Þjóðmál - 01.06.2014, Blaðsíða 44

Þjóðmál SUmAR 2014 43
Samkeppni sveitarfélaga
R íkisvaldið gæti, á örfáum vikum ef því væri að skipta, breytt lögum þannig að
fátt sé því til fyrirstöðu að kljúfa sveitarfélög
upp í smærri sveitarfélög . Lagaboð á sveitar-
félög í dag eru mörg og þau mætti afnema
með öllu . Sé vilji íbúa að lækka útsvar
sitt niður í 1% og fjármagna grunnskóla
og leikskóla með beinum greiðslum úr
eigin vasa á engin lögregla að standa í vegi
fyrir slíku fyrirkomulagi . Sé hópur innan
sveitarfélags á móti slíku á ekki að vera
refsivist við að biðja um klofning frá við-
kom andi stjórnunareiningu og stofna sína
eigin .
Sameining sveitarfélaga er yfirleitt slæm
hugmynd, því hún færir færri einstakling-
um meiri völd yfir fleirum . Stærri opinberar
einingar taka á sig metnaðarfyllri verkefni
en þær smærri, skuldsetja sig meira, og eru
freistandi skotspónn fyrir ríkisvaldið til
að koma auknum skyldum yfir á en halda
um leið í skatttekjur sínar . Sameining
sveitarfélaga er fyrst og fremst drifin áfram
af tvennu: Því að ríkisvaldið bætir sífellt
fleiru á listann yfir lögbundin verkefni
sveitarfélaga sem gerir lítil sveitarfélög sífellt
óhagkvæmari, og því að stærri sveitarfélög
geta byggt glæsilegri skrauthallir fyrir auð-
keypta kjósendur en þau smærri, enda með
betra lánstraust en þau .
Lögleg opnun á uppskiptingu sveitar-
félaga, og afnám á lagaboðum á rekstur
slíkra eininga, er hugmynd sem hefur
marga kosti . Hún stuðlar að samkeppni
milli sveitarfélaga: Hámarksþjónusta fyrir
lágmarksverð . Hámark af eftirsóttri þjón-
ustu og lágmark af allri hinni . Þeir sem vilja
borga fúlgu í útsvar og fá niðurgreidda leik-
skólavist geta sameinast í eitthvert sveitar-
félagið sem býður slíka snákaolíu . Þeir sem
vilja niðurgreiða áfengisdrykkju atvinnu-
lausra geta sameinast innan sveitarfélags og
borgað slíkan lúxus án þess að þvinga aðra
í veisluna .
Ríkisvaldið þarf samt að slaka á taumnum
til að þróun af þessu tagi geti átt sér stað .
Í dag skyldar það krakka til að setjast á
skólabekk sveitarfélaga frekar en að læra . Það
segir sveitarfélögum fyrir verkum í slíkum
smáatriðum að varla er hægt að tala um
sjálfstæðar stjórnunareiningar . Ríkisvaldið
gæti t .d . fjarlægt lagaákvæði um að sveitar-
félög þurfi að móta „sveitarfélaginu mál-
stefnu í samráði við Íslenska málnefnd og
eftir atvikum málnefnd um íslenskt tákn-
mál“ (lög nr . 2011/138 gr . 130) . Táknmál
var útbreitt og kennt áður en slíkt lagaákvæði
var innleitt, og táknmálinu er örugglega
betur borgið í höndum hugsjónafólks í
L ögleg opnun á uppskiptingu sveitar félaga, og afnám
á lagaboðum á rekstur slíkra
eininga, er hugmynd sem
hefur marga kosti . Hún
stuðlar að samkeppni milli
sveitarfélaga: Hámarksþjónusta
fyrir lágmarksverð . Hámark af
eftirsóttri þjón ustu og lágmark af
allri hinni . Þeir sem vilja borga
fúlgu í útsvar og fá niðurgreidda
leik skólavist geta sameinast
í eitthvert sveitar félagið sem
býður slíka snákaolíu . Þeir sem
vilja niðurgreiða áfengisdrykkju
atvinnu lausra geta sameinast
innan sveitarfélags og borgað
slíkan lúxus án þess að þvinga
aðra í veisluna .