Vísir - 24.12.1949, Qupperneq 8

JÓLABLAÐ VISIS
8
Guðmundur Dunielsson :
Eldur um nótt.
(Brot)
Loks var hanu á endajunum undir Skálmarfjálli
j)essi dagur, — jjessi langi, sjálfsagt máð út; j)að þurfti
iieiti laugardagur í öndverð-
um sólmánuði árið 1844.
Hann var genginn undir,
horfinn á hak við fjöll, ])au
fjöll scm fjarst rísa allra
l'jalla, j)au í norðvestri, þau
sem enginn hér austur frá
Vissi nöfn á, né livaða dölum
])au slcýldu, né livort handan
j)eirra lægi sjór eða land; —
hin eilífbláu fjöll í sjóndeild-
arhringnum.
Bak við þau fjöll var þessi
dagur nú horfinn, en uppi
yfir þeim, lágt á lol'ti, mátti
enn sjá síðustu spor hans:
])rjú eldrauð spor í svörtu
skýi, eins og eftir mannsfæt-
ur, — eins og maður hefði
ekki mcira til en einn þurrk-
dag og nokkra vindsveipi
ofan úr fjöllunum, þá rakti
enginn frarnar sporin manns
frá í gær.
En livað þá um hin spor-
in? — Æ, þessi, sem tveir
fætur tróðu forðum í laun-
stiginn inn að hjarta manns,
spor Þorgils Þrándarsonar ?
— Hvorlci gat svartur sand-
ur, mjöllin hvít né blárökk-
ur næturinnar fyllt þau og
falið, — þau spor sem aðeins
lágu inn.
Elín Torfadóttir snéri aust-
ur um hlaðið, hljóðlausum
skrefum, eins og svipur; nú
mundi Clfhéðinn Vallan
hlaupið niður jaðar skýflák- sofnaður, Shnon ráðsmaður
ans og sporin fyllzt jafnóð-
um af blóði.
og Finnur fjósamaður sömu-
leiðis, Herdís Jónsdótlir húin
Þannig kom það að, að læsa að sér ráðskonuher-
minnsta kosti Elínu 1 orfa-j berginu uppi á lofti. Stúlkan
<lóttur fyrir sjónir, og hún nam staðar undir suður-
hélt áfram að horfa á þessi: stofuveggnum, gegnt kirkj-
blóðidrifnu spor á himnin- J unni austur á hólnum, gegnt
um, hvernig þau dofnuðu sáluhliðinu; hvers vegna stóð
smátt og smátt, og hurfu að
lokum.
Það var næturvindurinn
scm máði þau út, hann feykti
í ])au húmi, lagði bláan skafl
í slóð dagsins, svo hún yrði
elcki rakin. Það var eins og
sáluhliðið í hálfa gátt? Ekki
átti Þorgils að leiða Hallfríði
Þórsmörk inn um það í
nótt, lil morguns yrði liann
að þrevja. En Iivað var þetta
— logaði ljós í turninum?
Ekki sá stúlkan betur. Að
þegar svört cldfjallaaskan íjvísu var tréhlerinn dreginn
landareign móður hennar fyrir gluggann, en Ijósglæta
iauk í smalaslóðina manns,1 var þar áreiðanlega, sem
og fyllti hana. Nú — eftir þrengdi sér þarna út um gis-
Iialfsmánaðardvöl á sýslu-jin samskeytin. Einhver hlaut
mannssetrinu að Felli — að vera þarna uppi með Ijós;
myndu spor hennar á sönd- .en hver gat það verið? Ekki
--------------------------- var ])að hcimafólkið á
þeirra. Þeir unnu landi sínu Felli. Herdís ráðskona, sem
og ])jóð engu síður eftir en í dag hafði þvegið kirkjugólf-
áður. Engar jarðir lögðust þá j ið, svo fætur brúðhjónanna
í eyði hér um Borgarfjörðj óhreinkuðust ekki á morgun,
og fjárhagslega réttu allir hún hafði þcgar Iæst sig inni
við, og það þótt ísaárin yrðu
fleiri þann sama áratug.
Gætti þá enn vanhalda í bú-
le í sambandi við vorköstin,
en eigi þó svo, að talizt gæti
fellir.
Merkilegt má hcita, hve
í sínu svefnkamesi, og fjósa-
maðurinn, ráðsmaðurinn og
Clfhéðinn Vallan voru allir
gengnir til náða, — þclta Ijós
varð ekki skilið.
