Morgunblaðið - 03.04.1959, Qupperneq 17

Föstudagur 3. aprfl 1959
MoncrrNRLAfíiÐ
7
síkoðunar, heldur reyna þeir
aevinlega, þegar endurskoðun
kosningalaga er á döfinni, að
tefja þá endurskoðun og hindra
með málamyndatillögum, sem
enginn getur fallist á. Ég mun
rekja þetta atriði nokkuð nánar
hér á eftir.
Helstu gagnrök andmælenda
tillagna Sjálfst.fl. og Alþfl.,
framsóknarmenn bera einkum
fyrir sig þessar röksemdir.
1. þessar tillögur afnema gömlu
kjördæmin, sem eru grundvöll
uð á helgum rétti og sögulegri
þróun.
2. Þær slíta þingmennina úr
tengslum við kjósendur og
sveitunum verður illmögulegt
að fá málum sínum framgengt.
3. Hlutfallskosningar auka smá-
flokka og gera því stjórna-
skipunina valtari,
4. Þær draga úr jafnvægi í byggð
landsins.
Afnám kjördæma:
Um afnám kjördæmanna er
það að segja, að hér er ekki verið
að leggja eitt eða neitt niður, held
ur sameina. Ég nenni ekki hér á
þessum vettvangi að elta ólar við
slíka Tímaspeki, en skírskota til
málvenju um þetta atriði. Hins-j
vegar má benda á, að skv. til- j
lögum flokksþings Framsóknar- j
manna leggja þeir einnig til að
ýmis „gömul“ kjördæmi verði j
„afnumin“ eða „lögð niður“ eftir ,
merkingu þessarra orða í Tíman j
um undanfarið, og fæ ég ekki séð j
á hvern hátt „helgum rétti“ j
þeirra er á annan hátt varið en
annarra. Um helga réttinn og
sögulegu þróunina ræddi ég lítil-
lega hér að framan. Eins og ég gat
um eru núverandi kjördæmi í
meginatriðum byggð á konung-
legri tilskipun 1834, og þessu fyr-
irkomulagi þröngvað upp á ís-
lendinga og var stöðug barátta af
þeirra hálfu til þess að fá þetta
fyrirkomulag afnumið. Þessi skip
an var svo byggð á sýsluskipun-
inni, sem sömuleiðis er útlend að
uppruna og alls ekki undantekn-
ingalaust í samræmi við stað-
háttu. Hér var um lögsagnarum-
dæmi danskra yfirvalda að ræða.
Núverandi skipan helgast því
enganveginn af sögulegri þróun.
Hitt er svo annað mál, að tillög-
urnar um kjördæmin átta eru
mjög í samræmi við goðorðaskip
unina, og ef um sögulegan rétt
er að ræða, þá er hann helst í
samræmi við tillögur Sjálfst.fl.
Og Alþfl.
Tengsl þingmanna
Að kjördæmaskipan skv. tillög
um Sjálfstfl. og Alþfl. slíti þing
menn úr tengslum við kjósendur
■og rýri rétt sveitanna, þá skír-
skota ég enn til framansagðs.
Kjósendur í sveitunum eiga betra
með að koma málum sínum fram,
þeim mun fleiri sem fulltrúarnir
eru og má í því sambandi benda
á reynsla af núverandi tví-
menningskjördæmum.
Hlulfallskosningar.
Um að hlutfallskosningar ýti
undir myndun smáflokka, þá er
það rétt, að sá möguleyki er
fræðilega fyrir hendi. Það er þó
næsta auðvelt að stemma stigu
fyrir slíkri þróun með því t.d. að
lögbjóða, að flokkur fái ekki full
trúa á Alþingi nema hann hafi
yfir 5% greiddra atkvæða í kosn
ingunum samanlagt. önnur fleiri
úrræði eru einnig fyrir hendi,
en það verður þó að teljast vafa
samt, að hindra framgang skoð-
ana, þótt minnihluti sé og það er
réttur minnihlutans, sem er eitt
höfuðatriði lýðræðiskenningar-
innar. Með lágmarksprósentu er
hæglega komið í veg fyrir mynd
un slíkra smáflokka.
