Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Síða 98

KRISTJÁN B. JÓNASSON
3. Liggur vel
Eitt sinn fór ég um aftanskeið
austur að Kópaskeri.
Hugurinn bar mig hálfa leið
en hitt fór ég á grárri meri.
Lausavísa
I
Lengi var það lenska í íslenskum ritdómum að tala um höfunda eins og
knapa og verk þeirra eins og hross. Menn tóku tungumálið í tamningu,
vöndu það við múl og síðar beisli og á fögrum vetrardegi áræddu þeir að
leggja á og stíga í hnakkinn og komu sumir illa niður, fengu byltu eða rétt
tolldu á stutta stund áður en þeir drusluðust af baki og urðu eftir úti í snjó-
skafli á meðan bikkjan þeyttist burt með hnakkræfilinn hangandi undir
kvið. Síðan voru það stórhöfundarnir sem hættir voru í tamningum en áttu
kappfóðraða góðhesta hneggjandi við stall. Þeir fóru á bak eins og herra-
menn og riðu engan frúargang heldur tóku þeir ritgæðingana „til kostanna“,
fóru mikinn og höfðu til skiptanna draumaklára - já, þeir voru stundum
með þrjá til reiðar og hestasveina sem horfðu á þegar lagðar voru við stengur
og slegið í á beinum bakka svo klárinn „þrællá“. Enn er talað um að sögur
„liggi vel“. Þær eru einskonar útreiðartúrar með hæggengum töltköflum en
síðan gríðarlegum sprettum þess á milli. Helstu höfundar okkar eru reið-
menn. Sigurvegarar í 500 metra skeiði.
II
Hrossatalið í bókmenntunum er í stíl við karlmennskuna sem átti lengi vel
að lýsa af öllum bókmenntatextum. Bókmenntir áttu að vera eins og ræða
eft ir ungmennafélagsfrömuð, full af frösum eins og „þessa lands“ eða „feykja
burt lognmollunni“. í þeim átti karlmennskuandi kókaínneytenda frá alda-
mótunum að svífa yfir vötnunum, það var eins og allir rithöfundar ættu að
vera á spítti. Enn stingur þessi talsmáti upp kollinum þegar „geta“ höfundar-
ins er til umræðu. Samkvæmt honum má heimfæra allar bókmenntir upp á
getu karlhöfundarins til að barna en hins vegar eru bækur kvenhöfunda
„börnin“ þeirra; hæfileikarnir á ritvellinum eru lagðir að jöfnu við ffjósem-
ina. Þess vegna á lesandinn að „leika sér“ við bækur kvenna í stað þess að
viðra sig upp við þær. Gagnrýnendur eru einskonar fóstrur þegar þeir Qalla
um kvennabókmenntir en í nálægð karlabókmennta verða þeir annaðhvort
elskhugar eða keppinautar í getunni. Ennþá hefur enginn ritað heildstæða
fagurfræði þessa skoðunarmáta og það er synd því að rit sem fölskvalaust
drægi upp mynd af samtengdum rásum hvata og texta gæti orðið þarft inn-
96
www.ram.is
TMM 1998:3