Elín Torfadóttir hélt niðri í
sér andanum og hlustaði,
íljótt var að fyrnast yfir. moldbrún augu hennar þönd-
skaða þá og raunir, sem vor-J ust út, það var eins og þau
ið og sumarið 1882 bakaði geisluðu frá sér myrkri. Nei,
bændum, því að á þcssum! hún varð einkis vör — ekki
árum færðist nýtt líf í land-jannars en þessar gulu glætu,
húnaðinn. Er nú hvert býli sem ýrðist út um rifurnar
og hver sveit óþekkjanlegj á tréhlcranum. — Lcyndar-
frá því sem var 1882, svo
mjög hefur allt breytzt til
batnaðar. Eins og nú er hátt-
að sýnist lítil ástæða fyrir
hændur að flýja sveitabúskap
af ótta fyrir varharðindum.
Aðeins ber bændum að minn-
ast þcss, að cnnþá geta dunið
yfir harðindi, sem eigi gera
boð á undan sér.
Stóra-Kroppi, sumarið 1949.
Kristleifur Þorsteinsson.
dómur — lcyndardómur; cn
ekki var þetta næturljós í
kirkjuturni þó leyndardóms-
fullt á við hjarta manns og
breytni: Þyrnirunnann, sem
logar í eyðimörkinni og
brennur þó ckki, konusál,
sem veður elda helvítis,
án þess að sviðna.
„Aldrei hefur guð verið
lengra frá mér en í nótt,“
hugsaði stúlkan; var hún
kannski lirædd? — Nei^nú
var Elin ekki hrædd; hvað
gat mætt henni ógnarlegra en
það sem hún hafði þegar
reynt, heldur en vitneskj-
an uni það, sem á morgun
átti að skc? Og hún gekk ró-
legum skrefum inn um sálu-
hliðið, allt upp að dyrum
kirkjunnar. Þær voru auð-
vitað vanar að vera læstar
á þessum tíma sólarhrings-
ins, 'cn jók ekki einmitt það
líkurnar fyrir því, að þær
stæðu opnar í nótt? „Iívert
innsigli brotið og bjargi velt
frá,“ — álíi það ekki enn við,
Jú, ])að þurfti ekki upprisu-
hátíðina til, brúðkaup Þor-
gils og Hallfríðar Þórsmerk-
ur nægði auðvitað, ldrkjan
var ólæst.
Elín nam staðar innan við
þröskuldinn og litaðist um.
Ilún hafði verið hér á hvíta-
sunnunni og heyrt séra Tóm-
as lýsa með þeim Hallfríði
og Þorgils, og einnig lýsa
komu heilags anda, hvernig
samkomusalurinn í Júdeu
fylltist skyndilega af gný,
eins og aðdynjandi sterk-
viðiás, og eldtungurnar birt-
ust lærisveinunum og kvísl-
uðust og settust á einn og
sérhvern þeirra. Þetta hafði
hún heyrt gegnum hófadyn-
inn, scm enn glumdi í eyr-
ur Iiennar, því að Þorgils
var genginn úr kirkjunni og
riðinn á brott; þéttsetna
bekki mundi hún einnig, og
þó fyrst og l'remst eitt sæti
autt í Rauðstaðastól. Nú
voru hér allir stólar auðir,
og óról'in þögn; hálfrökkrið
fyllti kór og hvelfingu, vafði
sig fast að hverjum hlut.
Þá snéri stúlkan að stiganum
og kleif á kirkjuloftið, en
þaðan eftir mjóum tröppum
upp í turn; það varð að lyfta
lilera í loftinu til að komast
þangað inn.
Ljósið? — Jú, mikið rétt,
hér logaði ljós; ofurlítill bút-
ur af tólgarkerti liafði verið
bræddur fastur ol'an á einn
okann á gömluin heylaup,
sem stóð út við norðurvegg-
inn fullur af rauðu hross-
hári; langt skarið á kertinu
krokfi djúpt, og nú rann
bráðin tólgin niður eftir
laupsokanum ofan á liross-
liárið. Stórar og smáar leður-
pjötlur lágu dreifðar um
gólfið, sem auk ])ess var
hulið þykku lagi af allskon-
ar rusli óþverra en uppi um
alla veggi héngu hálfstang-
aðar hnakkdýnur, virki, ólar
og áhöld, gamlar fatadruslur
og strigaleppar. Uppi yfir
þessu öllu, uppi á milli tjöru-
bikaðra turnraftanna héngu
svo koparklukkurnar .tvær,
önnur lítil, hin stór; slap-
andi kaðalstrengirnir, dökkir
og fitugljáandi eftir hendur
hringjarans, bærðust- örlitið
eins og þeir hefðu nýlega
verið hreyfðir, en það gat líka
verið súgnum að kenna, því
eins og vitað er hefir hann
lekið sér fastan bústað í
gömlurn, mannlausuni liús-
um, og lifir þar af lognið.