Hér má líka benda á það at-
riði, að skv. tilhögun fiokksþings
Framsóknarmanna leggja þeir til,
að meiri hluti kjósenda kjósi eftir
hlutfallskosningum, þ.e. í Reykja
vík og sumum kaupstöðum, þar
sem þeir eiga lítils fylgis að fagna,
en einmenningskjördæmi halda
kostum sínum í augum þeirra þvi
aðeins, að þeir séu í meiri hluta
í kjördæmi eða því sem næst. Ber
hér allt að sama brunni um heil-
indi Framsóknarmanna í máli
þessu.
Jafnvægi í byggð landsins.
Að tillögurnar dragi úr jafn-
vægi í byggð landsins verður að
telja full djarfa ályktun. Hjörtur
nokkur Hjartarson, starfsmaður
S-Í.S. ritaði hinn 26. febr. s.l.
grein á æskulýðssíðu Tímans,
innihaldandi eftirfarandi m.a.:
„Auðvitað er það ætlun Sjálf-
stæðismanna að fólkið úti á lands
byggðinni sjái sér ekki fært að
vinna fyrir sér, nema undir hand
arjaðri Sjálfstæðisflokksins við
Faxaflóa.“(H!) Og svo föst er
þessi greindarlega ályktun í huga
Hirti og óttinn við að menn úti
um land táki sig upp og flytji í
náðarfaðm íhaldsins, að hann
endurtekur nokkrum línum neð-
ar: „Sjálfstæðismenn þykjast
sjá það í hendi að ef þeir
geta komið fólkinu á ein-
hvern handa máta (??) undir á-
hrifavald sitt hér við Faxaflóa,
þá sé engin hætta að öll mót-
spyrna af hagsmunasamtökum al-
þýðunnar muni verða yfirbuguð."
(hvílík stílsnilld???) Skyldi mað-
urinn trúa þessu sjálfur?
Slíkar röksemir eru dæmigerð-
ar fyrir menn á borð við téðan
Hjört, en ég tel óþarft að ræða
það nánar við fólk gætt méðal
skynsemi, utan ætta og atvinnu-
framsóknarmenn, sem þarna eru
vitaskuld að vinna fyrir fjölskyld
um sínum. «
Ég minni aðeins á, að skv. til-
lögunum hafa sveitirnar sömu að-
stöðu og áður, hvað snertir þing
mannafjölda. Hinsvegar er nú-
verandi kjördæmaskipun ef til
vill á sinn hátt nokkur þáttur í
flótta fólks af landsbyggðinni þ.c.
vegna atvinnukúgunnar þeirrar,
sem mögmleg er og átt hefur sér
stað í einmenningskjördæmum,
þar sem einn aðili einokar allt al
vinnulíf.
Stjórnlagaþing.
Ég gat um það hér að framan,
að Framsóknarflokkurinn væri
að líkindum ekki heill í máli
þessu. Ég bendi á það, að Fram-
sóknarmenn hafa aldrei borið
fram formlegar tillögur í kjör-
dæmamálinu, hvorki á Alþingi
eða í stjórnarskrárnefnd. Hins-
vegar hafa þeir oft tæpt á ýmsum
möguleikum og þá til þess að
tefja málið eða hindra, t.d. til-
laga Karls Kristjánssonar í stjórn
arskrárnefnd, sem virðast vera
þeirra síðasta orð í bili, að sér-
stakt stjórnlagaþing útkljái stjórn
arskrármálið í heild, en til þessa
þings megi „stjórnmálaflokkar,
sem eiga fulltrúa á Alþingi eða
boðið hafa fram til Alþingis, ekki
bjóða fram“.
Það er því ljóst, hve óraunhæf-
ar þessar tillögur um stjórnlaga-
þing eru. Það má- segja að það
sé næstum óframkvæmanlegt og
það ‘sjá höfundar tillögunnar
manna bezt.
Slíkar tillögur eru eingöngu
framdar til þess að tefja fram-
gang stjórnarskrármálsins, en það
er líka helsta áhugamál Fram-
sóknarmanna.
meirihluta á þingi. Heilar stétt-
ir og fjölmennar geta orðið áhrifa
lausar á þingi að heita má, ef
flokkaskiftingin fer eftir stéttum
og þær hafa ekki meirihluta nema
í örfáum kjördæmum. Tii dæmis
gæti svo farið, ef svipuð þróun
yrði framvegis og verið hefur, að
bændur og sveitafólk réði ekki
kosningu nema í þrem eða fjór-
um kjördæmum á landinu eftir
nokkur ár. Enn er þess að geta,
að nokkrum vandkvæðum er
bundið að finna eðlilega skiftingu
Iandsins í einmenningskjördæmi,
svo að þau væm nokkuð jöfn að
mannfjölda.“
Svo mörg voru orð Halldórs
1949. Nú ritar hann svo grein í
Tímann, þar sem hann telur ein-
menningskjördæmin hið eina
rétta og kannast ekkert við fyrri
ummæli sín.
