Vísir - 24.12.1930, Blaðsíða 11

VlSIR
Lampó.
Eftir Quida.
Hann var fátækur maður,
sem vann erfiða vinnu allan
liðlangan daginn og langt fram
á nótt. Hann var einn af þess-
tim þrælum, sem halda nútíma-
lífinu í sinni réttu rás, en fær
engar þakkir fyrir og er aldrei
viðurkendur af þeim, sem hann
þjónar. Þótt hann sé eins nauð-
synlegur fyrir lífið, eins og
naglinn í vélinni, þá er honum
jafn-lítil eftirtekt veitt. Þegar
hann var ungur, hafði hann
verið kallaður Lampó, elding,
af þvi hvað hann var snar í
snúningum og óþreytandi í elju
sinni; þetta auknefni festist við
hann og þurkaði út hans eigið
nafn, sem var Demetrio Ferr-
ante. Hanu var ekki nema fim-
tíu og fimm ára gamall, cn leit
út fyrir að vera sjötíu og fimm
ára. Bak hans, sem ennþá var
breitt og sterkt, hafði bognað
undan þunga daglegra byrða,
hann var holdgrannur og
beinaber, sólbrendur, með grá-
sprengt hár. Eina prýðin hans,
voru stóru, brúnu, sorgmæddu
augun.
Fyrir honum var hver dag-
urinn öðrum líkur. Sama vinn-
an Iá fyrir honum daglega, upp
aftur og aftur; þegar almenn-
íngsvagninn skrölti yfir stein-
ana i gistihúsgarðinum og stóra
bjallan hringdi, varð Lampó að
þjóta út að vagninum, kippa
ofan ferðaskrínum gestanna og
snarast með þau á herðum sér
upp á herbergin þeirra. Og
þegar gestirnir fóru, lá sama
verkið fyrir honum, og þeir
voru einlægt á ferðinni, ýmist
að fara eða koma. Frá því í
dögun og fram yfir miðnætti,
var aldrei hlé á vinnunni. All-
an veturinn, milli þess að eim-
lestirnar komu, varð hann að
bera stór föng af brenni, upp
í svefnherbergin og niðri í
kjallara i eldstóna, sem hitaði
pipurnar i göngunum, stigun-
um og í veitingastofunum.
Hann var viljugur og honum
var ekki hlíft. Til hvers var
það svo sem, þegar hann var
svo vitlaus, að lilífa sér ekki
sjálfur. Menn ganga á lagið,
þar sem þeir sjá það fært. Þeg-
ar félagar hans gerðu verkfall
i gistihúsunum, vöruhúsunum
og járnbrautarstöðvunum, lét
hann það aldrei til sín taka.
„Hvers vegna að fara á mis við
daglega brauðið?“ sagði hann.
Það var að vísu naumlega úti
Iátið, en ekki vildi hann vera
án þess, og hann áleit sig ekki
eiga mikið meira skilið, en það
sem hann fékk.
Ilann var ánægður með litlu
vikulaunin sin, honum fanst
það fallega gert af gistihús-
stjóranum, að leyfa sér að liafa
matarleifar með sér burt úr
eldhúsinu og láta sér eftir eitt
hornið á herbergiskytru uppi
undir þakskeggi, til þess að
sofa i/
Einu sinni, þegar útlending-
ur einn Iét falla nokkur hlut-
tekningarorð í hans garð, starði
hann steinhissa á hann.
