Morgunblaðið - 12.05.1960, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 12. maf 1960
MORCVNBLAÐIÐ
13
Dr. Páll ísólfsson:
I Leninorad
26. IV.
ar hver annarri þó. Útlendingar
daga. Borgin var umkringd svo
ÞAf), sem vekur sérstaka at-
hygli mína á leiðinni frá Helsinki
suður að landamærunum nýju,
er snjórinn, sem alls staðar ligg-
ur á milli trjánna. Öll vötn eru
ísi þakin, og kuldinn eykst eftir
því sem austar og sunnar dreg-
ur. Við stóðum við í Viborg
(Vipuri) og borðuðum. Stemn-
ingin var dapurleg, Rigningjin
gerði líka sitt. Nýir herrar tóku
við lestinni við landamærin. •—
„Finnland kveður“, sagði vagn-
þjónninn, þegar hann yfirgaf
lestina og kastaði kveðju á alla
sem voru með lestinni. Rúss-
arnir, sem við tóku, voru kurt-
eisir en einbeittir á svip. Hing-
að til Leningrad komum við ís-
lendingarnir rúmlega 12 að
kveldi. Ys og þys var á stöðinni.
Mannfjöldinn geysi mikill, köll
og hróp. „Intourist“-mennirnir
voru að sækja okkur túristana,
sem voru fjölmargir og koma
okkur fyrir á hótelunum. Við'
búum á „Hótel Astoria", einu
stærsta hótelinu í borginni. Það
fer mjög vel um okkur í alla
staði. Fólkið vill bókstaflega
allt fyrir mann gera. Amerik-
anskan rúllar hér eins og billi—
ardkúlur á bárujárni, svo að
maður heldur stundum að mað-
ur sé kominn til Bandaríkjanna.
En hér er allra þjóða fólk, Kín-
verjar og Indverjar í stór hóp-
um, Skandinavar, Þjóðverjar
og svo þessir þrír fslendingar!
Tamara heitir hún, sæta, yndis-
lega stúlkan, sem er túlkur okk-
ar þriggja og eins Svía, Hall-
gneen, sem hitti okkur í lest-
inn. Hún talar dönsku eins og
innfæddur Dani, en hefur þó
aldrei til Danmerkur komið.Hún
hefur nú sýnt okkur borgina í
allan dag, farið með okkur um
neðanjarðargöngin og loks end-
aði fyrsti dagurinn á tónleikum
hjá fílharmónísku hljómsveitinni.
★
sem hér dvelj'a falla í stafi yfir
þessu mannvirki. Þar að auki er
svo vel frá öllu gengið, að talið
er víst, að aldrei geti orðið
árekstrar eða slys í göngunum,
enda þótt aðeins ein mínúta líði
á milli þess að ný lest renni um
þær allan daginn. En e f eitt-
hvað kemur fyrir svo að lest
stöðvist, þá stöðvast í sömu and
ránni allar hinar lestirnar „autó-
matískt“. — Eitt er áberandi hér.
og það er hvað lítið ber á götu-
auglýsingum eða ljósaauglýsing-
um á kvöldin. Það er þó helzt á
„Newskii-Prospektinum“ — sem
er gata 4% km að lengd. Eins
ber minna hér á verzlunum en
í öðrum stórborgum. Mér hund-
leiðist að fara í búðir. Það fór
alveg með mig að fara í gegnum
öll Magasín New-York borgar
hér árunum, þegar ég var í
Bandaríkjunum. En ég bauð kon
unni minni að fara með henni í
búðir hér, ef hún vildi — hún
brosti, en ég ætla að standa við
það! En hér fæst þó nóg af öllu.
Fyrirkomulagið er með dálítið
öðrum hætti en í Vestrinu. Eins
og fyrr segir, er fólkið alúðlegt.
Eftir því, sem maður umgengst
að segja á alla vegu. Borgarbúar
liðu hinar mestu hörmungar og
skort. Börnin liðu hungur, en
gengu þó lengst af tímanum í
skólana. Loks var svo komið að
lítið eitt var til af matvælum
og allt útlit fyrir að borgin gæf-
is upp. Hitler var búinn að á-
kveða að halda sér og ráðherrum
sínum veizlu mikla á Hótel „Ast-
oria“ 9. ágúst 1942, eftir að hafa
sigrað. Þetta vissu borgarbúar.
