Tíminn - 23.12.1945, Blaðsíða 3

T f M I N N
3
HALLDÓR KRISTJÁNSSON:
VESTFIRZK DROG
Á leiðinni með Súgandafirði að sunnan — Gölturinn stendur
á höfði í sjónum í logninu.
valds á himni og jörðu. Einokunin varð
líka léttbærari á ýmsan hátt, þar sem fiski-
skip framandi þjóða lágu oft fyrir landi.
Þá var oft stutt til fanga frá afskekktum
bæ, sem var að mestu laus við eftirlit. Þetta
hefur e. t. v. orðið til þess að varðveita að
nokkru leyti á sérstakan hátt harðsnúna
óbilgirni og sj álfræðishneigð kynstofnsins.
Vegna legu héraðsins og annarra atvika
hafa Vestfirðingar komizt betur fram með
það en margir landsmenn aðrir að fara
sínu fram og láta ekki kúga sig. Ég er ekki
fjarri því, að þessa gæti i skapferli þeirra
og er það bæði kostur og galli. Það reynir
oft á dáð manna til að bjóða birginn, bæði
náttúrlegum og ónáttúrlegum hindrunum.
En það er líka nauðsyn að hafa lipra og
mjúka tilhliðrunarsemi og félagslegt fjað-
urmagn.
* * *
Vestfirðir eru áreiðanlega með illviðra-
sömustu héruðum landsins. Strendur ís-
lands eru allar stormasamar, en mest verð-
ur úr því og veðrin mest, þar sem fjöllótt
er við sjó. Það er þó einkum þar, sem firðir
eru mjóir og dalir djúpir og þröngir. Þar
sveiflast stormsveipirnir með ýmsum hætti
inn í þrengsli fjallanna. Stundum dettur
í dúnalogn, svo að ljósbært verður úti. Það
er ýkjulaust, að hægt er að ganga um með
logandi eldspýtu í hendi. En það heyrist
þungur, drynjandi niður í ,fjöllunum.
Kyrrðin er kölluð svikalogn milli svipti-
bylja. Og svo kemur stormhviðan, snöggt
eins og löðrungur eða byssuskot.
Ég hefi komið i margar sveitir hér um
land og jafnan gert mér hugmynd um veð-
urfar þeirra. Ég hef talað við fólkið um
veðurblíðu, þar sem mér hefir sýhzt að
frágangur á húsum, heyjum o. s. frv. hafi
ekki verið sá, að gert væri ráð fyrir stór-
viðri, og hefir því verið misjafnlega tekið.
Ein er sú sveit, sem ég hefi séð og mér
virtist af öllu, að gæti verið veðrasamari
en Vestfirðir. Það er Eyjafjallasveit. Þar
sá ég, að menn gerðu ráð fyrir því að
hvessti.
Margar ýkjusögur eru sagðar um veður-
ofsa hér og þar. Skeifur hafa fokið heilar
og hálfar og það jafnvel þvert yfir fjörð.
Fullar síldartunnur stóðu úti, fastar í klaka
upp að miðju og það allt, sem upp úr stóð
hvarf út í veður og vind. Ekki met ég sann-
leiksgildi slíkra sagna, en mér finnst sveit-
ungi minn, Björn gamli Torfason á Vífils-
mýrum, taka þeim öllum fram. Hann sagði
svo frá, að hann hefði haft uppgert reip-
tagl í hendinni og sleit stormurinn fram
úr öllum lykkjum. En þó að við sleppum
nú öllum slíkum afbrigðasögum, þola vest-
firzkir vindar samanburð við flesta aðra
Formáisorð svo að færri móðgist
Hér fara á eftir nokkur sundurlaus drög aS lýsiagu iands og fólks á Vestfjörðum. Þa5 vil ég taka
fram í byrjun, að ekki er það ætlun mín að stofna til héraðametings, því að mér geðjast ekki að sh'ku.
Finnst mér oft átakanlegur blær á slíkum kappleikjum, þó að þeir geti hins vegar verið spaugilegir og á
vissan hátt skemmtilegir oft og einatt.
