Morgunblaðið - 12.05.1960, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 12. maí 1960
/
ITtg.: H.f Arvakur Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Sigí'ús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Asknftargjald kr. 45.00 á mánuði mnanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
SPARNAÐUR
ER UNDIRSTAÐA
FRAMKVÆMDA
CÉRHVER einstaklingur
^ þekkir það af eigin
reynslu, að ef kaupa á eitt-
hvað sem er dýrara en svo að
hægt sé að greiða fyrir það
með tekjunum, eða afgangi
teknanna hverju sinni, þá
verður að leggja fyrir fé. Get-
ur slíkur sparnaður oft tek-
■ ið langan tíma.
Nákvæmlega sama lögmál
gildir um þjóðfélag í heild,
ef miðað er við þær eðlilegu
aðstæður að full atvinna ríki,
Þá getur ekki orðið úr nein-
um framkvæmdum, hvort
heldur sem þær eru á vegum
einkaaðila eða opinberra að-
ila, nemá fram komi sparnað-
ur, sem er jafn mikill og
framkvæmdirnar kosta. Ann-
ars er verðbólgunni boðið
heim.
Stundum eru tekin erlend
lá* * og er þá verið að nota
sparnað annarra þjóða, og er
það eins konar frestun á eig-
in sparnaði, því lánin þarf að
endurgreiða. En slíkar lán-
tökur geta flýtt mjög efna-
hagsþróuninni, ef skynsam-
lega er á haldið. Hversu vel
sem til tekst um öflun er-
lendra lána, geta þau þó
aldrei verið nema hjálpar-
tæki við uppbyggingu at-
vinnuveganna. Fjármagn til
framkvæmda verður fyrst og
fremst að byggjast á sparnaði
þjóðarinnar sjálfrar.
Sparnaður getur verið í
ýmsu formi. Má til dæmis
nefna skattana, sem eru eins
konar skyldusparnaður. —
Þannig er fé tekið til opin-
bers rekstrar og fjárfestingar.
Með háum sköttum er hægt
að skylda eða neyða þjóðina
til að leggja fé í þær fram-
kvæmdir, sem stjórnarvöldm
ákveða.
Allir munu sammála um,
að skattar séu nauðsynlegir
til þess að hið opinbera geti
lagt í vissar framkvæmdir og
haldið uppi ýmiss konar
þjónustu. Jafnframt munu
flestir vera þeirrar skoðunar,
að skattar megi ekki vera
mjög háir. Af háum sköttum
leiðir margs konar spilling,
það dregur úr löngun manna
til að vinna mikið og jafn-
framt getur það ekki talizt
réttlæti, að opinberir emb-
ættismenn fái ráðstöfunar-
rétt yfir verulegum hluta af
tekjum einstaklinganna.
Fjárfesting getur aldrei
orðið heilbrigð nema hún
byggist að mestu leyti á ó-
þvinguðum sparnaði fólksins,
sparnaði, sem það finnur, að
það hefur sjálft hag af. Til
þess að sparnaðurinn komi
atvinnuvegunum til góða, þá
þarf verulegur hluti hans að
vera í formi sparifjár, er lagt
sé í banka og sparisjóði, eða
að almenningur ráðstafi fé
sínu beint til fyrirtækja með
kaupum á skuldabréfum eða
hlutabréfum, sem þá þyrftu
að vera til sölu á almennum
markaði.
Á undanförnum árum og
áratugum hafa verið gerðar
margvíslegar ráðstafanir til
að bæta hag hinna ýmsu at-
vinnugreina og stétta, en
furðulegt tómlæti hefur rikt
um hag þeirra, sem hafa vilj-
að leggja fyrir sparifé. Þeir,
sem ekki hafa gefizt upp og
hafa haldið áfram að leggja
fyrir fé, þrátt fyrir hinar ó-
hagstæðu aðstæður, hafa orð-
ið fyrir hverju áfallinu á fæt-
ur öðru vegna rýrnunar pen-
inganna. Nú hefur, undir for-
ystu ríkisstjórnarinnar verið
horfið inn á nýja braut.
Tryggja á verðgildi íslenzka
gjaldmiðilsins, þannig að all-
ir geti sannfærzt um, að hon-
um sé að treysta. Bæði inn-
anlands og erlendis sjást
merki þess, að slíkt traust er
óðum að skapast.