Hann botnaði lítið í áhuga-
málum samtíðar sinnar, en
þegar hann heyrði um verkföll
og kröfurnar um Iögboðið iðju-
leysi, þá varð hann reiður. En
það sem honum fanst harðýðg-
íslegt og ranglátt var, að mönn-
um skvldi vera neitað um
vinnu eingöngu vegna þess, að
þeir voru orðnir gamlir,
og inst inni i huga lians
leyndist ótti við það, að vinnu-
veitandi hans kynni að saka
hann um þessa ófyrirgefan-
legu yfirsjón og láta hann
gjalda liennar, því hann fann
það, að honum hafði farið aft-
ur með snerpuna, sem hann
bar nafn af og kraftarnir voru
farnir að dvína. Þeir dagar
voru nú liðnir, þegar honum
veittist létt að bera stórt ame-
rískt ferðaskrin á öxlum sér
eins og það væri fis. Hann var
hraustur fyrir brjóstinu ennþá
og handleggirnir voru sterkir,
en hann var seinni — miklu
seinni, það vissi hann vel —» og
oft hafði hann sára verki í
vöðvum og beinum.
Endur fyrir löngu, — hon-
um fanst það miklu lengra en
það var i raun og veru — hafði
hann verið kátur og Iéttur i
lund, altaf til i að gera að
gamni sinu, og ennþá mátti
hann heita glaðlyndur. En i
staðinn fyrir hamingju, hafði
hann aðeins vonina og það var
von ,sem hafði lengi látið eftir
sér bíða, von, sem frá upphafi
veraldar, hefir lagst þungt á
sinni þeirra, sem ólu hana.
Hann langaði til að sjá litlu
dóttur sina. Hún hafði verið
hálfþroskuð telpukind, þegar
hann misti hana. Eitt hlýtt
sumarkvöld hafði hún ekki
komið heim úr skólanum, en
i hennar stað hafði komið ó-
hreinn pappírsmiði, illa skrif-
aður, sem vinur hans hafði les-
ið úr, fyrir þau, hann og konu
lians. Bréfið hljóðaði þannig:
„Kæru foreldrar! Verið ó-
hrædd um mig. Eg fer burt til
að leita hamingjunnar. Eg skal
skrifa. Ykkar elskandi Nan-
etta.“
Þetta var alt og sumt. Hann
hafði látið leita, eftir þvi sem
fátækur maður hefir efni til,
hann fékk alla þá aðstoð hjá
yfirv’öldunum sem fátækling-
ur gat vænst eftir, en ekkert
Iiafði frést af Nanettu. Hún
hafði altaf verið óhlýðin, eig-
ingiörn og hugsað mest um
sjálfa sig, með frítt andlit, fjör-
uga framkomu og rótgróið hat-
ur á fátæktinni, sem hún var
fædd í. Hið einstaka eftirlæti,
sem foreldrarnir höfðu á
henni, hafði aðeins orðið til
þess að auka á galla hennar
og veikleika. Aldrei hafði henni
komið til hugar að kenna i
brjósti um þau. Hún gat ekki
fengið það hjá þeim, sem hana
langaði i, það var það eina, sem
hún vissi. Móðir hennar tærð-
ist upp af sorg og dó, faðir
hennar sagði fátt; hann vann
sitt verk, en sólin i lifi hans
var horfin. Hann gekk upp og
ofan, fram og aftur um stóra
gistihúsið, með bvrðarnar sin-
ar á balcinu, en hann var hætt-
ur að hlæja. Hann talaði litið;
allan daginn hugsaði hann um
konuna sina sálugu og telpuna
sem hann hafði mist; hann
kæfði sorgina með vinnunni,
eins og aðrir kæfa þær í víni.
Eftir sextán til átján tima erf-
iði, svaf hann eins og útþvæld-
ur húðarjálkur í fletinu sinu,
þangað til biallan vakti hann
til sama erfiðis aftur.
Hann lifði innan um hávað-
ann, glamrið og eyðsluna á
hinu mikla gistihúsi; alt þetta
léttúðuga, glaða og heimsku-
lega nútímalíf; allan reykinn
og ilminn, málæðið og glaum-
inn.. allar þessar barnalegu
skemtanir og heimskulegu æs-
ingar samlcvæmislífsins voru
altaf í kringum hann, en þær
snertu hann ekki meir en nið-
ur sjávarins snertir kuðunginn,
sem öldurnar þeyta upp í fjör-
una. Hann vissi ekkert um það
alt, hann þrælaði innan um
það, enginn tók eftir honum,
enginn vorkendi honum og eng-
inn þekti hann, hann kom
þessu fólki ekki meira við, en
reipin, sem farangurs-lyftan
Iék á.