Þegar ég reyni að gera grein fyrir vissum atriðum í áhrifum Iands og atvinnuhátta á fólkiö á Vest-
f jörðum, liggur ekki í því neinn samanburður eða mat á því, hvernig fólk annarra héraða hafi mótazt
af því, sem það átti við að búa. Jökulvötnin, öræfin og eyðisandarnir hafa sína sögu og sinar minningar.
Þetta allt, eins og annað það, sem íslenzkt er, á sitt sæti í menningarsögu þjóðarinnar, — sitt mark og
mót á íslenzkri þjóð og þjóðarsál, eins og hún er í dag og hefir verið.
í öðru lagi verð ég að játa það, að þekking mín á sögu liðins tíma og skilningur á hugsun fólks er
næsta staðbundinn og held ég mér því einkum við það svæði, sem ég er kunnugastur, í þeim drögum
sem hér fylgja. i sumum atriðum mun ég því einskorða mig við Vestur-ísafjarðarsýslu. Þrátt fyrir
það kann svo að vera, að gildi þessara hugleiðinga, ef nokkuð er, sé fyrst og fremst almenns eðlis.
YFI R B R AGÐ
Landsýn á Vestíjörðum er víðast hvar
með áþekkum heildarsvip. Þar rísa úr hafi
þverhnípt fjöll. Víða eru hamrar og hengi-
flug en sums staðár brattir aurar undir
hrikalegum klettum. Gróðurlífs gætir lítið
úr fjarlægðinni. Yfirbragð landsins er
hrjúft og hrjóstrugt. Það er harðneskju-
legt og kalt við fyrstu sýn.
Miklu er það algengast að fætur hinna
yztu fjalla séu „með brimi brydda skó“ eins
og skáldkonan vestfirzka segir. Flesta daga
ársins gnauða svarrandi brimskaflar um
öll nes og gjögra, þó að hitt eigi sér líka
stað, að hafið sé slétt eins og spegill og
hvergi örli á steini. Þeir dagar eru þó frem-
ur undantekningar. Hitt er venjan, að
drynjandi holskeflur reisi hvítan, löðrandi
múr milli hafs og lands — ófæran öllum,
nema fuglinum fljúgandi.
Þeir, sem þekkja Vestfirði betur, vita það,
að þegar inn kemur í firðina, opnast víða
fallegir og hlýlegir dalir með góðum gróðri.
Vogskorin ströndin á sér ýmsar friðsælar
víkur, þar sem hafrótið nær aldrei til og
alltaf er stilltur sjór. Stórbrotin og hrika-
leg náttúra landsins býr yfir mikilli blíðu.
Bak við tangana, þar sem brimið rís hæst,
eru öruggar hafnir. Milli bröttustu og
kuldalegustu núpa eru broshýrustu og hlý-
legustú dalir.
Það má vera, að fólkið og saga þess hafi
svip af þessu landi, sem það lifir við. Ef til
vill liggur alúð þess og hlýja bak við fá-
læti og harðneskju fyrstu kynna. Það munu
margir mæla, að þar hafi menn reynzt sér
betur en fyrsta viðmót benti til. í fyrstu
gætti e. t. v. einhvers frá hrjúfu og kulda-
legu yfirbragði4landsins. En svo sýndi það
sig, við nánari kynni, að bak við þetta lá
eitthvað öruggt, traust og hlýtt.
„VEIT ÉG VEBTUR í FJÖRÐUM
VASKLEGASTA ÞJÓÐ."
Lifsbaráttan hefir verið hörð á Vest-
fjörðum, ekki síður en annars staðar á
landinu. Þó hefir fólkið þar haft minna
af hörmungum að segja en yfirleitt í öðr-
um héruðum. Svo vel hefir sjávargagn og
landsnytjar haldizt í hendur, að ajdrei hef-
ir þar mannfellir orðið.
Fjarlægð héraðsins frá helztu höfðingja-
setrum kirkjuvalds og konungsvalds vernd-
aði ýms réttindi manna, sem minna fór
fyrir í nánd við umboðsmenn hins æðsta
í\