, og kannski verður það líka þeim helst
að þakka ef íslenskir höfundar verða ekki farnir aftur að skrifa verk sín á
erlendum tungum í byrjun næstu aldar. Því finnst manni að það ætti að leggja
rækt við slíka menn, og á meðan svo er ekki gert verður að teljast mjög
ósanngjarnt að kenna þeim um ef íslenskar bókmenntir eru illa kynntar
umheiminum.
Svo gerist það, skömmu áður en ég skrifaði áðurnefnda grein í tímaritið, að
hér á landi fer af stað heilmikil umræða um þýðingar á íslenskum bókmenntum.
Menn þóttust skyndilega sjá að öll þau mál væru í lamasessi. I dagblöðum,
sjónvarpi og á Alþingi var verið að grafa upp dæmi um mislukkaðar þýðingar úr
íslensku, jafnvel á einstaka orðum (hvernig var aftur orðið „sólstafir" þýtt á
nýnorsku?). I þessum umræðum tóku þátt alþingismenn og frammámenn í
menningarmálum, og það sem mér og fleirum sem fylgdust álengdar með þótti
sárgrætilegast, var að engum virtist detta í hug að eitthvað mætti gera af okkar
hálfu til að bæta úr þessu ástandi. Eina tillagan sem menn höfðu fram að færa
var að hætta að láta þýða á hverju ári tvær bækur yfir á skandinavísku málin.
Með öðrum orðum: ef vart verður við slæma þýðingu er einfaldasta ráðið að
þýða ekki neitt.
Mörgum þótti sem þessir útlendu kunningjar vorir fengju næsta einhliða
gagnrýni í umræðunum, enda þess að engu getið sem vel hefur verið gert. Og
þegar Helga Kress íslenskufræðingur og bókmenntalektor tók fyrir í löngu máli
það sem hlýtur að vera eitthvert versta dæmið um þýðingarfúsk á íslenskri bók
og meðhöndlaði á eftirminnilegan hátt, þótti mér kominn tími til að taka upp
hanskann fyrir erlenda vini íslenskra bókmennta, sérstaklega þarsem auðveld-
lega mátti lesa út úr orðum Helgu að það væri almennt viðhorf þeirra sem
þýddu okkar bækur að íslendingar væru svo fáir, smáir og ómerkilegir að engin
15