Morgunblaðið - 12.05.1960, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Flmmtudagur 12. maf 1960
Rís iöntún
á Reykhúlum?
Stutt samtal við Sæmund Bjornsson
NÝLEGA var á ferð hér í bæn-
um Sæmundur Björnsson frá
Reykhólum í Barðastrandarsýslu,
en þar er, eins og kunnugt er,
tilraunastöð í jarðrækt á vegum
ríkisins. Sæmundur hefur unnið
við tilraunastöðina að meira eða
minna leyti síðastliðin tólf ár,
og hitti blaðamaður Mbl. hann
því að máli og spurðist fyrir um
þá starfsemi á Reykhólum, svo
og annað viðvíkjandi atvinnu og
menningu fólks i Reykhólasveit.
— Hvers konar tilraunir eru
aðallega gerðar á Reykhólum?
— Það eru áburðartilraunir,
tilraunir mp’ ýmiss konar af-
brigði af fræum og kartöflum,
kornrækt og litilsháttar í bú-
fjárrækt. — Fjárlaust er nú hjá
bændum í nokkrum hluta Reyk-
hólahrepps, vegna niðurskurðar-
ins sl. haust, en þá var féð skor-
ið töluvert niður vegna mæði-
veiki — eins og kunnugt er.
Bændur hafa þvi færri skepnum
að sinna og la aukinn tíma
til að byggja upp peningshús.
Einnig hafa þeir í undirbúningi
stofnun mjólkurbús á Reykhól-
um og vonast bjartsýnustu menn
til að framkvæmdir verði hafn-
ar á næstu vikum. Staðsetning
þess á Reykhólum er fyrst og
fremst vegna jarðhitans þar. ■—
Komist mjólkurbúið í fram-
kvæmd eins og vonir standa
til, verður það sérstætt
hér á landi, þar sem
það verður að nokkru byggt
á „kaseinframleiðslu", sem er
ostefni úr mjólkinni og notað
í efni til iðnaðar, bæði plast-,
gieriðnað o. fl. Það hefur lítils
háttar verið framleitt hér á
landi, selt erlendis og líkað mjög
vel. Þetta verður eina mjólk-
urbúið hér á landi, þar sem sér-
staklega er gert ráð fyrir „Kas-
einframleiðslu".
.—Hvernig er með annað í
sambandi við jarðhitann, svo
sem gróðurhús og þess háttar?
— Já, það er ýmislegt fleira
í athugun í sambandi við jarð-
hitann. Til dæmis hefur bygg-
ing þaraverksmiðju verið í at-
hugun í mörg ár — og er enn.
Ur honum er meðal annars unn-
ið fóðurmjöl, joð og fleira. Bor-
un eftir heitu vatni er líka í
athugun, sömuleiðis bygging
gróðurhúsa og ýmislegt fleira.
Það vantar einhvers konar fyrir
tæki, sem gæti veitt heimamönn-
um aukna atvinnu. Fyrir mörg-
um árum var gerður skipulags-
uppdráttur af götum, íbúðarhús-
um og öðrum mannvirkjum á
Reykhólum, þar sem gert var
ráð fyrir að þarna risi þorp
— einskonar iðntún, sem byggði
fyrst og fremst á iðnaði í ein-
hverri mynd.
— En hvernig eru skilyrði fyr-
ir búfjárrækt?
— Landrýmið er ekki mikið
svo ekki er um annan búskap
að ræða í stórum stíl en þann
sem byggist á ræktuðu landi. —
Ræktun hefur verið mikil hjá
bændum, og á Reykhólum, bæði
hjá Landnámi ríkisins og á til-
raunastöðinni.
— Hvað heldurðu að ræktað
hafi verið mikið hin síðustu ár?
— Ræktun á vegum Landnáms
ins er orðin milli 40 og 50 hekt-
arar. Þessu landi hefur verið
skipt milli manna þarna á staðn
um, og eitt nýbýli risið upp.
— Hvað er að segja um menn-
inguna að öðru leyti?
— Það er búsettur þarna prest
ur og læknir. Verið að reisa tölu
vert myndarlega kirkju, sem
ýmist hefur verið nefnd Matt-
híasar eða Þórukirkja í minn-
ingu um Matthías Jochumsson
og Þóru móður hans, en þó frek-
ar hugsuð í minningu Þóru —
og verður sennilega nefnd Mæðra
kirkja, þegar hún er risin. —
Gjafir og áheit hafa borizt víða að
til kirkjunnar, og vil ég nota
tækifærið og þakka þær fyrir
hönd safnaðarins. Það hefur bor-
ið jafngóðan árangur að heita
á hana og aðrar kirkjur, þó bygg
ing hennar sé enn skammt á veg
komin. Ríkið er eigandi Reyk-
hóla og það hefur alltaf hvílt
sú skylda á eigandanum að halda
kirkjunni við. Það má því vænta
skóla njóti viðurkenningar
fræðslumálastjórnarinnar og
röðin komi brátt að okkur með
framlög til byggingar nýs skóla.