Nú þarf að myndast spari-
fé til að leggja grundvöllinn
að margs konar framkvæmd-
um, svo sem til áframhald-
andi rafvæðingar í landinu.
Það má ekki endurtaka sig,
að jafnvel þurfi að taka er-
lend lán til að borga innlenda
tolla af vörum til nauðsyn-
legustu framkvæmda.
Að undanförnu hafa orðið
verulegar hækkanir, einkum
á innfluttum varningi, sem
segja má að snerti hvert
mannsbarn í landinu. Fólk
getur því færri krónur spar-
að, en það hefði getað áður.
En nú hefur orðið sú mikil-
væga breyting, að þar sem
áður mælti flest með sem
mestri eyðslu, þá er nú skyn-
samlegt að spara. Fyrst og
fremst vegna öryggisins, sem
nú er verið að búa íslenzka
gjaldmiðlinum og einnig
vegna hinna háu vaxta, sem
sparifíár°iöendum eru boðn-
UTAN UR HEIMI
Nýr ritstjdri
við málgagn páfastóls
• Erfitt aS breyta venjunum
Aðalritstjóranum, Giuseppe
della Torre di Sanguinette
greifa, sem var orðinn 75 ára
gamall, hafði starfað við blaðið
um 40 ára skeið og „lifað“ þrjá
páfa, reyndist allt annað en auð-
velt að breyta skyndilega venj-
um í þessu efni. — Nú hefir
hins vegar alveg breytt um
stíl í páfamálgagninu. — Hinn
„nýungagjarni" páfi hefir sem sé
skipað nýjan ritstjóra við blaðið,
Raimondo nokkurn Manzini —
tæplega sextugan mann, sem á
undanförnum árum hefir verið
ritstjóri áhrifamesta kaþólska
blaðsins í Bologna, „L’AVennire
d’Italia“.
• „Rödd páfans“
„L’Osservatore Romano" er á
ýmsan hátt allóvenjulegt blað.
Starfsliðið er fámennt, og út-
breiðsla þess ekki sérlega mikil
— upplagið ca. 75.000 eintök —
en áhrifa þess gætir miklu meir
og víðar en við mætti búast, ef
litið er á eintakafjöldann. Má
segja, að blaðið nái til milljóna
manna heimshornanna milli —
en það er af því, að kaþólskir
líta á það sem „rödd páfans". —
RAIMONDO MANZINI —
hinn nýi ritstjóri „L’Osser-
vatore Romano“
Fyrir meira eh 30 árum sagði
Pietro Gaspari kardínáli, utan-
ríkisráðherra páfaríkisins: —■ Við
þurfum aðeins blað, þar sem við
getum birt nauðsynlegar tilkynn
ingar okkar — og mótmæli, þeg-
ar með þarf.
• Réðst á allt og alla
En L’Osservatore Romano varð
með tímanum meira en þetta —■
og nú, þegar það hefir brátt
komið út í 99 ár, má það teljast
með áhrifameiri blöðum heims-
ins. — Það þroskaðist mjög, ef
svo mætti segja, og fékk aukna
alþjóðlega þýðingu á Mussolini-
tímanum, en þá gerði della
Torre greifi oft harða hríð að
einvaldsherranum í blaði sínu,
þótt hann mætti búast við fang-
elsun á hverri stundu. — Á ár-
unum eftir stríðið þótti hinn
aldraði ritstjóri hins vegar ger-
ast æ íhaldssamari og „þurrari“
£ skrifum sínum — og hann gerði
árásir á allt og alla, allt frá
helztu stjórnmólamönnum heims
ins til baðfata kvenfólksins.
— ★ —
Hinn nýi ritstjóri, Raimondo
Manzini, er gamall vinur Jó-
hannesar páfa — og styður af
heilum hug hin nýtízkulegu
sjónarmið hans. Og vafalaust
mun Manzini gera breytingar á
blaði sínu í samræmi við það.
ÞESSI mynd er frá þjóðar-
atkvæðagreiðslu um lýð-
veldisstofnun í Ghana, sem
fram fór fyrir skömmu, en
þá var jafnframt kjörinn
fyrsti forseti lýðveldisins.
