Vísir - 24.12.1949, Qupperneq 5

JÖLABLAÐ VlSIS
3
VOMtHA RÐIJVHI.
vc
h'arvcrtíð tókum við okk-
og noi'ðan í’ok á Faxaflóa.
Skipti þá engiun togunx, að
yfir okkur dundi norðan fái*-
viðri með brunafrosti. A okk-
í'íka, fei’ðaðist oft með út-
lendingum hér um land um
og eftir 1880, — þar á rneðal
um Arncs- og Rangárvalla-
ur slcall þó cigi sortabylur sýslur. Meðal annars liafði
og var því vandalaust að ná hann konxið að ríkisbónda-
til verbúðanna, þar sem við selrinu Kornbrekkum á
fengum að hírast aðgei'ðar-1 Rangái’völlum. Þar bjó Guð-
lausir næstu tiu daga. Allan mundur, bróðir Sesselju
Ofl liefh’ veðurfar boi’izt ijarbeitin var svo léit að fá-
tal á þessu vori. Ekki cr það dæmum sætli. j ur göngu fimm Borgfirðing-
licldur að ástæðularsu, því’ 1 byrjun epr’lmánaðar ar frá Auðnum inn á Vatns-
að vorhlýinda varð varla vart lók að hlýna í veðri og var leysur, sem voru innstu bæir
fyrr cn eftir miðjan júní. svo að sjá, að vorið væri á Ströndinni. Þótti okkur
’bíðarfar síðastliðins vctrar gehgið í garð. Glæddust þá gott að rétta úr okkur eftir
og þessa vors cr öllum, sem vonir bænda um það, að öll-J sjóstritið undanfarna daga.
í sveitunx búa, svo minnilegt, um lcnaði myndi reiða vcl. En þá liöfðu verið góðar
að eigi þarf eg að fara út í al'. Virlist þá eigi langt þess gæftir og sænxilegur afli.
ncinar veðurlýsingar í því að bíða, að fyrstu lifgi’ösunx j Þessir voru i fvlgd með mér:
samlxandi. Þegar vorharðindi færi að skjóta upp. I Einar Magnússon frá Vil- an veður.
þessi höfðu staðið látlaust, Rangvellingar og aðrirj mundarstöðuni, síðar bondi a En það, scm við hafði boi’-
þar til átta vikur voru af sem á góðunx sauðjörðuixi Steindöi’sstöðum, Sigmund- ið ý þeinx tíu dögum, var
ssunxri, l’óru ýmsir að spyrja bjuggu, slepptu þá íe sinu ur Guðmiuxdsson lrá Deild- óglæsilegt. Svo mikil lxafís-
mig, Ixvort eg nxyndi nokkur og töldu öllu vel borgið, eftir artungu, síðar bóixdi í Göx-ð- hreiða var konxin að Vestur-
- slík voriiax’ðindi. Eg átti að Jxví sem ahortðist. Hreppa- unx a Aki’anesi og Snoi’i’i 0g Norðui’landi, að hvei’gi sá
staxxda íxokkuð vcl að vigi að menii voru svo óttalausii’, að bróðir minn frá Húsafelli, í auöa vök, allar hafnir lok- brekkur og fleixfi góðjai’ðir
svara l>eirri spurningu, þar Jxeir, sem áttu marga sauði, síðar bóndi á Laxlossi. aðar og hríðarveður með\ höfðu bi’osað við þeim, sem
þann tínxa stóð látlaust norð-
á Höfða á Vatnsleysusti’önd,
tengdanxóður Lárusar Páls-
sonar hómópata. Sumarið
1882 lor Jóhanncs unx Rang-
árvelli. Þótti honum nú
svipúr lxjá sjón, frá því, senx
áður var. Þar sem Korn-
dag eftir dag.
og bctur í ljós
um veginn fóru, var cigi
annað eftir en sandörpnar
sem eg liaíði sinalað ánx um tókú það ráð að reka þá inn Þetta mun nu vart í fi’á- hörkufrosti
sauðburð í áttatíu ár.—• Þeg- á aírétt i góðri tru unx það, sögur fæi’andi, þótt fimnx Konx lxetur
ar eg lít í anda yfir þessi að þcir tækju Jxar enn betri sveitapiltai’, stvlti sér slundir el'tir því, sem fram á voi’ið i'ústir. Svo grimmileg vorii
ínörgu ái', vei’ða hörðu vorin vorbala cn i heirnalöndunx. á hátíðísdegi nxeð-því að taka leið, hvei’t neyðai'ástand fingi’aföi’in eftir páskaveðrið.