Einu sinni varð honum það
á, að stara lengi á unga stúlku,
dóttur auðugs ferðamanns, af
þvi að hún var lik Nanettu i
andliti og hún hafði sama
brúna, hrokkna liárið og sömu
kátu, gljáandi, brúnu augun.
Faðir stúlkunnar, sem var Eng-
lendingur, kvartaði yfir þessu
við forstöðumann gistihússins.
Hann sagði, að gamli hurðar-
karlinn hefði verið ósvífinn.
„Lcyfist Icettinum að lita á
kónginn", segir máltækið, en
það er ekkert máltæki til, sem
segir að gamall þjónn megi lita
. á unga hefðardrós. Forstöðu-
maðurinn ávítaði Lampó harð-
Iega en liann tók þvi með still-
ingu og auðmýkt eins og öllu
öðru, sem að honum var rétt.
Hann bar aldrei hönd fyrir
höfuð sér, þó honum væri gert
rangt til, hann var svo hrædd-
ur um að missa stöðu sina, og
var hræddur um að lenda úr
öskunni á bálið, missa af því
sem hann hefði og fá eitthvað
enn lélegra i staðinn og að það
mundi fara fvrir sér, eins og
öðrum vinnulýð, að ætíð tæki
verra við, eftir bví, sem aldur-
inn færðist yfir og að hann
mundi þá lenda að lokum á
einhverju fátækrahæli, eða
hreint og beint á götunni.
Himgurdauðinn er ekkert eins
dæmi í menningarlöndunum,
og í hans eigin landi var hann
svo tíður, að enginn virtist veita
því eftirtekt, að hér væri um
neinn ágalla á menningunni að
ræða.
Tólf ár voru liðin frá því að
Nanetta fór úr fæðingarbæ sín-
um, en aldrei hafði hann feng-
ið eina línu frá henni eða rek-
ist á eitt orð um hana, en ein-
hvern veginn þóttist hann þó
viss um að hún væri lifandi.
Myndin af henni var orðin eins
og óglögg draumamvnd, en
dauð var hún ekki. „Nei, nei,“
sagði hann, „nei, nei. Það er
óhugsandi, að þetta barn hefði
fæðst aðeins til að devja eins
og fífill.“ Hann gat ekki fært
ástæðu fyrir þessari hugsun,
en var engu að siður sannfærð-
ur um að hún væri rétt. Hún
var Iifandi, einhversstaðar
langt í burtu, og var hamingju-
söm, en hafði glevmt honum.
Fóru ekki piltarnir og stúlk-
urnar, sem fóru vestur um haf,
til San Paolo eða San Francis-
co, oftast nær grátandi af stað
og lofuðu að koma aftur, en
ekki einn af tiu efndi orð sin.
Þeir skrifuðu kannske heiin í
nokkra mánuði, en liættu þvi
svo. Þeir sem komust illa af
vestan hafs, skrifuðu kannske
og komu jafnvel aftur; en þeir
sem hamingjan hossaði þarna
vestra, þeir komu aldrei.
„Það var svo sem eðlilegt,“
sagði hann við sjálfan sig, en
ekki mundi hann hafa breytt
þannig við foreldra sína, ef
hann hefði farið úr landi; fólk
hafði líka verið öðru visi gert
í lians ungdæmi, þvi hafði ekki
legið eins á að komast í burtu,
til þess að bæta kjör siri og
gleyma öllu heima.
