Þjóðmál - 01.06.2014, Blaðsíða 97

96 Þjóðmál SUmAR 2014
lends fjárfestis . Samkvæmt nauðasamn-
ingn um frá 2009 varð skilanefnd Lands-
banka Íslands stærsti hluthafinn með 37,3%
hlut og bandaríska fjárfestingarfélagið
Yucaipa næststærst með 32,3% hlut .
Sumarið 2012 seldi hvor þessara stóru
eigenda Lífeyrissjóði verslunarmanna 7% af
sínum hlut og varð hann þá þriðji stærsti
eigandi Eimskipafélagsins með 14% hlut .
Í nóvember 2012 urðu síðan þau tímamót
að kauphallarviðskipti hófust að nýju með
hlutabréf í Eimskipafélaginu .
Guðmundur Magnússon vekur máls
á því, þegar hann segir frá árinu 1936,
að þá hafi Ísland sem ferðamannaland
verið eitt helsta umræðuefni þjóðarinnar .
Um sumarið hafi rúmlega 7 .000 erlendir
ferðamenn sótt Ísland heim, flestir með
erlendum skemmtiferðaskipum og dvalist
einn eða tvo daga í landinu . „Fossar“
Eimskipafélagsins, skip danska Sameinaða
gufuskipafélagsins og norska skipafélagsins
Bergenska, samtals 11 skip, fluttu einnig
farþega til og frá landinu . Í Reykjavík var
aðeins eitt hótel sem stóð undir nafni .
Í umræðum á alþingi kom fram að vissu-
lega væri Íslendingum fengur að ferðamönn-
um sem kæmu af „ást til landsins, sögu
þess og bókmennta“ . Á hinn bóginn væru
svonefndir „túristar“ varhugaverðir gestir
því þeim fylgdi spilling . Lét einn þingmaður
svo um mælt að ferðamannastraumur gæti
haft skaðsamleg áhrif á landsmenn, sú
háttsemi að gera samskipti við ferðamenn
að viðskiptum og tæla fé út úr þeim skapaði
undirlægjuhátt . Þingmenn samþykktu þó
lög um Ferðaskrifstofu ríkisins, upp haflega
vildu menn að þessi ríkisstofnun hefði
einkarétt á móttöku ferðamanna . Ferða-
skrifstofum einkaaðila var þó að lokum
heimilt að starfa áfram . Ríkisskrifstofan
hafði hins vegar víðtækt umboð til afskipta
af gjaldskrám gistihúsa, veitingahúsa og
fólks flutn ingabíla auk þess sem hún gat
sett reglur um skiptingu ferðamanna á
milli fólksflutningastöðva . „Ástæðan fyrir
þessu var m . a . sú að stjórnvöld óttuðust að
lands menn sæktust eftir skjótteknum gróða
af ferða mönnum og gæti af því hlotist slæm
land kynning og fréttir af slíkri framkomu
gætu latt útlendinga að koma til landsins,“
segir Guðmundur Magnússon þegar hann
skrifar um árið 1936 .
Að nokkru er þetta framandlegt, einkum
hugmyndin um að ríkið hefði einkarétt til
að taka á móti ferðamönnum . Nú, árið 2014
þegar spáð er að ein milljón ferðamanna
komi til landsins, er undirtónninn í um-
ræðunum undarlega líkur því sem var árið
1936 . Innan stjórnkerfisins sýnist helst
talið að með innheimtu þess á gjaldi undir
heitinu „náttúrupassi“ sé unnt að vernda
íslenska náttúru fyrir of miklum ágangi
ferðamanna, tekjum af gjaldinu verði deilt
út af opinberum aðilum með umhyggju
fyrir náttúrunni að leiðarljósi . Verði
fjármunum ekki safnað í opinberan pott
af þessu tagi er talin hætta á að ferðamenn
verði fældir á brott með áhuga eigenda eða
umsjónarmanna vinsælla ferðamannastaða
á „skjótteknum gróða“ .
Þegar saga Eimskipafélags Íslands er lesin
með nútímagleraugun fræðast menn ekki
aðeins um mikinn árangur af stórhuga
framtaki sem skipti sköpum við að efla
sjálfstraust þjóðarinnar í baráttunni fyrir
efnahagslegu sjálfstæði heldur sjá þeir einnig
stjórnmála- og atvinnusöguna frá sjónarhóli
þeirra sem njóta sín ekki nema til þess sé
skapað svigrúm og frelsi . Það er ekki fyrr
en á þessari öld sem óvirðing fyrir hefðum
Eimskipafélagsins varð því næstum að falli .
Lokayfirlit bókarinnar ber fyrirsögnina:
Gömul gildi og markmið hafin til vegs að
nýju . Þetta sýnir að enn eru menn að læra af
sögunni og átta sig á að ekki sé endilega best
til að ná árangri á líðandi stundu að hafna
því sem farsælt hefur verið í fortíðinni .