svo nauða fá samanborið við Þeir í'áku til ljalls nalega sér göngu lítinn spöl. Það er sigldi í kjölfar slíkra ógna,j Þeir, sem þa bjuggu ;i
góð ærin, að nxér finnst nærrUfjórtán hundruð sauði. Þeim vegna liinna skyndilegu og þar sem allar bjargir voru Landi og Rangárvöllum, áttu
því skönxm að því að lara var ællað að ganga sjaltala,1 örlagaríku veðurbreytiiigar, bannaðar nxeð fíutning að og
að segja nokkuð ljótt um þau unz þeinx vrði smalað til rún- sem urðu dag þennan, að eg frá Vestur- og Norðurlandi.
eliii í langa og minnilega
sögu um allt, senx gerðist í
hörðu að einu undanskildu, ings. Einn í lxópi þessara1 g0t þessa hér. Þegar við félag- Þegar veðrinu tók loks að t sambanidi við það hörmulega
liinu svokallaða mislingavoi’i sauðaeigenda var sálnxaskálcf- ar gengunx yfir hraunfláka slola, lor sjómönnum Jxeim,
árið 1882. Af því að það er ið Valdimar Briem. Hann var. Jxann, sein liggur milli Iválfa- senx voru xir Arnes- og Rang-
eina fellisvorið, senx komið þá í broddi lífsins. Sá hann tjarnar og Vatnsleysubæja árvallasýslum að berast frétt-
var dásamlegt hlýviðri og ir Jxaðan að austan. Jarðspjöll
„andaði suðrið sæla vindunx höfðu orðið í stórunx stíl af
þýðuin“, eins og Jónas Hall- sandfoki. —‘Ái’nesingar þeir,
grimsson kemst svo l’agui'- sem höfðu verið búnir að
hefir yfir Boi'garfjörð síðast- eigi fremur en aðrir annað en
Iiðin áttatíu ái', vil eg leitast þessi sauðarekstur upp til
við að lýsa, lxvei’nig tíðar- J kjarnalanda væi'i hcillaráð.
l'arið kom nxér þá fyrir sjón- Svo hefði Jxað og orðið, ef
ir. Muu eg einnig í því efni ekkert óvenjulegt hefði boi-ið ' iega að' orði. Lóan var nv- reka sauði sína til fjalls, fóru
I |
konxin og söng nú öll feg- að vitja þeiri'a. En þar var
við’.
Vatnsleysu-
styðjast við annarra frá-
sagnir.
Fyrst verður á það að líta, a Aiiönum a
hvei’nig bændur voru undii’j strönd á útvegi Guðnxiindai',
jxað búnir að mæta öllum hins nxikla sægarps og stór-
beinx voi’harðindunx, séhijbónda. Um eða yfir fjörutíu
gengu i gai'ð 1882. — Vorið sveitanxenn réru á útvegijniig nxinnir að væri 10. apríl.
1880 var svo gott, að elzttt J Guðmundar, l'lcstir úr . Eftir nón þann sama dag
nienn þá mundu fá eða engin Arnes,- Rangárvalla- og.héldum við aftur heinxleiðis
Vetrai’vertíð þessa réi’i eg urstu vorljóð sin. Allt virtist köld aðkoma. Af fjórtán
benda til þess, að vorið væri hundi’uðum fundu leitamenn
gengið í garð og ölliinx fénaði' aðeins hundrað sauði á lífi,
boi'gið. Þamiig voru hoi'fur allir lxjnir sandorpnir eða
um liádegi Jxessa dags, senx
vor slík. Ekki fi'aus Jxá eða Boi'garfjarðai’sýslum. Gátunx
snjóaði, frá því í miðgóu, og við sjómenn frætt hvei'jir
jörð var skrúðgræn umj aði-a á ýmsu, senx gerzt hafði
sumai’mál. Landburður af
fiski var þá við Faxaflóa og
víðar, og öndvegistíð var til
lands og sjávar. Gras varð
óvenju mikið á allri jörð og
heyskapur ágætur. En eftir
|xetla góðæri kom svo harður
vetur, að hann átti naumast
nokkurn sinn líka, vetux'inh
1880 1881. Unx þann vetur
og þá ægilegu lxylji, senx |xá
geisuðu yfii’ ailt Islánd, hef
eg áður ritað', verður eigi
farið út í það mál héf, þó
má aðeins í’ifja Jxað upp, að
eftir vctur þennan var jörð
svo kalin, að heyja varð nú
mestmegnis á sinuflóum.