Mikið hefur verið rætt um
jafnvægi í byggð landsins á und
anförnum árum. Það er alltaf
álitamál í þjóðfélaginu, hversu
mikið á að leggja upp úr byggð
í sveitum landsins. Sumir halda
því jafnvel fram, að það skipti
litlu máli, þó þær leggist í auðn,
en ég vil halda því fram, að for-
ráðamenn þjóðfélagsins ættu
ekki að vanrækja sveitirnar,
þrátt fyrir erfiðar aðstæður víða,
vegna þess að þar er um nokk-
uð sérstæða menningu að ræða,
sem ég held að sé nauðsynleg-
ur þáttur í menningu þjóðarinn-
ar í heild. Fólk í sveit og við sjó
þarf að styðja hvert annað —
en ekki að vinna hvað á móti
öðru.
Stærsta tiónið rilml. 14 millj. kr.
Frá aðalfundi Samvinnutrygginga
Sæmundmr Björnsson
aukinna framlaga til byggingar
hennar frá hinu opinbera. Svo
er þarna bændaskóli fyrir sveit-
ina og undanfarna vetur hefur
verið reynt að starfrækja ung-
lingaskóla frá nýjári til vors.
f vetur voru þar 23 nemendur
við mjög erfið skilyrði, hvað
húsakynni snertir, en við gerum
okkur vonir um að áður en langt
um líður komi að okkur með
ríkisframlög til byggingu ung-
lingaskóla. Skólanum hefur aðal
lega verið haldið uppi af em-
bættismönnum staðarins, lækni,
presti, tilraunastjóranum og
skólastjóra barnaskólans og fleir
um, sem hafa kennt við skól-
ann. Kennslan hefur farið fram
í tveim húsum með allt að því
eins og bálfs km. millibili, og
mötuneyti flyrir nemendurna á
þriðja staðnum. En maður von-
ar að þessi vísir til unglinga-
AÐALFUNDUR Samvinnutrygg-
inga var haldinn á Akureyri 29.
f.m. í upphafi fundarins minnt-
ist formaður félagsins, Erlendur
Einarsson, forstjóri, Þórhalls Sig-
tryggssonar, fyrrv. kaupfélags-
stjóra, sem lézt 11. sept. sl., en
Þórhallur hafði átt sæti í full-
trúaráði Samvinnutrygginga og
verið endurskoðandi félagsins frá
árinu 1953 til dauðadags.
Formaður félagsins Erlendur
Einarsson, forstjóri, flutti skýrslu
stjórnarinnar, en framkvæmda-
stjórinn Ásgeir Magnússon skýrði
reikninga félagsins og flutti
skýrslu um starfseanina á árinu
1959, sem var 13. reikningsár fé-
lagsins.
Heildariðgjaldatekjur félagsins
á árinu námu tæplega 63,5 millj.
kr. og höfðu aukizt um 3,5 millj.
frá fyrra ári. Tjónin námu rösk-
um 54,3 milljónum og höfðu auk-
izt um 14 milljónir. Stærsta tjón-
ið nam kr. 14.150.000,00 og mun
það vera stærsta tjónaupphæð,
sem íslenzkt tryggingarfélag hef-
ur innt af hendi.
Samþykkt var að endurgreiða
þeim, sem tryggt höfðu hjá fé-
laginu kr. 4.255.426,00 í tekjuaf-
gang, m.a. af brunatryggingum
10%, dráttarvélatryggingum 25%
og skipatryggingum 6% af ið-
gjöldum af þessum tryggingum
árið 1959 Með þessari endur-
greiðslu tekjuafgangs til hinna
tryggðu hefur félagið endurgreitt
samtals -til tryggingartakanna frá
því byrjað var að úthluta tekju-
afgangi 1949, kr. 21.990.034,00.
Iðgjalda- og tjónsjóðir félags-
ins námu í árslok kr. 85.125.600,00
og höfðu aukizt um rúmar 11,4
milljónir á árinu.
Útlán félagsins i árslok námu
tæpri 51 milljón króna.
Jafnframt var haldinn aðal-
fundur Líftryggingafélagsins And
vöku. Á árinu gaf félagið út 274
ný líftryggingaskírteini, samtals
að upphæð 7.578.000,00. Iðgjalda-
tekjur félagsins námu tæplega
2,6 milljónum.
Samþykkt var að leggja kr.