En það stælti þá enn meir og gaf
þeim aukinn þrótt. En það var
bara annað, sem þann dag skeði':
Shostakowitsch flutti á tónleik-
um, sem svar við hinni fyrirhug-
uðu veizlu, „Leningrad-sinfón-
íu“ sína, er hann hafði samið þá
fyrir skömmu, á meðan skot-
hríðin dundi á borgina. Síðan var
verkið flutt víða um heim og
Toscanini stjórnaði því í New
York. Annað má nefna: Konur
unnu mjög mikið og merkilegt
starf á þessum hörmungardög-
um. Hér á ísakstorginu er ísaks-
kirkjan. Hún er með gulli þökt-
um turnum, eða réttara sagt
kúplum. 400 kg. gulls eru talin
vera á kúplunum. Konur mál-
Frá bökkum Nevu. Á bakkanum fjær sést „Péturs- og Páls-
vígin“ og St. Péturs-kirkjan.
Leningrad er geysistór borg
með um 3V2 milljón íbúa. Hún
er fögur og byggð á eyjum við
mynni Neva. Hér sjást engir
skýjakljúfar, en byggingar eru
margar mjög fagrar og stórar.
Ég held ég hafi til þessa varla
séð öllu heldur tilkomumeiri borg
en Leningrad. Neva setur sinn
mikla svip á borgina. Er hún
breið og djúp. Ganga skip víst
langt upp eftir henni, en nú var
mikið ísrek á henni, og er hún
að kasta af sér vetrarhamnum.
Lítið er farið að grænka hér enn,
því kúldar hafa verið miklir.
En hér hlýtur að vera mjög fag-
urt um að litast á vorin og sumr
in, þegar allt er 1 blóma. Pétur
mikli er faðir þessarar borgar,
og bar hún lengst af nafn hans.
Aldur borgarinnar er miðaður
við 27. maí 1703, þegar Zannn
byggði „Péturs- og Pálsvígið"
fræga og illræmda. Er það byggt
á lítilli eyju við Nevu. Annars
kemur hér víða í ljós hversu
umsvifamikill og merkilegur
maður Pétur mikli hefur verið,
enda nýtur hann víst enn mik-
illar aðdáunar þjóðarinnar. —
Neðanjarðarbrautin hér var
byggð á 10 árum og var byrjað
að byggja hana 1946, var mér
tjáð. Hún er 90 metra djúp þar
sem hún er dýpst, en nokkru
grynnri sums staðar. Hún er svo
stórkostleg að öllu leyti, að því
trúir enginn sem ekki hefur sjálf
ur séð hana. Hinar 10 stöðvar
hennar eru hreinustu listaverk,
enda alsett listaverkum og ólík-
það meira, eftir því kann maður
betur við það, t. d. lærir maður
mikið á því að ferðast í neðan-
jarðarbrautinni, en hún er allt af
full af fólki af öllum stéttum
— allir virðast jafnir, samt sem
áður. — Og svo er það konsertinn
í kvöld. Hljómsveitin var um 80
—90 manns — 18 fyrstu fiðlur
taldist mér að væru þarna, og
svo hinir strengirnir í samræmi
við það. Stjórnandinn heitir
Rojdestvenskij, fremur ungur
maður, stjórnaði snoturlega og
var auðsjáanlega rútíneraður. —
Fyrst var leikið hið sinfóníska
verk Tschaikowskys í fjórum
myndum um „Manfred" eftir
Byron. Tilkomumikið verk og
klætt í glæsilegan hljómsveitar
búning. Þá lék Igor Oistroch
fiðlukonsert eftir Béla Bartok
með hljómsveitinni. Hann var
alveg stórkostlegur, enda er Igor
nú talinn jafnoki föður sins,
Davíðs og þeir feðgar taldir allra
fremstir fiðluleikarar nú. Nokk-
uð vantaði á að húsið, sem er
stórt og rúmar mikið, væri alveg
fullskipað, og varð mér á að
hugsa heim, og datt í hug að
víðar væri pottur brotinn en
þar. Þessir tónleikar gáfu mér
góða hugmynd um hið háa stig,
sem tónlistin er á hér. Hljómsveit
in var mjög fín og þjálfuð og sól-
istinn stórkostlegur, sem fyrr
segir. Hér býr tónskáldið Shosta-
kowitsch. Hann er eins konar
dýrlingur hér, skilst mér. Um-
sátur Þjóðverja um Leningrad
stóð á sínum tíma yfir í 900
uðu yfir gullið með gráum lit,
til þess að Þjóðverjar stefndu
síður skothíð sinni að kirkjunni.
