Vísir - 24.12.1949, Síða 6

jölablAð VtSIS
sömti tíit dagtf landlegu í vér-
búðum á Vatnsleysuströnd,
kom aftvír kyrrð á veður, svo
að menn gátu siimt öllum
störfum lvæði á sjó og landi.
Um vertíðarlok var ]>ó eng-
inn gróður kominn.
Borgarfjörður féklc þá sem
önnur héruð að kenna á
kulda og gróðurleysi, þótt
líann slyppi við sandbylji og
stórhríðar með fannlnirði,
senv þá gengu yfir Austur- og
Norðurland.
I vertíðarlokin fórum við
sveitamenn að balda heim úr
veri, hver til áttliaga sinna.
Þegar vel lét í ári, fengu
vennenn hesta til heimreiðar.
En vor þetta mátti ekki ætla
hestum mikið. Þótti mönnum
því betra að ganga en leggja
liestana í hæltu. Bændur voru
búnir að prófa það, að liestar
liofðu svo lítið burðarþol vor
þetta, að við öllu mátti ]>úast
um afdrif þeirra, sem teknir
voru í notkun. Hjá mörgum
bændum voru hey þrotin litlu
eftir sumarmál. En um lok
voru bæði hestar og fé komið
á merg á sumum bæjum.
En þá endurtóku harðindin
sig á nýjan leik, og ]>að' svo,
að frá krossmessu til l’ar-
<laga var nálega látlaus norð-
angarður oft með börku
frosti. Nýgræðingtir sást ekki
lyrr en eftir fardaga. Þeir
fáu bændur, sem miðlað gátu
heyjum, létu þau aðeins til
þess, að kúm vrði bjargað
frá dauða. Um sauðburð-
inn voru ær víðast hvar úti
nótt og dag. En smalar voru
stöðugt á hnotskóg til þess
að reyna að hjargó lömbum
frá kulda og hungri. Ær, sem
engri m.jólk höfðu að miðla,
litu ekki viðlömlmm sínumen
röltu burt frá ]>eim ósköruð-
um. Þurfti ]>á ekki að' spyrja
um afdiif slikra vesalinga.
Allt var ]>ó gert til þess að
bjarga þvi sem bjargað varð.
Smalar báru mcð sér heita
mjólk í pelum og poka með
ullarflókum til ]>ess að vefja
úhi löníb, til ]>ess að fóí'ða
]>eim frá að frjósa í hel.
Helzta ráðið til þess að forða
lömbum frá hungurdauða
var að hafa tvær og stund-
um þrjár ær um eitt lamb,
sem saug þær til skiptis og
tórði með þvi móti. Ef tvær
eða þrjár ær helguðu sér
sama lambið, voru þær
néfndar samlokur. Eigi var
það ætlandi öðrum en þolin-
móðum og glöggum fjár-
raönnum að gera mikið’ að
því að venja ær þannig
saman.
Einn dag vor þetta, meðan
sauðlnirður stóð sein hæst,
breyttist veður skvndilega úr
norðan Iiörku í asarigningu
af suðri. A þeim eina degi
dóu ier og unglömb í tuga-
tali hjá sumum bændum. Það
sagði mér Jóhannes bóndi
á Hóli í Lundarrcykjadal, að
á þeim eina degi hefði hann
misst sjötíu fjár, að ung-
lömbum meðtöldum.
Ekki var ]>á ein báran slök.
Mislingar voru þá að berast
bæ frá bæ um allar sveitir.
Sýktist af þeim allt fólk, sem
var innan við þrjátíu og sex
ára aldur. Lögðust þeir mjög
þungt á fólk, sem var þá
önnum kafið, og ufðu þeir
mannskæðir.
Dauft var í sveitum þessa
lands, þegar banvæn sótt
bættist ofan á vorharðindin.
