Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Side 123
ER HEIMURINN AÐ FARAST?
um stjórnarinnar, þá er niðurlægingin aldrei meiri en svo að allt á að komast
í lag við stjórnarskipti. í stjórnmálum er almennt samkomulag um að
gleyma hinni blóði drifnu stjórnmálasögu aldarinnar eftir megni. Og ffam-
faratrú er svo sjálfsögð í stjórnmálum að stjórnmálamenn þurfa ekki lengur
að hafa neina framtíðarsýn. Framfarirnar sjá um sig.
Mesti heimspekingur Norðurlanda sem nú er uppi—hinn eini sem heita
má heimsfrægur fyrir rökfræði sína, siðfræði og fleira—er Finninn Georg
Henrik von Wright. Hann er aldraður maður, en á síðustu árum hefur hann
skrifað þrjár afbragðsbækur um framfaratrú Vesturlandabúa í sögu og
samtíð.17 Þar er hann svartsýnismaður en ekki bjartsýnismaður, ogkallar sig
það. Bækurnar eru tilraunir til að sýna fram á að framfaratrúin—bjartsýnin í
hans skilningi á því orði—eigi ekki við nokkur rök að styðjast.
Efasemdir von Wrights um framfarasíbyljuna mundu margir kalla póst-
módernisma og aðrir auðvitað svartagallsraus. Þess má geta að bækur von
Wrights hafa vakið gífurlega athygli á síðustu árum um öll Norðurlönd
nema á íslandi. Hér ætti samt að vera gamalkunnugt að „framfaraskíman sé
skröksaga ein“.
V Póstmódemismi
Þá er það póstmódernisminn eins og Kristján vill hafa hann, fullur af hugs-
unarvillum og hvers konar firrum og stórhættulegur siðferðinu, til að
mynda samvinnu fólks af ólíkum þjóðum eða kynþáttum. Það er ekki fyrr en
effir tíu heilar greinar af skömmum, upphrópunarmerkjum, uppnefnum,
háðsglósum og stóryrðum að við fáum í eftirmála greinaflokksins langþráða
skilgreiningu á þessu voðalega fýrirbæri, eða öllu heldur því afbrigði þess
sem Kristján kallar ,ógagnrýninn póstmódernisma’. Samkvæmt þessari skil-
greiningu er ógagnrýninn póstmódernismi ofinn úr ýmsum þáttum.
Þeir þættir eru hugmyndirnar um félagslegt eðli máls og skynjunar,
höfnun sameiginlegs manneðlis, heildarskýringa og drauma-
landa—og ekki síst áherslan á vald sem höfuðgreiningartæki mann-
legra samskipta.18
Þarna er það. I greinunum bætast einhver atriði við þetta, til dæmis sú hug-
mynd að heimurinn sé texti, sjálfið sé sundrað og svo auðvitað hin skelfilega
afstæðishyggja sem svífur yfir öllu saman. En geymum það.
Ég verð að segja eins og er. Ef þetta er allt og sumt fer ég ískyggilega nærri
því að vera eindreginn póstmódernisti, og meira að segja ógagnrýninn póst-
módernisti í þokkabót. Og ég er illa svikinn ef Kristján er ekki sjálfur tölu-
verður ógagnrýninn póstmódernisti. Tæplega mundi hann vilja neita því að
TMM 1998:3
www.mm.is
121