Þetta bjargaði kirkjunni, sem nú
skartar aftur með gulli sínu. —
Annars var Shostakowitch
slökkviliðsmaður á meðan á um-
sátrinu stóð og vann eins og aðr-
ir listamenn að því að verja borg
ina----og það tókst og skemmd
ir á henni eru furðu litlar. Svíinn
Hallgren spurði menn í dag,
hvernig í ósköpunum tekizt
hefði að verja borgina slíku of-
urefli. „Okkur þykir svo vænt
um borgina okkar‘f, var svarið.
★
27. IV.
Rigning, en styttir þó heldur
upp. Tamara (sem hún segir
að þýði Dagmar á dönsku) er
komin. Nú er ferðinni heitið í
Vetrarhöllina frægu, þar sem
Zararnir bjuggu, en nú er búið
að breyta í söfn. Höllin er geysi
stór. Það er tuttugu kílómetra
gangur um öll herbergi og sali
hallarinnar. Við skoðum mynd-
listina þar, og svo líka í Eremit-
tagen", sem er stór höll, sem
Katrín II. lét byggja sem ,prívat‘
stofu fyrir sig. Hún bjó í Vetr-
arhöllinni með hirð sína, en Ere-
mitagen var nokkurs konar
„hvíldarstaður“ fyrir hina um-
svifamiklu og lífsglögðu keisara
inju. Hér er svo mikið og margt
að sjá af beztu list veraldarinn-
ar, að aðeins fáir aðrir staðir
Útsýni yfir Leningrad.
hafa upp á annað eins að bjóða, |
allt frá forngrískri list til ný- |
tízkulistar. 25 málverk eru hér
t. d .eftir Rembrandt, stór salur
fullur af Picasso. Þá eru fjölda-
mörg málverk eftir franska 19.
og 20. aldar meistara. En eitt
stórt vopnasafn er hér, og hvað
er annars ekki hér- Gunnar á
Hlíðarenda kom mér í hug, er
ég sá alla atgeirana. Maður get-
ur aðeins lítið séð af öllum her
legheitunum á 3 tímum. Þarna
streyma ferðamannahóparnir í
gegn um hallirnar hver af öðr-
um, en tala þeirra er legíó. Svo
fær maður sér lúr, enda laf-
þreyttur. Sólin skín aftur í heiði
og það glitrar á gullkúplanna á
ísakskirkjunni og á öðrum kirkju
turnum, sem allir eru slegnir
gullplötum. Ég hefði ekki haldið
að svona mikið gull væri til í
veröldinni! Hér er mikið af
myndum eftir Thorvaldsen og
gátum við frætt Tamöru á upp-
runa hans, og kvaðst hún skyldi
muna að skýra frá því, að faðir
hans hefði verið íslendingur. —
Veit ég að Tamara litla stendur
við það! Annars hefðu hér sómt
sér vel málverk eftir íslenzka
meistara.
Á „Litla óperuhúsinu“ var í
kvöld sýndur skemmtilegur ball-
ett „Dóná svo blá“ samin um
lög eftir Jóhann Strauss. Leik-
húsið var þétt skipað og er mér
sagt að öll 18 leikhús borgarinn-
ar (þar af þrjár óperur) séu
ævinlega full. Það kennir margra
grasa hér á hótelinu. Mr. Flier
er skinnakaupmaður og talar
ekki um annað en minka. Mr.
Goodman, sem er fararstjóri hóps
Ameríkana, segir, að Mr. Flier
rúmi ekki aðra hugsun í hausn-
um en minka og aftur minka.
En þegar ég segi honum að mink
arnir á íslandi hafi verið gáf-
aðri en eigendurnir og sloppið
út, þá hlær hann mikinn. Og
hann var enn að hlæja, þegar
ég síðast vissi: „Bad business",
segir Mr. Goodman.
★
28. V.
Péturs- og Pálsvígið er raunar
jafngamalt sjálfri borginni. 1703
var þar stillt upp 300 fallbyssum
til varnat árásum óvina. Þetta
mikla og fræga vígi hefur tekið
miklum stakkaskiptum síðan.
