Vísir - 24.12.1930, Blaðsíða 5

VlSIR
Jólaljóð.
Heill þér
himinborna,
dýra drotning
drottins sala.
Kom enn
kaldar ad næra
viltar sálir
veraldar barna.
Kom, kom,
með krafti þínnm,
tjósi þinna
líknar orða.
Lát oss skilja
lifsins speki,
ráða rúnir
reynslustunda.
Villast þjóðir
af vegum dygða.
Glotla menn
að guðspjalla sanni.
Ganga frá jötu
Jesú dýrðar.
Flýja frelsi,
fara i launkofa.
Flýja tíetlehems
barn og móður.
Loka augum
þá lýsir stjarna.
Heyra ei
of helgum völlum,
heilagan söng
frá hæðnm Drottins.
Heilagan söng
himneskra sveila,
þeirra er boða
birtn og líf.
Heilagan söng
nm helga nótt.
Dýrð sé Guði
drotni vornm.
Lýsti stjarna
um lágnætti.
Ljómuðu Ijós
líknarsala.
Enn þú lýsir
Ijúfa stjarna,
villuráfandi
veraldarlýð.
Hringja klukkur
helgra tiða.
heilög jól
heimi boða.
Syngja svanir
sigurhæða,
dýrðarljóð
drottins sala.
Föllum fram,
fyrir altari
föður vors,
og fögnum Jesú.
Grátum, grátum,
svo glúpni hjarta.
Lofum Guð
fyrir lífsins sól.
Hærra, hærra,
hefjum merkið!
Meira Ijós,
meiri þekking!
tíurt með tál,
irufl og voða.
Sigri löndin
sannleikans kraftur.
Hærra, hærra,
hörpur syngi,
helgimál
heitagra jóla.
Lyft sál vorri,
lífs faðir,
hdtt yfir
hættur og dáuða.
Ásmundur Jónsson
frá Skúfstöðum.
til að skjálfa og hjarta hans
að berjast:
„Ókunni maðurinn er liklega
„Jólapabbi“ sjálfur."
Um leið greip einhver uggur
litla drenginn og liann lét fall-
ast á bæði knén við hliðina
á varðhundinum og fónaði
höndum, eins og hann lægi á
bæn ....
1 dögun, þegar bóndinn kom
út i fjós að vitja gestsins, var
hann allur á burt; en þar sem
hann hafði legið, lá nú Pétur
litli í fasta svefni, á bakinu á
„Hvit“, sem ekki hafði hreyft
sig. Þegar drengurinn var vak-
Haustið hafði verið óvanalega
rosasamt í Tungusveit. Gangna-
mennirnir höfðu lent í kafolus-
hríð. Og þeim hafði gengi'ð erf-
iðlega að koma safninu niður
í Hólsrétt. Réttardaginn gerði
úrhellis rigningu, sem hélst all-
an daginn og fram á nótt, en
undir- morgun birti og lægði.
Daginn eftir var logn og frost.
Og slíkum breytingum sem
þessum var veðrið stöðugt háð
fram í desember. Það var sífeld
breyting i veðrinu og vossamt
■við öll útistörf.
Björn í Litlu Tungu var ein-
yrki og gamall orðinn og slit-
inn, en liann gekk enn að öllum
yerkum. Hann hafði enga að-
stoðina sem heitjð gat. Það var
ekki um annað að ræða en að
duga eða drepast. En Björn var
nú einn þeirra, sem ekki var ó-
vinnandi á meðan hann gat
uppi staðið. Þrátt fyrir ótíðina
liaföi Birni teldst að koma
nauðsynlegustu störfum frá.
Hann hafði dyttað að öllum
húsum, eftir því sem hægt var,
en það var erfitt og lýjandi að
standa í þvi á hverju hausti að
dytta að þessum gömlu torf-
kofum, og oftast einn hæði við
skurð og flutning á torfinu. En
einhvern veginn hafði hann
komið þessu frá þetta haustið
eins og hin fyrri, þrátt fyrir
gigtina. Og hann liafði dyttað
að baðstofuþakinu eftir föng-
um.
Litla Tunga er i miðri sveit-
inni, þar sem Rauðá tekur á sig
krappa beygju tií austurs.