Hann hafði sér til angurs,
aldrei getað gert mikið fyrir
Nanettu; liann hafði kostað
hana í skóla, og inamma henn-
ar hafði oft gengið klæðlítil, lil
þess að geta gefið henni nýj-
an kjól, eða nýja tréskó eða
band til að prýða hárið með;
oft hefðu þau látið sér nægja
baunadisk eða þurran brauð-
bita, til þess að hún gæti feng-
ið lieitan mat, annaðhvort
steiktan fisk eða macaroni í
olíu. En bamið hafði aldrei
verið ánægt. „Hvernig var það
hægt,“ hugsaði liann með sér,
þegar hann var að verja hana,
fyrir réttlátum ákæranda innra
með sjálfum sér. „Hvernig var
það liægt, við gátum svo lítið
gert fyrir hana.“ Hann vonaði
að guðs móðir eða einliver
hefði skilið hana og verndað,
en hann var ekki viss um það.
Hann vandist kvölunum, eins
og uxinn venst okinu eða hest-
urinn reiðingnum. Þó var ekk-
ert hlé á þeim. Það var hart,
að hafa lagt svo mikla alúð,
ást og fy’rirhöfri við harn og
sjá það svo hverfa út i myrkr-
ið, eins og stjömu, sem hrap-
ar af himninum. Timinn hafði
tekið sárasta sviðann úr sár-
inu og vanþekking og þreyta
sljóvguðu hann, en ekki hafði
hann fundið frið. Þegar svo
bar undir, að hann hafði
augnablik til eigin umráða,
sem sjaldan bar við, fór hann
inn í litla, dimma, gamla
kirliju, sem hann hafði verið
vanur að koma í með konu
sinni og barni, og féll á kné
á rykugu tíglagólfinu, í hliðar-
ltapellu, þar sem hjónin höfðu
verið vön að falla á kné, og bað
fvrir þeim báðum, en fékk ald-
rei neittt svar. Hans eina á-
nægja i lifinu var vinnan, hún
hafði af fyrir honum, hún
markaði honum bás og gaf lífi
hans takmark, hún færði hon-
um nætursvefn, en hún var
harðhentur engill, sem beygði
bak hans, grisjaði hár hans og
færði honum beinverki, löngu
áður en timinn einn mundi
hafa gert það.
Verst voru lætin um miðjan
samkvæmislímann, hann hafði
varla nokkurn tima stundar-
frið, það var rétt svo að hann
gat slett i sig matnum, liann
fór aldrei úr fötum, en lagðist
fyrir i þeim, eina eða tvær
stundir í einu, til að livila sig
og skyrtan var ætíð rök af
svita. Allan daginn og lengst
af á nóttunni glumdi i bjöll-
unni. Ljósin loguðu, eldhúsin
voru full af matsveinum, sem
hlupu fram og aftur, og stig-
arnir og gangarnir fullir af
þjónum og herbergisþernum,
sem stóðu á öndinni af hlaup-
unum. Gestirnir voru fegnir, ef
þeir gátu fengið að leggjast fyr-
ir á knattleikaborðunum eða
þeim var potað inn í einhvern
afkima, eins og sild í tunnu.