— Stofnun lýðveldis var
samþykkt með yfirgnæf-
andi meirihluta atkvæða —
og Nkrumah, núverandi
forsætisráðherra, sigraði í
forsetakosningunum. —
Heyrzt hafa raddir um, að
kosningasvik hafi verið
höfð í frammi til að
tryggja Nkrumah sigurinn.'
JÓHANNES páfi XXIII er
" hinn mesti „nýjungamað-
ur“, eins og kunnugt er — og
þykir sumum hinum eldri og
íhaldssamari kaþólikkum nóg
um allar þær siðabreytingar,
sem hann hefir gert á emb-
ættistíma sínum, sem er þó
ekki langur orðinn — svo að
von kann að vera á meiru af
slíku taei. — Skömmu eftir
Jóhannes páfi \
\ XXIII. vill ekki, að j
blaðið nefni sig j
„hinn blessaða,
s
s
S „LlillU VICJOUUU, \
j helga foður“ — j
|segir, að, ,Jóhannes|
i páfi, sé fullgóður S
titm... \
) s
i s
að hann var kjörinn páfi kall-
aði hann fyrir sig ritstjóra
málgagns páfastólsins, „L'
Osservatore Romano", og bað
hana kurteislega, en ákveðið
að sjá til þess, að blaðið hætti
að nefna sig „Hans háæru-
verðugheit" og „Hinn bless-
aða, helga föður“ og öðrum
álíka hátíðlegum titlum. Jó-
hannes XXIII lét ritstjórann
skilja, að það væri yfrið nóg
— og miklu viðkunnanlegra
— að tala bara um „Jóhannes
páfa“, eða „páfann“, án allr-
ar skrúðmælgi.
rsra
Óeirðirnor í S-Aíríku
skipulugður í Moskvu
— segja MRA-menn
8 cic með hálfum fyrir aftan
DANSKA blaðið „Informa-
tion“ sagði fyrir skömmu
nokkuð frá fundi, sem ýms
ir leiðtogar Siðvæðingar-
hreyfingarinnar svonefndu
(MRA) héldu í höfuðstöðv-
um samtakanna í Caux í
Sviss. Segir blaðið, að þar
hafi Ole Björn Kraft, fyrr-
verandi utanríkisráðherra
Dana, látið svo um mælt í
ræðu — án þess þó að til-
greina heimildir — að á síð-
ustu 6 mánuðum hafi „mill
jónum manna að baki járn-
tjaldsins orðið ljóst“, að
MRA sé kommúnismanum
yfirsterkara — að MRA
„breiðist óðum út meðal
milljóna Rússlands“, og
„flóðaldan verði öflugri
með degi hverjum“.
• Kraft drap einnig á
Suður-Afríkumálin. Hann
minntist ekki á vegabréfa-
þvlnganirnar eða einstök
atriði skotárásanna á
blökkumenn, fremur en
aðrir ræðumenn — en sam-
kvæmt fréttaþjónustu MRA
„hét Kraft viðstöddum Af-
ríkumönnum því, að hann
mundi standa með þeim í
baráttunni fyrir því, að Sið
væðingarhreyfingin næði
útbreiðslu um heim allan“.
• Sænskur þingm. lýsti
einlægri umhyggju sinni
fyrir Afríku og kvaðst
reiðubúinn að fara þangað
þegar í stað á vegum MRA
„til þess að bjarga milljón-
unum ffrá kommúnisman-
um“. — Mannasseh Moer-
ane, sem MRA-menn kalla
varaforseta 10.000 afrískra
kennara í S.-Afríku (Titla-
notkun MRA ber þó yfir-
leitt ekki að taka of hátíð-
lega, bætir blaðið við innan
sviga), sagði m.a. í ræðu,
að hefði Siðvæðingarhreyf-
ingarinnar ekki notið við,
„hefðu orðið miklu meiri
blóðsúthellingar í Suður-
Afríku“.
• Loks eru þessi ummæli
höfð eftir George Molefe,
sem nefndur er „leiðtogi í
„Þjóðernissamtökum Af-
ríkumanna“, sem nýlega
voru bönnuð“: — „Óeirð-
irnar og manndrápin í Suð-
ur-Afríku eru liður í áætl-
unum, sem gerðar hafa ver-
ið í Moskvu. Siðferðilegur
veikleiki lamar krafta Af-
ríkuleiðtoganna og er I
þann veginn að gera Af-
ríku að nýju Kína“.