Um gleðimót var þá eigi að
ræð'a. Kirkjuræknin ganila
var enn við líði, svo að mess-
ur féllu eigi niður. þótt eitt
og annað bjátaði á. Var sem
allt legðist á eitt aö gera þetta
vor og sumar ógleymanlegt
þeim, cr bjuggu þá í sveit-
um, því að grasleysi og ó-
]>urrkar sigldu í kjörfav vor-
harðindanna. - Sízt var lá-
andi íatækum leigidiðum,
]>ótt ýmsir þeirra tækju sig
upp og héldu til Vesturheims
frá þvl hallæri, sem yfir
dundi. Eigi var heldur-smá-
ræðis skriður, sem komst á
Ameríkuferðirnur iir Borgar-
firðí' Yim þær múndir, eii
hvergi íneiri en í Heykholts-
sóknum. — Mátti heita, áð
einu samkomurnar vor þetta,
auk kirkjuferða, væru upp-
hoð, þegar vesturfararnir
voru að selja sín litlu bú, sem
hrukku oft tæplega fyrir
fargjaldi alla leið þangað,
sém ferðinni var heitið. —
Eigi vorii uppboð þessi sárs-
aukalaus fyrh’ þá, sem voru
að láta af hendi gripina, sem
húnir voru að halda lifinu í
börnum þeirra, eða þá gæð-
ingana, sem borið liöfðu hús-
bændur sína bæði til gagns
og gleði. Engu var hægt að
ráða um það í hvaða hönd-
um griþirnir lentu. Sá, er
liæst bauð, var um leið orð-
inn herra þeirra. Þetta var
síðasti dagurinn, sem gamlir
og góðir grannar fengn að
sjást í ]>essum lieimi. Eitt
ineð öðru var áberandi skarð
það, sem varð í kirkjusöfnuð
í Reykholli vor þetta og
næstu árin, þegar hin gömlu
og grcindu systkini, sem
kennd vorn við Grímsstaði
i'Iuttii öll til Ameríku ásamt
fjölskylduin sínum.
í sama mmid og Ameríku-
farar voru að leggja liéðan
frá landinu linnti liarðind-
unum i bili. Eftir fardaga
byrjaði fyrst að gróa jörð og
um Jónsmessu var hér um
Borgarfjörð kominn nægur
gróður fyrir allan búpening.
Skainmgóður var þó sá vemi-
ir, því að annað veifið var ís-
köld norðanátt, sem hindraði
grasvöxthm, scm um skeið
leit sæmilega lit.
Vorverkum scinkaði i
þetta sinn von og úr viti.
Þá var hér víðast föst regla
að færa lönih frá ám öðru
hvoru megin við tíundu
sumarhclgi. Nú vom þau
svo óburðug/ að fresta varð
fráfæru vikum saman. Þar
við hættist að mislingár
lögðu sums staðar allt heiin-
ilislólkið í rúniið og drógu
marga til dauða. Vil eg nú
þessu máli til skýrmgar gefa
hér litla mvnd af því, hvemig
þetta svokallaða mislinga-
suraar kom mér fyrir sjónir.'
Það var loks um miðjan !
júlimánnð, að bændur þeir,
sem bezt stóðu að vígi, lögðu j
1 af stað með vorull sína í
kaupstaði. Fyir var hestumj
1 eigi treystandi til þess að
bera fulla hagga, en hest-|
burður var þá talinn tvö
hundruð pund. Við Húsa-
] fellsbræður, Snon’i og eg,
! vorum þá sendir í Brúkar-,
* pollsferð. Vorum við með
átta eða níu áburðarhesta. j
j Fluttum við þvegna og þurra
! vomll á þeim í kaupstaðinn,
! en komvöru aftúr heim. Ull-1
in var öll iiutí í heimaunn-j
Lim vaðmálspokum öllum
jafnstórum. Tóku þeir fjörn-
tíu pund ullar Iiver fyrir sig.
Vorti ]>að léttir baggar, væri
aðeins einiL poki í bagga, en
svo var það haft á lélegrij
hrossum í þetta sinn, svo að
ekki kæmi að sök. Nú skyldi
hin styttri leið farin á Brák-j
arpoll, sunnan Hvitár til Sel-,
, eyrar og þaðan á skipi vest- j
! ur yfir fjörðjiin. Leiðjn frá j
Hiisafelli til Seleyrar var,
fjórtán stunda lestagangur,
sem við itrðum í þetta sinn
að skipta i tvo áfanga. —
Daprara var þá um að litast
í Borgarfjarðarhéraði en eg
hef séð þar fyrr né síðar.
Merki um veikindi og vor-
harðindi blöstu víða við aug-
um. Naumast sást fólk á
ferð. En í Reykholtskirkju-
garði var fámenn líkfylgd. -
A tveimur eða ]>remur stöð-
um sáust við veginn hamsar
af hrossum. sem þá um vorið
höfðu drepiz t undir böggum
bjá léstaniönnum.
Nii var orðið svo áliðið

Þetta er sjaldgæf fjölskyldumynd, því að þið er óvenjulegt, að ljónahjón og afkvæm,
þeirra búi saman í fullkominni sútt og samlyndi. Venjulega vill karldýrið eta ungana.
sem fæðast í ófrelsi, en barna virðist engin hætta á þvá. Pabbinn er hinn ánægðasti
með lífið og fjölskylduna. Myndin er tekin í dýragarðinum í Kaupmannahöfn. —
surnars, að túnasláttur áttij
að standa sem hæst. En íj
þcíta sinn voru aðeins þeir
fyrstu að leggja af stað í
ullarferð.