1712 var byrjað að byggja hina
miklu Péturs- og Pálskirkju í
víginu. Er hún merkasta bygg-
ingin þar. Annars er þessi stað-
ur illræmdur fyrir þær sakir,
að hér hafa margir ágætismenn
verið í fangelsum vígisins, þar
á meðal margir af merkustu
mönnum Rússlands. Meðal þeirra
Maxim Gorki, sem 1905 vár inni-
lokaður í Péturs- og Pálsvíginu
og missti þar heilsuna. 1922 gerði
sovétstjórnin vígið að safni, sem
allir hafa nú aðgang að. Við
skoðuðum þetta fræga virki í
dag.Kirkjan var byggð á dögum
Péturs mikla og lagði hann svo
fyrir, að hann yrði grafinn við
altari hennar. En hann dó nokk-
uð löngu áður en kirkjan var
fullgerð, en lík hans var smurt
og látið standa uppi í kirkjunni
á meðan hún var í smíðum..
Hann lagði víst einnig til að all-
ir keisarar Rússaveldis, eftir
hans dag, skyldu grafnir í kirkj-
unni. Og nú má líta gröf hans,
sem allt árið um kring er þakin
lifandi blómum fyrst í röðinni
og svo hver kistan (Sarkofage)
hlið við hlið — en allar að vísu
tómar, þótt bein sumra keisar-
anna munu grafin undir kistun-
um. Turn þessarar kirkju íPéturs
og Pálsvirkinu, er 128 metra hár
og mjór eins og spíra. Eitt sinn
bilaði vængur á gullenglinum,
sem er um leið vindhani efst á
turninum, en enginn fékkst til
að gera við hann. Vængjahaf
þessa gullengils er 3 metrar. Þá
tilkynnti zarinn (sem ég veit
ekki hver var), að sá sem treyst-
ist til að klífa spíruna og laga
engilinn, skyldi frá því drekka
á ríkisins kostnað eins mikið öl
og hann vildi, og á hvaða krá
í ríkinu sem hann óskaði. Þá
gaf sig fram hraustur maður og
tókst honum að framkvæma verk
ið. Síðan drakk hann sig í hel
á stuttutti tíma! — Fangaklef-
arnir í fangelsinu eru andstyggi
legir, svo að það fer hrollur um
mann þegar maður sér þá! Engir
ofnar, engin þægindi, en oft vatn
á gólfum. Þarna var eldri bróðir
Lenins fangi og síðar tekinn af
lífi. Gorkij var í klefa nr. 42, í
þrjá mánuði, en þá látinn í ann-
an stað og loks sleppt. En þá
var heilsa hans á þrotum. —
Klukkan 12 á hverjum degi er
hleypt af einu fallbyssuskoti í
virkinu.
Ólíkt skemmtilegra var að fara
í „Rússneska safnið“, sem er
geysi stórt safn af málverkum
og myndlist Rússa fyrr og síð-
ar. Þarna voru myndir frá 12.
öld og ýmsir munir frá enn eldri
tímum, sem fundist hafa í jörðu.
Margt er fagurra mynda á
safni þessu og maður gat aðeins
séð lítinn hluta þess. — Nú ligg-
ur leiðin til Moskvu í kvöld.
Hér hefði ég viljað dvelja lengui
því hér er margt dýrðlegt að sjá
og heyra í litum, tónlist, mynd-
list, danslist og leiklist.
Eftirspurn eftir garðlönd-
um minni en í fyrra
JARÐVINNSLA er nú hafin í
garðlöndum Reykvíkinga, en
löndin eru ennþá illvinnandi
vegna bleytu. Klaki er þó svo að
segja alveg farinn úr þeim, að
því er Hafliði Jónsson, garð-
yrkjustjóri bæjarins tjáði blað-
inu í gær.
I vetur var sagt upp miklu
af garðlöndum 1 Kringlumýrinni,
eins og áður var frá skýrt. Öll
I garðlönd hérna megin Elliða-
ánna eru leigð, og löndin við
Rauðavatn, sem áður þóttu langt
í burtu frá bænum, eru nú orðin
mjög eftirsótt og að mestu út-
hlutað. Enn eru eftir nokkur
garðlönd í Borgarmýri, sem er
uppi undir Smálöndum. í ár hef-
ur verjð minni eftirspurn eftir
garðlöndum en í fyrra. Reikna
forráðamenn garðlandanna með
að nægilegt garðrými verði til
fyrir þá sem vilja.