Niðurlag
Góðir fundarmenn, ég gerist nú
langorður úr hófi, en ég vona að
mér verði virt það til vorkunn-
ar, að þýðingarmikið umræðu-
efni er á dagskrá og vildi ég
gjarnan gera því sem bezt skil.
Ég lýk þessum bollaleggingum
með því að benda á þá hættu,
sem núverandi kjördæmaskipun
býður upp á og á ég þar við
hræðslubandalagið og mögulegt
atkvæðabrask. Þessi hætta er
einnig fyrir hendi, séu einmenn-
ingskjördæmin lögð til grundvall
ar við endurskoðun kosningalag
anna. Það er á hinn bóginn mikl-
um takmörkunum háð, þar sem
um er að ræða fá, stór kjördæmi,
og hæpið að flokkur afhendi öðr-
um flokki svo stóran hluta fylgis
síns, sem svarar fylgi í einu slíku
kjördæmi, sem væri áttundi hluti
heildaratkvæðamagns flokksins.
Þjóð, sem býr við ranglát kosn-
ingalög, býr ekki við lýðræðis-
skipulag. Þeir menn, sem fara
með löggjafarvaldið, verða að
njóta stuðnings meirihlutans og
trausts, þess vegna er það grund-
vallaratriði að Alþingi sé skipað
í samræmi við þjóðarviljann áð-
ur en þýðingarmiklar ákvarðan-
ir eru teknar í mikilsverðum
málum. Þess vegna þolir kjör-
dæmamálið enga bið.
Við skulum vona, að við skip-
an kjördæmanna verði fyrst og
fremst heill þjóðarinnar höfð að
markmiði, við skulum vona að
stjórnmálalegt jafnrétti þjóðar-
innar sé ekki langt undan.
Samkomur
Frá Guðspekifclaginu
Reykjaví'kur-stúkan heldur aðal
fund sinn í kvöld, föstud. 3. þ.m.
og hefst hann kl. 7,30 á venjuleg
um stað. Nauðsynlegt er að félag-
ar stúkunnar sæki fundinn. — Að
i þeim fundi loknum, kl. 8,30, hefst
| venjulegur fundur. Grétar Fells
flytur erindi er hann nefnir „Karl
og kona“. Að erindinu loiknu verð
ur sýnd kvikmynd. — Veitt verður
kaffi að lokum. Gestir vel'komnir!
4
SKIPAUTGCRB RIKISINS
Periodiskt gáfnafar.
Framsóknarmenn hafa heldur
ekki alltaf verið svo sammála um
ágæti einmenningskjördæmanna
og langar mig í því sambandi að
tilfæra orð Halldórs á Kirkjubóli,
þáverandi fulltrúa Framsóknar-
flokksins í stjórnarskrárnefnd,
úr Tímanum- 28. júlí 1948. Þar
segir Halldór m.a. „Með tilliti til
þessa . . . hvílíkur óskapnaður og
hringavitlaus hrærigrautur nú-
Verandi löggjöf er (þ.e. kjördæma
skipulagið), tel ég að það væri til
bóta, að landinu væri skift í nokk
ur kjördæmi með hlutfallskosn-
ingu og uppbótarkerfinu sleppt
með öllu. Þetta hef ég sagt og
við það stend ég.“
í grein þessarri gerði Halldór
grein fyrir ókostum einmennings
kjördæmanna og mælist sköru-
lega. Hann segir: „Fésterkir menn
og flokkar geta truflað eðlilega
skiftingu milli flokka og keypt
sér lausafylgi með ýmsum aðferð-
um og þannig unnið kjördæmi.
Minnihluti kjósenda getur unnið
SKJALDBREIÐ
vestur um land til Akureyrar,
hinn 8. þ.m. — Tekið á móti flutn-
ingi til Tálknafjarðar, Húnaflóa
og Skagafjarðarhafna og Ölafs-
fjarðar í dag. — Farseðlar seldir
á þriðjudag.