Þegar við komum út fyrir
Varmalæk, þótti okkur béra j
nýrra við áð ínæta þar mánni
með marga klyfjahesta í
taumi. Maður sá, er lestina;
teymdi, heilsaði okkur mjög
vingjarnlega og tók okkur
tali. Hann var með sex eða
sjö hesta undir böggum, feit-
uri og fallegri en ]>á, sem
voru í lest okkar. Maður þessi
sagði okkur í óspurðum
fréttum, að hann væri bóndi
aus'tan úr Skaftafellssýslu og
flytfi búslóð séi’a Oddgeirs
Þórðarsonar, sein einnig
væri í förinni með skyldulið
sitt og gripi. Nii væru þeir
víst komnir lengst af leið,
]>vi að hann hefði fengið veit-
ingu fyrir Miklliolti í Mikl-
holtshreppi, og þangað væri
hann að flytja. Við vísuðum
bónda þessum til vegar að
Langholti, en þar var þá
í'erjustaður við Hvitá. I kjöl-
far bóndans kom svo prestur,
cona hans og, að mig minnir,
ung stúlka. Fólk þetta reiddi
höm, tvö eða þrjú. Þessu
næst koni öidrtrð kona, reið
hún tvo vega. En svo var
sagt um það kvenfólk, sem
ekki reið í söðli. Þessi aldraða
kona rak nokkrar kýr á und-
an sér. Síðast kom lítill
drengur, að sjá um ferm-
ingaraldur. Hann rak fáein
tryppi. Þetta var nín ámm
áður en byrjað var að byggja
fyrstu brúná yfir á á Suður-
landi. Eigi var ]>ó að'sjá, að
skaftfellski bóndinn liefði
sett fyrir sig allar þær tor-
færur, sem á leið hans voru,
bæði vegleysur og sundvötn.
Hann var svo léttbrýn og
glaðlégur rétt eins og hann
væri að hregða sér í skenunti-
fcrð til næsta bæjar.
Þegar þetta bar við, hjó í
Langholti aldraður efna-
bóndi, Guðmundur Magnús-
son, djóttursonur Guðmundar
Kala og síðari konu hans,
systiir Jóns Repps. Hjón þessi
voru gestrisin, og tóku ]>an
til gistingar séra öddgeir á-
samt öllu föruiieyti hans.
Næsta morgun var prestur
orðinn veikur af mislingum
og lá nokkra daga í Lang-
holti, og beið konan hans,
unz hann varð aftur ferða-
fær. En skaftfellski bóndinn
hélt ferðinni áfram og skilaði
öllu af sér slysalaust, þótt
illa léti í ári og margár væru
torfærur á þessari löngu leið.
—O—
I venjulegri tíð þótti leik-
ur einn um hásumarið að
ferðast til Seleyrar og á Brák-
arpoll úr sveitum liéraðsins.
En í þetta sinn vorum við
bræður sex daga í ferðiimi.
Á annan sólarhring máttum
við hírast undir þiljum á
skipinu, þar sem vöruskiptin
fóru fram, því að eitt af
hinum óvægu norðanveðrum
dundi þá yfir með fossandi
kraparegni í byggð, en snjó
á fjöllum.
Vart fundum við svo mann
á íieimleiðinni hvort heldur
var á bæjum eða förnum
vegi, að ckki bæi’iist okkur
si og æ fréttir um veikindi
og mannalát. Utanvert við
Andalrilsá mættum við kunn-
ingja okltar, Bjarna Oddssyni
frá Brennistöðum i Flókadal.
Hann sagði okkur lát Þor-
steins Jónssónar á Breiða-
bólsstað í Reykholtsdal. —
Þorsteinn var efnis maður,
tuttugu og eins árs að aldri.
Guðrún, systir Bjarna, var ]>á
ný dáin, ung kona og nýgift.
Bjarni var þá svo lasinn af
mislingum, að hann sagðist
naumast geta sctið á licsti.
Hann drukkhaði hálfli öðru
ári síðar með Pétri Hoffmann
af Akranesi.
Þegar við komúrn að
Gjrímsá, mætlum við Jóni
hónda Einarssyni á Uppsöl-
um í Hálsasveit. Hann var þá
með döpru bragði. Hann
missti Sigríði, dóttur sína,
daginn áður. Næsta vor þar
á eftir missti hann son sinn
tuttugu og tvéggja ára að