Rauðá var vatnslílil á sumrum,
en á vetrum gat hún vaxið svo,
að liún var stórfljóti lík. Hún
rann í stokki að vestanverðu
við túniö, en berg var fyrir þar
sem stokkinn þraut, og sveigð-
ist þar Rauðá til austurs. Skamt
til austurs frá árkróknum tóku
\dð eyrar að sunnanverðu, en
að norðan og austan við ána
var túnið og bærinn í Litlu
Tungu, en fyrir austan túnið
voru melabörð gróðurlaus. Alt
um kring voru kjarrásar og
holt, melar og mýrar, kekir og
tjarnir. Litla Tunga var rýrð-
arkot í þá daga, sem hér um
ræðir, eftir aldamótin siðustu,
en jarðarhókarárið 1709 var
hún i eyði. „Meina menn að
hier verði eigji aftr búið“,
stendur i jarðabókinni. Tveim-
ur öldum síðar var þar samt
aftur búið og hátt haí'ði Björn
hugsað, jægar hann þremur
tugum ára eða svo fyrir alda-
mótin, settist að á eyðijörðinni
með einni blómarósinni í daln-
um, henni Kristrúnu í Gljúfra-
seli. Þau bygðu alt upp — eins
og þá var bygt, að mestu úr
torfi —, en nú var alt svo breytt
inn og spurður, hvað við hefði
borið, gat hann aðeins gefið
sundurlausa og óskýra lýsingu
af atburðunum. En í treyju
hans var nælt blað og á það
skrifuð þessi orð:
„Eg er sá, sem koma átti. En
enginn, sem í þorpinu bjó,
þekti mig, nema tvö börn og
fáein vesöl dýr. Friður minn
hvíli að eilífu yfir þessu húsi.“
En fyrir framan eldstóna,
þar sem gesturinn hafði setið
kvöldið úður, fann bóndakon-
an fjóra litla tré.skó og upp úr
þeim uxu fjórar indælar jóla-
rósir, sem aldrei visnuðu.
(E. þýddi).
frá því, sem áður var, nú var
um ckkert að ræða annað en
halda við í lengstu lög. Björn
hafði bitið það i sig að þrauka
fram í rauðan dauðann. Túnið
var enn ógirt, en það var helm-
ingi stærra nú en þegar hann
kom þar. Og náttúrlega var alt
í órækt, þegar Björn kom. Nú
var túnið sæmilega grasgefið
og fóðraði tvær kýr og vetrung.
Annar heyskapur var reyting-
ur á bökkum og í mýrum. En
þetta þótti nú ekki illa að verið
af einyrkja á þeim árum, ein-
yrkja, sem átti fyrir þremur
börnum að sjá, og þegar vart
var um önnur verkfæri að ræða
við jarðræktarstörf en pál og
reku og hvergi sást svo mikið
sem tvíhjóluð kerra í nokkurri
sveit. Það miðaði þá svo rauna-
lega hægt áfram, þrátt fyrir alt
erfiðið, — en þó var það i átt-
ina áfram. En á þeim árum
gerði Bjöm sér miklar vonir.
Lífssaga lians varð þó rauna-
saga, saga um strit og strið og
látlaust erfiði og lasleika. Börn-
in voru efnileg, en Björn naut
þeirra ekki. Þau fóru vestur um
liaf. Björn sjálfur brást ekki.
Hann liélt trygð við Litlu
Tungu, sem hann hafði þó bvgt
upp af nýju. Hann hafði alt af
gert það, sem hann gat, þótt
hann hefði ekki upp skorið í
hlutfalli við alt stritið. Þegar til
orða kom, að liann og Kristrún
færu vestur með börnunum,
liafði hann sagt:
„Við erum tekin að eldast.
Við unum víst hvergi nema
liérna.“ En undir niðri var það
þó annað og meira sem i hug-
anurn bió. Hann vildi ekki
bregðast, hann vildi vera trygg-
ur æskuhugsjónum sínum, og
stðar datt honum aldrei í hug
annað en að þrauka i vonleys-
inu og lieilsuleysinu og stritinu
fram í rauðan dauðann. Litla
Tunga skyldi ekki fara í eyði
aftur meðan hann stæði uppi.
En þessar hugsanir lét Björn
ekki uppi við nokkurn mann.