HERÐUBREIÐ
austur um land til Þórshafnar,
hinn 9. þ.m. — Tekið á móti flutn-
ingi til Hornafjarðar, Djúpavogs,
Breiðdalsvíkur, Stöðvarfjarðar, —
Borgarfjarðar, Vopnafjarðar, —
Bakkafjarðar og Þórshafnar, á
mánudag. — Farseðlar seldir á
miðvikudag. —
M.s. Helgi Helgason
fer til Vtstmannaeyja í kvöld.
Vörumóttaka í dag.
Sigurður Olasoli
Hæstaréllarlögniaður
Þorvaldur Lúðvíksson
Héraðsdómslögmaður
Málflulningsskrifstofa
Austurstræti 14. Sími 1-55-35
stanley]
væntanleg.
Tökum á móti pöntunum-
LUDVIG STORR & Co.
BÍLL
Vil kaupa lítinn sendiferða- eða
pall-bíl, með skúffu. Má verá
eldri gerð, helzt Fordson eða
Chevrolet. Tilb. sendist blaðinu
fyrir þriðjudag, merkt: „Stað-
greiðsla — 5122“.
Húsasmiður
óskar eftir ATVINNU, helzt
verkstæðisvinnu. — Upplýsing
ar í síma 17133, milli kl. 7 og
8 eftir hádegi.
Fyrir
fermingastúlkur
Hvílar peysur
Jakkar
Töskur
Hanzkar
Slæður
Pils
Hattabúð Rcykjavíkur
Laugavegi 10.
Tveir ungir nienn ó»ka eftir
atvinnu
eftir kl. 7 á kvöldin. — Margt
kemur til greina. Tilb. merkt:
„5826“, sendist Mbl.
Öxlar
með vöru- og fólksbilahjólum,
beizli og beizlisgrindur fást hjá
okkur. — Kristján, Vesturgötu
22, Reykjavík, sími 22724.
íbúd óskast
2—3 herb. ibúð óskast á leigu
fyrir 3ja manna fjölskyldu. —
Fullorðið reglu- og starfsfól'k.
Uppl. í síma 3-63-32, eftir kl.
7 eftir hádegi.
Barna- og
heiniatnyndalökur
Fyrir fermingarveizlur og
heimahús. Pantið með fyrir-
vara. — Kyrtlar fyrir hendi á
stofu. —
STJÖRNULJÓSMYNDIR
Framnesvegi 19. Sími 23414.
Kvöld-eape
(blöndun af rauð- og silfurref)
til sölu strax. Upplýsingar frá
kl. 8—10 í kvöld. Tómasarhaga
39, II. hæð.
KEFLAVÍK
Óska eftir stóru og rúmgóðu
herbergi sem fyrst. Upplýsing-
ar í síma 419, milli kl. 7 og 8
næstu kvöld. —
Keflavik
Vantár 3ja herb. íbúð nú þegar
eða sem fyrst. Upplýsingar í
síma 82, milli kl. 3 og 6.
Húsnæði
Óska eftir 2 herb. íbúð. — Upp-
lýsingar í síma 16807.
8 milli-iuelra
kvikmyndatokuvél
óskast. Einnig koma til greina
kaup á sýningarvél. — Símar
11909 og 12509. —
Keílavík — Mjas iívík
Amerísk hjón óska ‘ftir 2ja til
3ja herb. íbúð, helzt með ein
hverju af húsgögr n. Tilboð
óskast sent til afgr. 'u Mbl.,
í Keflavík fyrir n.k. niðviku-
dagsikvöld, merkt: „13 — 1264“
ATVINNA
Dugleg stúlka óskast til af-
greiðslustarfa sem fyrst.
VEITINGASTOFAN
Bankastræti 11.
Mjóu perlon
Nælon mjaðmabeltin komin
aftur. —
Olympia
4-5 herb. ibúð
vantar mig fljótlega, ekki
seinna en 14. maí. Tilboð merkt
„Verkfræðingur — 5827“, send
ist blaðinu.
Snyrtivörubúðin
auglýsir
Til fermingapfa
Manrkjúrsett
Burslasett
HáLmen
Ilmvötn
Steinkvötn
ílýjung
Ektu varulitur og hið margeftir
spurða nuglulukk í 6 litum, m.
a. gyllt og silfrað. — Glæsilegt
úrval af snyrtivörum.
Sny rl i vörubú ði n
Laugavegi 76. — Sími 12275.
Hjólbarðar
STÆRÐIR:
560x15
640x15
670x15
760x15
600x16
sérstaklega gerð fyrir Land-
rover og jeppa.
PSlefánsson Sf.
Hverfisgötu 103.