Þjóðmál - 01.06.2014, Blaðsíða 77

76 Þjóðmál SUmAR 2014
beitt áhrifum sínum á alþjóðavettvangi til
góðs fyrir allt mannkyn og einkum í þágu
frjálslyndrar siðmenningar . Hún gladdist
mjög yfir að geta beitt þessum áhrifum til
hins ítrasta meðal annars af þessum ástæð-
um . Hún gerði sér hins vegar vel grein fyrir að
bresku valdi voru takmörk sett þótt hún ætti
erfitt með að viðurkenna það opinberlega .
Robin Harris vekur athygli á þessu í hinu
áhrifamikla riti sínu um ævi frú Thatcher
Not For Turning: The Life of Margaret
Thatcher (Transworld Publishers, £14 .00) .
Henni var þvert um geð að viðurkenna að
staðbundin valdahlutföll í Asíu hefðu neytt
hana til að afhenda Kínverjum Hong Kong
þótt það blasti við öllum . Þessi þröngsýni
kann jafnvel að hafa þjónað tilgangi því að
hún var hvati til að krefjast meira en hún
gat með skynsamlegum rökum vænst að
fá . Það sem auðveldaði henni raunar að fá
meira en hún gat af sanngirni vænst, þar
á meðal í samningunum um Hong Kong,
voru umskiptin til hins betra í bresku
efnahagslífi og ríkisfjármálum Bretlands .
Þegar efnahagur Breta batnaði á einstakan
hátt á níunda áratugnum naut hún þess að
vegur og virðing Breta jókst jafnt og þétt og
henni sjálfri var hampað sem brautryðjanda
nýrrar heimsbyltingar undir merkjum hins
frjálsa markaðar .
Í stuttu máli hóf frú Thatcher vegferð sína
til að bjarga Bretlandi en að lokum lagði
hún sitt af mörkum til að bjarga heiminum
líka — að minnsta til að gera hann að frjáls-
ari og blómlegri stað .
Engum kom til hugar að neitt af þessu gæti hugsanlega gerst þegar hún var kjörin
leiðtogi Íhaldsflokksins árið 1975 . Allir nema
fáeinir samstarfsmenn hennar í „skugga-
ráðuneytinu“ voru annaðhvort íhalds menn
af aðalsættum eða fyrirtækja stjór n end ur
úr stuðningsmannahópi Heaths [Edwards
Heaths (1916–2005), sem Thatcher velti úr
leið togasæti Íhalds flokks ins] sem töldu hana
þröngsýna, hleypi dóma fulla úthverfakonu
með frum stæðar skoðanir, „Daily Telegraph-
kona“ var uppnefni sem Ian Gilmour, há-
íhalds maður og rithöfundur, notaði til að
lýsa henni . Hún ávann sér þessa fyrirlitningu
ein faldlega vegna þess að hún var fyrsti
leiðtogi í stórum stjórnmálaflokki til að rísa
gegn samtryggingarkerfinu í anda jafnaðar-
mennskunnar — því má lýsa með almenn-
um orðum sem víðtæku velferðarríki sem
reist var á ríkisreknu „blönduðu hag kerfi“ .
Kerfið var mótað af ríkisstjórn Verka-
mannaflokksins á árunum 1945–1951 og
síðan fest í sessi með blessun íhaldsmanna .
Rætur varðstöðunnar um það voru svo
sterkar að þegar komið var að því að höggva
á hinar síðustu þeirra „óánægjuveturinn“
1979 stóðu flestir gamalla áhrifamanna inn-
an Íhaldsflokksins enn vörð um þær, jafn vel
þótt hinn almenni flokksmaður væri þeim
jafnan óvinveittur . Thatcher skipaði sér í
Þ að sem auðveldaði henni raunar að fá meira en hún
gat af sanngirni vænst, þar á
meðal í samningunum um Hong
Kong, voru umskiptin til hins
betra í bresku efnahagslífi og
ríkis fjármálum Bretlands . Þegar
efnahagur Bretlands batnaði
á einstakan hátt á níunda
áratugnum naut hún þess að
vegur og virðing Bretlands jókst
jafnt og þétt og henni sjálfri
var hampað sem brautryðjanda
nýrrar heimsbyltingar undir
merkjum hins frjálsa markaðar .