Fyrst i stað hafði liann gert sér
vonir um, að synirnir lcæmi
heim aftur og kæmu því í verk,
sem honum auðnaðist ekki,
þrátt fyrir alt erfiðið. En þcir
komu ekki. Sigurður var dáinn
fyrir noklcrum árum, en Þor-
steinn mintist aldrei á að koma
lieim. Dóttirin var gift vestra.
Synirnir höfðu báðir kvænst
um það bil og þeir fóru vestur,
stúlkum úr sveitinni. Börnin
þeirra voru að vaxa upp. Alt
hafði gengið eins og í sögu
vestra, eftir bréfunum að
dæma. En það var farið áð líða
Iengra og Iengra á milli þess,
að nokkur bréf kæmu.
Árin liðu hvert af öðru. Björn
og Kristrún voru tiðast ein, lú-
in, einmana, vanalega með hug-
ann við daglegt strit, en þegar
hvíldarstund var, létu þau hug-
ann reika vestur um haf, til
sólarlandsins, til barnanna og
harnabarnanna, sem þar voru.
Þegar leið á haustið ár nokk-
urt skömmu eftir aldamótin,
lagðist Kristrún alveg i rúmið.
Brjóstið virtist alveg að bila.
Hóstinn ágerðist stöðugt. Hún
hafði varla kraft til að risa upp,
þótt hún tæki í léttann, þegar
Guðrún gamla, eina hjúið, kom
með skálina hennar. Stundum
varð Björn að lyfta undir axl-
irnar, svo hún gæti sest upp.
Nú voru liðnir margir mánuðir
siðan bréf kom að vestan. Og
þau töluðu sjaldnar og sjaldn-
ar um börnin, eins og þau væri
hrædd við að ýfa upo gömul sár
hvers annars, en það er nú ein-
hvemveginn svona fyrir flest-
um mönnum, að tilhugsunin
um jólin vekur minningarnar.
Og Kristrún, sem vart gat átt
langt eftir, hugsáði nú oft um
börnin. Björn varð þess var, én
ræddi ekki um. Hann dró það
ekki af orðum hennar. Hann
fann það á sér, að hugur henn-
ar var þar, að bún vildi vera
hjá þeim seinustu stundirnar,
þó það væri aðeins í huganum.
Á Þorláksmessu söðlaði
Björn Sóta sinn og reið í kaup-
staðinn. Það var eitthvað smá-
vegis, sem vanliagaði um, og
svo var ekki að vita, nema bréf
lægi á pósthúsinu. Biörn var ó-
vanalega lúinn og fýsti litt til
fararinnar, en hann gat eklti
haldið kyrru lieima fyrir nú.
Það var lmgsunin um ])að, að
gleðja Kristrúnu, sem rak hann
af stað. Það var ekki vist, að
það yrðu margar vikurnar, sem
hún átti eftir. Og ef bréf kæmi
myndi það gleðia hana, — eins
og minka fjarlægðina miklu,
flytja hana nær ástvinunum í
fjarlægu heimsálfunni. Steini
hafði altaf verið augasteinninn
þeirra beggja. Hann hefði sjálf-
sagt haft hugsun á að skrifa,
svo það næði heim fyrir jólin.
Vegna tilhugsunarinnar um
þetta var hugur Biörns allur
hjá Steina á leiðinni í „vikina“.
Þar var fátt manna og begar
Björn hafði litið inn til kunn-
ingiafólks i þorninu, skrapp
hann i búð til að kauoa þetta,
sem vautaði. Þegar hann hafði
aflokið þeim erindum, sótti
hann Sóta sinn og kom við á
r)óst1'ú«inu. En þar var ekkert
bréfið. Ekkert.nema mánaðar-
gamall strangi af „ísafold“. —
Björn steig liægt á bak og
klappaði Sóta á hálsinn, en
mælti ekki orð.Hannlétklárinn
fara löturhægt, þótt kveld væri
knmið. Það var norðansvali og
heiðskirt veður. Frost var, en
vægt, stiörnubiart og tungl-
skin. Birtuna la«ði vfir víkina,
hún var umvafin mildu liósi.
Og bað kom ein« og endurskin
af því á huga Biörns.
Angurværð var i huga hans.
