Tíminn - 23.12.1945, Blaðsíða 9

T f M I N N
9
ir skapsmunir voru sérlega vel tamdir. í
önnum hversdagsstarfanna var hann glað-
ur og reifur, en missti aldrei sjónar af því
marki, sem hann stefndi að. Hann trúði
á hæfileika nemenda sinna eins og kristn-
um manni sæmir. Og hann var óþreytandi
að leggja rækt við hið unga fólk, sem
skóla hans var trúað fyrir. Þess vegna var
skóli hans óvenjulega merk stofnun, sem
haft hefir mikil og varanleg áhrif á um-
hverfi sitt.
* * *
Merkur þáttur, sem ekki má gleymast úr
menningarsögu 'neins héraðs, er saga hins
frjálsa félagslífs. Ég hygg, að það atriði
sé oft vanmetið, en það leysir þó mörg mál,
auk þess, sem það er nauðsynlegur þáttur
í uppeldi nútímamanns, ef vel á að vera.
Hér er komið að miklu máli og fjölþættu.
í sjálfu sér er t. d. hreppsbókasafn með
nokkur hundruð bindum ekki stórkostleg
stofnun. En það bætir þó úr mikilli vöntun
og verður blátt áfram undirstaða alþýð-
legrar menningar á vissum sviðum og ger-
ir aðstöðu fólks í fábýli og stærri bæjum
jafnari en ella. Og bak við hvert slíkt safn
liggur mikil saga um félagsstarf og félags-
þroska, þó að ekki sé til þess að býsnast
yfir. En einmitt þetta getur minnt okkur
á mikið og gott starf, sem unnið er víðs-
vegar um land sem ólaunuð tómstunda-
vinna.
Hér á við að nefna æskulýðsfélagsskap
ýmsan. Ég hygg, að í uppeldi æskunnar
þurfi þrennt að koma til. Eru þar fyrst
áhrif heimilisins, en auk þess skólinn og
frjálst félagslíf. Skólalífið ber með sér ým-
islegt, sem heimilislífið getur ekki veitt.
Félagslífið opnar alveg sérstaklega marg-
háttuð tækifæri til þess þroska og þjálf-
una-r, sem er nauðsyn góðum þegni í nú-
tímaþjóðfélagi. Því er það ómissandi þáttur
í nútímauppeldi. Kemur þar enn til greina
sú örlagaþýðing, sem heilbrigt skemmtana-
líf hefir, en ýmis konar menningarfélög
eiga mjög hægt með að fullnægja gleðiþrá
unga fólksins.
Ekki hirði ég að rekja hér neinar sögur
að vestan um þessi atriði. Þau eru þar, sem
annars staðar, mikilvæg, en of mjög í brot-
upi ennþá. Það getur því staðið svo á, að
á vissum svæðum nálgist ásigkomulag fé-
lagsmálanna andlegan dauða annan tím-
ann. Slíkar lægðir eru alþjóðarvandamál.
„SNAUTT DG ÞYRST VIÐ
GNDTTIR LÍFSINS LINDA”
Þegar þilskipaútgerð hófst að ráði á
Vestfjörðum eftir miðja síðustu öld varð
mikil breyting á~ atvinnulífi og afkomu
manna. Hásetar á þilskipunum báru miklu
meira úr býtum en áður hafði tíðkazt við
róðrana úr verstöðvunum. Þeir athafna-
menn, sem komu þilskipaútgerðinni á fót,
blésu þar með nýju lífi í atvinnuvegina og
lyftu almenningi til bættra lífskjara. í
sambandi við þilskipaútveginn myndaðist
föst verkamanna stétt í landi. Hún var að
sönnu engin hátekjustétt. Öðru nær. En
afkoman var ekki verri en áður hafði tíðk-
azt og oft betri, enda hægt við að jafnast.
Saga smáþorpanna er merkileg á margan
hátt og lærdómsrík. Allmjög hefir þar
gengið í öldum með atvinnulíf og afkomu.
Stundum hafa verið fjárhagsleg góðæri
en annan tímann hálfgert sultarlíf og
vandræðatímar. Hagur þorpanna hefir
jafnan verið mjög bundinn við einstaka
menn og fyrirtæki þeirra. Ef þeim hefir
illa farnazt eða þau gefizt upp, hafa gjarn-
an orðið vandræði. Almenningur hefir
byggt afkomu sína á ótryggum grunni
einkaframtaksins og gefizt misjafnlega. Er
þess að vænta að með auknu félagslegu
skipulagi komist þau mál í fastara horf og
tryggara.
* *
Margt hefir verið hugsað og rætt um
framtíð vestfirzkrar útgerðar og vestfirzkra
kauptúna. Þeir bræður frá Sólbakka, Krist-
ján og Páll Torfasynir, höfðu á sinni tíð
miklar ráðagerðir og athuganir um stór-
virkjun og hagnýtingu ýmislegra auðlinda
i því sambandi. Litill árangur varð þó af
þeim tilraunum öllum. Víða var skilnings-
leysi að mæta um þá miklu möguleika, er
blöstu við augum þessara stórhuga manna.
Annars vegar var svo fátækt og úrræða-
leysi. Aldrei varð komizt svo langt, áð auðn-
áðist að ráðast í hinar miklu framkvæmd-
ir, sém hugur stóð til, svo sem vinnslu
járns eða annarra verðmætra jarðefna.
Margir litu þá á allt slíkt sem draumóra
eina. Síðan hefir margt skipazt og breytzt.
Nú vita menn, að í þessum draumórum var
mikið af hagnýtu viti og margt, sem hlýt-
ur að ná uppfyllingu á komandi tímum.
Vel má vera, að ýmsar aðferðir þeirra
bræðra, til að reyna að koma einhverju af
hugsjónum sínum í framkvæmd hafi ekki
verið sem heppilegastar, en þess er þá þar
að' gæta, að aðrar leiðir voru þeim lokaðar.
Og vel mega menn muna dugnað þeirra