Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Síða 12

GERÐUR KRISTNÝ
gagnvart öllu er þekkt einkenni í samfélagi þar sem óbein skoðanakúgun á
sér stað. Menn hafa aldrei lesið söguna til enda. í raun hefur leigjandinn í
sögunni engin virk áhrif á sögulok. Konan ætlar að taka málið í eigin hendur
og opna en getur það ekki. Leigjandinn er engin allegórísk persóna þó að
hann hafi táknrænar skírskotanir. Hann er hluti af því andrúmslofti sem
hjónin hafa sjálf stuðlað að því að skapa. Gömlu dyggðirnar eru að festast í
efnishyggju, sýndarmennsku, hefðbundnum hugmyndum um þjóðfélags-
legt hlutverk beggja. Hjónin eru að læsa sig inni í steyptu vígi í þessum vel-
hirta paradísargarði Péturs. Pétur þýðir steinn. María með barnið er hálfgert
til vandræða í nýja húsinu. Á mínútunni klukkan sex yfir hlöðnu jólaborði er
dyrabjöllunni hringt. Þar er á ferð ókunnugur maður, yfirhafnarlaus, heim-
ilislaus. Handleggurinn á konunni steinrennur. Það er mystískt myndmál,
að steinrenna. Það felur í sér andstæður, dauða og líf. Úr því getur sprottið
nýtt líf, frjótt hugarfar. Ég tel mig leysa þessar andstæður bókarinnar með
því að vísa í þörfina á kristilegri miskunnsemi. Ég hélt satt að segja að
myndmálið væri ofljóst.
Endirinn vísar áreiðanlega í nauðsynina á andlegum verðmætum. Hann
vísar í Krist og kristilega miskunnsemi og ég hélt satt að segja að myndmálið
væri of ljóst.
Ég býst við að heimilið í Leigjandanum geti samsvarað hinum vestræna
stórheimi. Á þeim tíma sem Vesturlöndin söfnuðu auði og byggðu sér
rammgeran varnarmúr voru fátækar smáþjóðir víðs vegar um hnöttinn að
heyja varnarbaráttu gegn nýlenduveldi, fátækt og kúgun.Ætli það hafi ekki
líka leitað á hugann?
Ég held að leit konunnar í Gunnlaðar sögu sé einhvers konar framhald af
Leigjandanutn. Hún lendir úti í talsverðri víðáttu, bæði í tíma og rúmi.“
Sálsýki kalda stríðsins
Áður en Svava skrifaði Leigjandann hafði hún „reynt heimspólitíkina á sjálfri
sér“, eins og hún orðar það. „Eftir stúdentspróf langaði mig til náms í Banda-
ríkjunum en vann hér heima í eitt ár til að safna mér fé, auk þess var ég bara
átján ára stúdent og kannski ekki alveg fullráðin í hvaða námsgrein ég ætti að
velja. Hér heima var bara um fjórar háskóladeildir að velja en ég tók fíluna
svonefndu í Háskólanum með vinnunni. Formlegt heiti þessa náms var for-
spjallsvísindi. Maður fékk nasasjón af heimspeki, siðfræði, sálarfræði og þess
háttar hjá prófessor Símoni Jóh. Ágústssyni og mér þótti þetta nám bráð-
skemmtilegt þótt það væri ekki umfangsmikið. En maður hlaut virðulegan
titil og nefndist cand. phil. Um sama leyti var ég svo heppin að mér bauðst
fullur námsstyrkur í Smith College sem var einn virtasti háskóli Bandaríkj-
10
www.mm.is
TMM 1998:3