Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Qupperneq 93

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Qupperneq 93
SJÖ LYKLAR AÐ ElNNl SKRÁ sem hann hefur skapað þannig að hver blettur sem falla kynni á uppdiktaðar persónurnar verði þveginn í kærleika. Þessi kærleiki er gagnvirkur. Samúð með sögupersónum þýðir í raun að þær hafi samúð með lesandanum. Les- andinn hefur ekki aðeins samlíðan með Ástu Sóllilju. Ásta Sóllilja hefur sam- líðan með lesandanum. Þannig eiga báðir bágt. Lesandinn kemur að verkinu beygður og brotinn í leit að hjálpræði og finnur það í samúðinni, klökkvan- um og síðan í skilningnum sem sögupersónurnar sýna honum með því að leyfa honum að hafa samúð með sér. Sé honum á einhvern hátt vörnuð leið- in að samúðinni bregst hann ókvæða við og sakar höfundinn um mannhat- ur, kvenhatur eða að vera vondur við skepnur. Slíkur lesandi gerir ráð fyrir því að sagnapersónurnar liggi kvaldar í búri höfundarins, fullar af klökkri þrá eftir að fá að anda að sér samúð hans, en höfundurinn vilji ekki hleypa þeim út. Höfundurinn er öfundsjúkur hrotti sem þolir ekki að persónurnar veki þá samúð sem þær þó eru fæddar til að vekja og í hvert skipti sem hon- um finnst sem einhverskonar sátt sé að verða til á milli lesanda og persónu flæmir hann lesandann frá með því að lýsa rassgatinu á konunni sem horfði áður svo blítt út úr textanum í von um væntumþykju. Einhver mesti hrotta- höfundur þessarar aldar var og er Alain Robbe-Grillet. Hann segist hafa farið að skrifa til að vinna bug á sadískri girnd sinni eftir að kvelja og berja ungu stúlkurnar sem hann bauð í bíó og síðan í kaffi á eftir. I staðinn fyrir að lúskra á þeim kvaldi hann lesendur. Það er síðan önnur saga, og kannski merkilegri en sagan um samúðina, að bækur hans vekja upp unaðarhroll sem ristir miklu dýpra en sætur klökkvinn. Þessi fasísk-sadíska þörf fyrir að kvelja les- andann er nefnilega líka gagnkvæm. Lesandinn vill kvelja höfundinn með því að lesa verk hans til enda, þreyta hann þangað til hann gefst upp á því að kvelja sjálfan sig og aðra með sinni kvalaskrift. Hér er formúlan ekki: „Sam- líðanin með Ástu Sóllilju.“ Hún er: „Píndu mig Ásta Sóllilja, og ég skal aldrei sleppa þér aftur.“ III í sögulegu tilliti var samúðin tæki til að búa til sjálf. Fagurfræðingurinn Shaftesbury skildi samúðina fyrst og fremst sem meðal til að staðfesta að hægt væri að fmna til og þar með vera til, og samúðin gegndi lykilhlutverki í breiðsókn borgarastéttarinnar á 18. öld inn á sitt eigið svið; í tilraun hennar til að skapa sér sína eigin sjálfsmynd sem ekki væri daufur skuggi aðalsins. í skáldsögum 18. aldar eru víddir þessarar tilfmningar kannaðar og lendur hennar numdar. Allt þangað til höfundarnir uppgötvuðu að hún er ekki síð- ur tæki til að öðlast vald yfir þeim sem byggir allt sitt á samúð og dyggð en til að skapa úr henni mynd af sér sjálfum. Um leið og sá siðferðislegi bakgrunn- ur sem felst í samúðarhugtakinu er skilinn írónískum skilningi er ekkert sem TMM 1998:3 www.mm.is 91
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.