Hann liugsaði langt aftur i
tímann, þegar Steini var farinn
að vappa um, og vildi fvlgia
honum eftir hvert sem hann
fór. Minningin var svo lifandi,
að Birni fanst aodartak eins og
hann hevrði fótatak barnsins
fyrir aftan sig. Hann hafði
stöðvað Sóta rétt áður. En ekk-
ert hlióð barst að evrum nema
sognndi brimblíóðið við víkur-
sandinn. Áhrifin voru þvngj-
andi. Það var eins og endalaus
endurtekning á sama angur-
væra söngnum. Birni fanst
brimhljóðið minna á venfarar-
söng bæfandi sér, útslitnum,
þreyttum einyrkjanum, sem
var að halda á þau vegamótin,
þar sem hann varð að kveðja
cina förunautinn, sem eftir var,
eina förunautinn, sem hafði
reynst tryggur og aldrei hafði
brugðist, hvað sem á móti blés.
Stundarkorn leið. Björn var
allur ‘á valdi þessara hugsana.
Og liann hvarf ekki aflur á
sömu hugsanabraut og áður
fjær en Sóti fór að ókyrrast.
Bjöm reið greitt upp lirepp-
inn, en þegar Iiann var kominn
inn á land Litlu Tungu fór
hann hægara. Og yfir Kjarr-
nesið fór hann löturhægt, þvi á
leiðinni yfir það blasti ljósið i
baðstofuglugganum sífelt við
augum. En þegar niður á eyr-
ina kom, hleypti hann á sprett.
Sóti öslaði óðfús yfir Rauðá og
hægði ekki á sér fyrr en heima
á hlaði, þótt traðirnar, sem
voru niðurgrafnar, og náðu frá
vaðinu heim að bæ, væru í
brattri brekku.
Björn spretti af og leiddi
Sóta inn í hús, valdi honum
græna og góða tuggu og sýslaði
um hann stundarkorn. Að svo
búnu gelek hann i eldhús til
Guðrúnar gömlu. Björn spurði
um konu sína.
„Hún hefir mókt þetta annað
veifið og legið með hljóðum og
sárum hósta á milli,“ sagði
hún, „henni er að þyngja trú’
eg“
Siggi i Holti var nýfarinn,
sagði Guðrún lika, en hann
hafði verið þar um daginn og
sýslað um féð. Hann hafði hýst
og gefið fénu áður en hann fór.
Björn vissi, að Sigga var að
treysta, þóít eigi væri liann
nema fjórtán ára, og fór þvi
eigi til húsa. Guðrún dró af
Birni vatnsleðursstígvélin og
kvaðst mundu bera honum
hressingu í baðstofuna..
Kristrún vaknaði af mókinu,
er Björn kom inn. Hann gekk
að hvílu hennar og kysti hana,
lagði höndina sem snöggvast á
höfuð hennar og strauk silfur-
grált, þunt hárið, sem eitt sinn
hafði verið þykt og jarpt og
sítt. Þrátt fyrir merkin, sem
Kristrún bar, eftir áratuga strit
og basl og vonbrigði, leyndi
það sér ekki, að hún hafði ver-
ið fríðleikskona, þegar hún var
upp á sitt besta. Skerpan var nú
horfin að mestu úr andlitsdrátt-
unum, sem höfðu verið lireinir
og fagrir, i horuðu andliti
hennar var hrukka við hrukku,
en tillit dökkgráu augnannabar
enn göfugri, tryggri sál vitni.
Hið innra fyrir var enn bjart
og fagurt, þrátt fýrir likams-
hrörnunina. Og í augum Björns
var Kristrún enn fögur, sem
von var, þvi hennar innri mað-
ur, eigi siður en útlit, hafði í
fyrstu vakið ástir hans.
Björn settist á rúmstokkinn
hjá henni.
„Sæll, góði minn.“
„Er þér heldur að þyngja,
Kristrún mín?“
„Æ, það er vist svipað, nema
hóstinn er sárari.“
„Það er best, að.þú fáir aftur
úr glasinu í kveld. Það á að
mýkja.“
„Það er vist best, þótt það sé
bara i svip.“
Björn fór að tina af sér föt-
in. Og þegar hann var háttaður
tók hann gleraugun og Isafóld-
arslrangann.
Örlög einyrkjans.
Eftir Axel Thorsteinson.