Þetta voru nú góðir tímar fyr-
ií* eigendur gistihússins, þeir
rökuðu saman peningum, eins
og gjaldkeri i spilaviti. Enginn
Zúlúkaffi í demantanámu eða
sverlingi á sykurekru hafði
nokkru sinni unnið ósleitileg-
ar en Lampó gerði allan þenn-
an tima, meðan horgin var i
hátíðaskrúða allan daginn og
ljósadýrðin á nóttunni yfir-
gnæfði tunglsljósið og stjörnu-
birtuna. Hann þrælaði af öll-
um lífs og sálar kröftum, eins
og vesalings ökuliestarnir, sem
stóðu örmagna, með blóðrisa
lendar, undan svipuhöggunum
Ekki var hann þó harinn áfrain
með svipum eins og þeir, en
livorttveggju voru reknir misk-
unnarlaust og hvíldarlaust á-
fram, til þess að raka pening-
um í annara vasa. Honum kom
aldrei til hugar, að neita eða
kvarta, því hann vissi, að eina
svarið við því yrði það, að hóp-
ur af ymgri og hæfari mönnuni
mundu sækja um stöðu hans
og að i vikulokin mundi honum
i siðasta sinn verða goldin laun
sín á skrifstofunni. Við og við
varð honum það á, að renna
augunum til árinnar, sem rann
beint undan gistihúsinu, og
hann hugsaði: Ætli það væri
ekki betra, að kasta sér í græna
strauminn þarna og gera enda
á því öllu saman. En hann var
i raun og veru heilbrigður,
bæði á sál og líkama, og þeim
mönnum er ekki liætt við
sjálfsmorði.
Hann var lika guðhræddur
maður, og hann áleit að sjálfs-
morðingjunum yrði refsað með
reiði guðs oglogum Vítis. Hann
hélt þvi áfram verki sínu, en
af því að erfiðið lagðist þungt
á hann, varð.liann með hverj-
um deginum horaðri, hrukkótt-
ari og hognari, altaf eltist hann
með hverjum degi sem leið, og
altaf þurfti hann að þrengja
mittisólina meir og meir. Hann
fékk meir en nóg að borða;
það vom leifar þjónustufólks-
ins, og hann gleypti i sig mat-
inn, en það riægði ekki til að
halda við lifsþróttinum.
Einn dag, þegar liðið var á
samkvæmistimann og farið að
hitna í veðri, en samt var enn
fult á gistihúsinu, kom sím-
skeyti með kröfu um mörg her-
ber<?i á fyrsta lofti. Það var
haldinn fundur i gistihússtjóm-
inni út úr þessu simskeyti.
„Það er synd að neita svona
miklum peningum", sagði einn.
„En það er skömm að hafa
hana í húsinu,“ sagði annar.
„Við erum engir siðgæðis-
verðir," sagði sá þriðji.
„Prinsinn borgar,“ sagði sá
fjórði. ; ; ^
„Þeir eru nú margir um það,“
sagði sá, sem fyrst liafði talað.
Hinir hlógu.
„En prinsinn ber ábyrgðina
á þvi,“ bætti einn af þeim við.
„Hann yrði reiður, ef við neit-
uðum þessu. Hann kæmi aldrei
til okkar aftur," sagði sá úr
stjóminní, sem mest hafði að
segia.
Símskeytinu var svarað með
þvi, að herbergin væru til reiðu.
Tuttugu og fjórum tímum síð-
ar settist kvenmaður að i her-
bergjunum, sem var alþekt eða
alræmd, eftir þvi, sem á það
er litið. Hún kom með mörg
stór ferðaskrín, sem Lampó
varð að bera upp á loft, seint
um kveldið, og nokkrum tim-
um seinna var honum skipað
að kveikja upp eld i stóra svefn-
herberginu, sem hún hafði leigt;
það var heitt á daginn, en kalt
á kveldin. Hann veitti þessu
fólki vanalega enga eftirtekt og
eftir það, að hann liafði feng-
ið ofanígjöfina fyrir að lita á
ensku stúlkuna, horfði hann
vanalega til jarðar, þegar hann
mætti einhverjum af gestunum
eða þegar hann kom inn i lier-
bergih þeirra ineð viðarkörf-
umar. Þess vegna leit hann
heldur ekki á leigianda þessara
herbergja, þótt hún væri þess
verð, að litið væri á hana, fög-
ur og glæsileg eins og hún var,
samkvæmisklædd, með glitrandi
armhönd í staðinn fyrir ermar
og demanta á hálfberu brjóst*
inu og með rauðgvlt hár með
eirgliáa. Hún lá aftur á bak
með lokuð augu á löngum, lág-