Nú, svo það var þá hérna
sem Símon ráðsmaður á Felli
smíðaði söðla sína og hnakka,
okrarinn, verzlunarprangar-
inn, — hérna undir sjálfum
kirkjuklukkunum. Ætli hann
geymdi hér ekki ágóðann
líka, — peningana, svo liami
gæti ríslað sér að þeim og
talið þá milli ])ess sem hann
hringdi söfnuð séra Tómasar
út og inn, brúðhjón til vígslu,
hina dauðu til grafar? Og nú
hafði hann gleymt að slökkva
á kertinu; cinkennilegt! Já, ■
og gleymt að læsa kirkjunni
og látið sáluhliðið standa íí
hálfa gátt! Undarlegt var
þetta, ólíkt Símoni, sem alla
daga nöldraði um Iiirðuleysi
annarra.
Ljósið hoppaði á skarinu,
óhnaðist eins og það vildi!
slíta sig laust, tólgin rann í
digrum straum niður okann
og storknaði í hrosshárinu,
hvernig myndi ])ctta eigin-
lega cnda, cf -------?
Elín hrökk við, greip liönd
undir hrjóst sitl vinstra!
megin, sté eitt skref til baka.'
Hvernig myndi Þorgils
verða við, ef hér stæði elcki
lengur kirkja að morgni?
Eða henni Ilallfríði frá Skóg-]
um?
Skuggi Elínar skalf og
titraði, brauzt um á vcggnum
og afskræmdist, sjáll' stóð
hún hreyfingarlaus og starði
á kcrtisbúlinn og kvik ljóss-
ins á löngu rakinu.
Ef hér stæði cngin kirkja
að moi’gni, myndi Þorgilsj
Þrándarson samt sem áð-
ur------— ?
Hann um það. En auðvitað
myndi kirkjan standa, — J
ekki ætlaði Elín Torfadóttir!
að brenna Fellskirkju i nótt.
Og skyndilega snéri hún sér
frá ljósinu, laut niður og
náði taki á loftsskörinni,
fetaði sig því næst varlega
ofan tröppurnar.
Cti í kirkjugarðinum!
staldraði liún við lítið eitt og
leit upp í turninn. Þar var
ekkert að sjá, bara þessa
sömu gulleitu glætu, en það
hafði hvesst svolítið af suðri,
grindin í sáluhliðinu marr-
aði. Skyldi hún ekki mega
marra! Ekki var það sök
Elínar; hún smeygði sér lit
um gættina án þess að snerta
við nokkrum hlut.
Andartaki seinna var hún
al'tur stödd austan undir suð-
urstofuveggnum, með bakið
upp við bikaða plankana,
hendurnar krosslagðar á
brjósti. Nú var að sjá til,
bíða þess sem vildi verða;
ckki gæti nú bið orðið mjög
löng.
Vindurinn kom nú í léttum
þotum sunnan af mýrinni,
leikandi, lítið eitt hálfkær-
ingslegur; hann lyfti pilsfaldi
stúlkunnar ögn og lét hann
falla á ný — hylja á ný nakta
fótleggina; himinninn var
orðinn skýjaður og grár.
Svona, þai’na dó ljósið í turn-
inum.
Elín Torfadóttir varp önd-
inni, hún kenndi sig allt í
einu dauðþi’eytta, svo upp-
gefna að Iuin vcigi’aði sér við
að yfirgefa vcgginn, scm luin
hallaðist upp að; livers konar
ei’fiði Iiafði hún eiginlega
staðið í?
Þessa gátu hafði hún ekki
þrótt til að glíma við núna,
gafst ekki einu sinni ráðrúm
til að reyna það, því að nú
iekk liún annað til að hugsa
um: Það var hvæst að henni
lir kii’kjuturninum, það var
hvíslað, stunið og hvæst.
„Jesús minn Ivristur, það
er eldurinn,“ sagði stúlkan.
Rauðar, skínandi tungur
lxans teygðust skyndilega út
um gisinn tréhlerann, sleiktu
sig græðgislega upp í tjöru-
pappann ofan við gluggaiin,
flöðruðu alla leið úl í þak-
skegg.
Nú var Elínu Torfadótlur
víst nóg ])oðið, hún snéri sér
undan, flýtti sér suður fyrir
húshornið og eftir nokkur
andartak stóð liún inn við
rúm sýslumannsins; Inin
hafði meira að segja glevmt
að di’epa á dyrnai’, kannske
gleyml flestu scm muna ber.
„Sýsl uma ðu r, k i r k j a n
bre.nnur,“ sagði hún.
Maðurinn í ruminu reis
upp við dogg, flaumósa.