Þótt mikill forði hcyja van’i
eftir sunxarið 1880, gekk
bann mjög til þurrðar hinn
grimma liostavetur. lén flest-
ir bændur Jxessa héraðs stóðu
lxaiin þo af sér, svo að cigi
kom til vanhalda hvoi’ki á
saaðl'é né hrossum. Næsti
vctur, — 1881 til 1882,
varð ekki talinn harðari eða
á neinn hátl lakari niiðlungs-
vetri. En er á veturinn leið,
kom i ljós, að hcyin og vetr-
eða var að gerst í byggðunx
okkái’. Vei’ður sunit af því,
sem sagt er í þætti þessum,
lxyggt á fréttum Jxeim, ér
Austannienn fengu úr héim-
kyinium sínum vor Jxetta.
Ainxan páskadag jxessa
til þess að vitja verbúða
þeii'ra, Jxar senx við áttunx
eftir að hírast unx mánaðar-
tima cða til lokadags, sem
var 11. maí. En á skammi’i
stundu skipast vcður í lofti.
Þegar við vorunx nálega
konxnir lieim, varð okkur
litið til norðui’s og sáum þá,
að kominn var fossandi ósjór
dauðir nxeð ýmsu móti.
Fjárskaðarnir voru mai'g
víslegir. Mestir nxunu þeh'
veður. Meir en tuttugu árum
cftii’, að þetta gerðist, átti eg
tal við Tómas Böðvai’sson,
bónda á Reyðarvatni. Var
lxoixum þá enn i fersku nxinni
sti’íð, sem bæði liann og aðrir
bændur Jxar eystra urðu að
lieyja við þau ósköp, sem yfir
duiidu. Páskaveðrið var hon-
um ógleynxanlegt. Hann og
aði’ir bændur þar um slóðir
voru búnir að sleppa fé sínii
og voru með öllu óttalausir
í svo góði’i tíð. En þegar
fái'viðrið annan páskadag
skall á, lór Tómas að smala
liafa orðið á Raiigárvöllum,' s‘nu Þess koma því
Jxví að ekki færri en 9 jarðir I ‘ *nis’ óður en þvi væri
þar fóru undir saiid, svo að
naumast stóð stx’á eftir. Sauð-
le, senx Jxá var búið að sleppa,
lá nú í hrönnunx og lxafði
hlaðizt i ull Jxess svo niikið
af sandi, að Jxað valt urn og
gat ckki bjorg sér veitt.
Jóhannes Zoéga, lxróður-
sonur Gcirs kaupmanns lxins
ææææææææææææææææææææææææææææææææææææ
Fs’«ðSes» ^rein eííii* hiiin aldna Srædaþiil
Mrmiímif S&WHÉvistsHim
Ú SiÓS'U^Si B'oppi.
lokið’, var Ixi'ostinn á sand-
bylur og konxið brunafrost,
svo að eigi gat heitið, að
nokkurri skepnu væxá úti
lift. Samt konx Tómas megn-
in af fé sínu í hús. Tvær af
kinduni Jxeinx, senx liehn konx-
ust, voru svo styggai', að
þær gengu ekki inn, og lét
liann Jxær eiga sig unx kvöld-
ið. Næsta dag vitjaði Tónxasi
húsanna. A ið fyrstu fjái'hús-
dyrnai', sem hann konx að,
náði sandskaflinn upp á
miðja hurð og i lxonum lágii
dauðar báðar kindur þær,
sem stukku frá húsunumt
kvöldið áður. En þegar í hús-
ið konx, lágu sextán ær dauð-
ar þar. Höfðu þær kafnað umj
nóttina i sandi þeim, cr inn
hafði skafið'. Þetta var upp-
haf að sandbyljum þeim og
fjárfelli, sem yfir xlundu vor
þetta. Eg vil geta Jxess að
Tómas á Reyðarvatni var
móðui'bróðir liins þjóðkunna'
bónda, Böðvars Magnússon-
ar, hreppstjóra á Laugar-.
vatiii.
Eftir tíu daga sandbyl $
Rangái’völlum, tíu daga stór-i
hi’íð á Norðui’landi og hinúl