255.000,00 í bónussjóð og kr.
2.185.000,00 í tryggingasjóð, og
nemur hann þá kr. 16.575.000,00.
í árslok voru í gildi 8860 líf-
tryggingaskírteini og nam trygg-
ingastofninn þá rösklega 100 millj
króna.
Stjórn félaganna skipa þeir Er-
lendur Einarsson, formaður, ís-
leifur Högnason, Jakob Frímanns
son, Karvel ögmundsson og Kjart
an Ólafsson frá Hafnarfirði.
FALUN. — Látinn er i Svíþjóð
tónskáldið Hugo Alfvén, 88 ára
að aldri. Hann var einn af dáð-
ustu tónskáldum Svía og hlaut
mikla viðurkenningu fyrir tón-
smíðar sínar. Hugo Alfvén samdi
fimm synfóníur, fjöldann allan af
hljómsveitarverkum, mikið af
smálögum og verkið Miðsumar-
vökuna, sem hann varð mjög
þekktur fyrir.
• Gróður 4—5 vikur
á undan
Gaman er að gangu um
bæinn þessa dagana, einkum
í eldri hverfunum, þar sem
garðar eru orðnir grónir og
tré falleg. Brumið er að gægj-
ast út úr trjágreinunum og
daglega verða þær grænni.
— Hafi gróður verið hálf-
um mánuði fyrr á ferðinni
en venjulega í fyrra, eins og
við þá sögðum þá, — ja, þá
er hann 4—5 vikum á undan
núna, sagði Hafliði Jónsson,
garðyrkj ust j óri bæjarins, er
Velvakandi hitti hann á götu
í fyrradag.
• Eitt kuldakstið enn?
Plöntunum okkar hefur far-
ið alltof ört fram, því við
reiknuðum með venjulegu sól
fari og hlýindum, bætti hann
við. Þó þorum við ekki að
planta út í garðana fyrr en
um næstu mánaðamót, af ótta
við eitt kuldakastið enn.
Það er von að Hafliði —
og aðrir garðeigendur — séu
tortryggnir á góða veðrið í
ár, eins og fór fyrir gróðr-
inum í fyrra. Þá kom tvisvar
sinnum svo mikið særok í
Reykjavík, að það eyðilagði
tré og gróður, sem einnig þá
var óvenju snemma á ferð-
inni. Þrisvar sinnum varð að
planta að nýju út í bæjar-
garðana vegna skemmda af
veðrum. Og svo náðu blómin
sér aldrei almennilega.
Einmitt nú er allur gróður
í görðum kominn það vel á
veg, að saltrok mundi fara
mjög illa með hann.
♦ Grasflatir blautar
og viðkvæmar
Þó trjágróðurinn sé orðinix
fallegur, virðast grasfletirnir
ekki vera það að sama skapi.
T. d. gekk ég fram hjá gras-
flötinni við Gróðrarstöðina
gömlu fyrir nokkrum dögum
og ljótt var að sjá hana. Ein-
hver gaf mér þá skýringu, að
þar hefðu nemendur nærliggj
andi skóla traðkað illa í vet-
ur, en ekki veit ég sönnur á
því, — á satt að segja bágt
með að trúa því, þar eð eng-
inn barnaskólanna er í nánd.
Ég nefndi þetta við Hafliða.
Sagði hann að grasflatir væru
yfirleitt illa leiknar eftir vætu
sumarið í fyrra og mikill mosi
í þeim. Væru þær því við-
kvæmari en ella og þyldu
minna traðk. Ef við fengjum
nú þurrkasumar, væriþómögu
leiki á að fá þær góðar aftur.
Einmitt nú er því um að
gera að ganga sem minnst
um grasflatir, meðan vætan
er ekki farin úr þeim. Allir
vilja sjá blettina sem fall-
egasta þegar fram á sumarið
kemur, og því held ég að það
sé meira athugunarleysi og
skilningsleysi en illvilji, þeg-
ar þess er ekki gætt að hlífa
grasblettunum um stuttan
tíma á vorin.
FERDIIMAIMD
T. d. er ég viss um að þeir,
sem taka strætisvagna fyrir
neðan Menntaskólann, vilja
vinna það til, að stytta sér
ekki leið eftir brekkunum, til
að fá að sjá þær fallegar í
sumar. En vegna þessa fyrr-
nefnda skilningsleysis eða at-
hugunarleysis er árlega eytt
tugum þúsunda í að halda
þessum brekkum fallegum og
dugar varla til.
Jæja, þessi pistill byrjaði á
ánægjulegri göngu um bæinn
og endar nú í prédikun. En
það skiptir í sjálfu sér ekki
máli, því hvorutveggja á að
þjóna sama tilgangi.