Morgunblaðið - 02.07.1961, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 2. Júlí 1961

Buffet sé ágætur teiknari, en
hann er enginn málari bætir
Watt við. Watt segist líka
halda að hann sé sýndarmað-
ur (exhibitionist). En hvaða
listamaður er það ekki. Þetta
er mjög algengt fyrirbrigði
þegar menn sem skera sig úr
fjöldanum koma fram. Gagn-
rýnendurnir vita ekki hvaðan
á þá stendur veðrið, en öfund-
sjúkir starfsbræður reyna að
spilla fyrir með illu umtali.
Og það er furðulegt hvað
þeim tekst það oft.
Ein mynd Buffet er af stóli
á gólfi og pönnu á vegg. Ekk-
ert meir. Jú. Á stólnum hang-
ir nýskotið dádýr. Var ekki
maðurinn að verki. Er það
ekki gleði hans að drepa. Vill
hann ekki fá meira að drepa.
Þannig málar nútímamálar-
inn Bernard Buffet. Þannig
talar nútímamaðurinn Bern-
ard Buffet.
Bernard Buffet: Nashyningur.
Jóhann H|álmar§son:
Nútímamálarinn Bernard Buffet _ á
Franski málarinn Bernard
Buffet hefur oft verið nefnd-
ur vandræðabarn myndlistar-
innar. Þetta er ekki svo vit-
laus nafngift með tilliti til
þess að Buffet fer sínar eigin
leiðir. Myndir hans eru ekki
í stíl Péturs eða Páls, þær eru
eftir Bemard Buffet einstak-
linginn Buffet. Það er erfitt
að steia Buffet þyi áhrifin
verða svo augljós. Á svipaðan
hátt fráleitt og einhver teikn
aði konur í líkingu við Mod-
igliani. Bernard Buffet er
hann sjálfur og það er mjög
forvitnilegur maður sem við
kynnumst í verkum hans.
mótast. List er spurning um
innri kraft. í mikílli myndlist
er það- persónuleikinn sem
drottnar. Þessvegna er hættu-
legt að setja myndlist leikregl
ur. Hitt er svo annað mál að
starf og lærdómur auðgar per
sónuleikann, hjálpar . til að
komast að kjarnanum.
Bernard Buffet er 32 ára að
aldri. Hann er afkastamikill,
sýnir oftast verk sín í hverj-
um febrúarmánuði. Stundum
einskorðar hann sig við ákveð
ið viðfangsefni til dæmis ógn-
ir stríðsins, hringleikahúsið
eða Jóhönnu frá örk. Uppá
síðkastið hefur hann mest
Bernard Buffet: Krossfesting.
Nú segir einhver að Bern-
ard Buffet sé ekki nýskap-
andi. En það er rökleysa. Á
tímum vonleysis og uppgjafar
kemur hann með myndir sem
eru sannir fulltrúar þessara
kennda. Hann ryðst ekki fram
á sjónarsviðið með skæra liti
Chagalts eða jafnvægi Her-
bins. Myndir hans eru í grá-
um tón, haustlitum stórborg-
anna þar sem mannkynið
streymir um göturnar eins og
rottur. Dauðinn er nálægur,
mennirnir halda áfram að
pyndia hvern annan. Kannski
er það eina gleðin sem þeir
eiga eftir. Trén eru oddhvöss
sverð eða spjót, þau kvelja
skýin. Þau bera ekki safaríka
ávexti, heldur lík. Heilagur
Jerónímus situr nakinn and-
spænis krossinum.
Þetta eru bókmenntir, segir
annar. Sá sami gerir sér varta
grein fyrir að myndlist með
sögulegu ívafi hefur alltaf
verið til. Og ef við afneitum
henni þá afneitum við líka
gömlu meisturunum. Svíinn
Aronsenius hefur verið kallað
ur bókmenntalegur myndlist-
armaður. Er ekki Picasso bók
menntalegur í Guernica mynd
inni. Þannig mætti lengi telja.
Myndlistin lifir ekki nema
hún sé fjölbreytt, sífellt að
fengist við að mála myndir af
konu sinni.
Buffet er snjall teiknari. Til
eru menn sem álíta hann jafn
ingja Picassos á því sviði, en
það er held ég of langt geng-
ið. Picasso er ábyggiléga einn
mesti teiknari sem uppi hefur
verið. Myndir hans byggjast ,
mjög á teikningu.
Húsamyndir Buffet frá Par-
ís eru skémmtilegar. Þær búa
yfir þessum sérkennilega blæ
sem einkennir Buffet. Nútíma
blæ. Þetta eldgamla viðfangs-
efni sem flestir málarar hafa
glímt við lifnar á ný í hönd-
um Buffet. Gatan sem við
göngum og húsin sem við bú-
um í, trén og gamla brúin
hljóta staðfestingu á léreft-
inu Tómleikakenndin er þarna
komin. Við sjáum það sem
við hugsum. Vígvöll okkar.
Ekki aðeins götu, hús, tré,
brú, heldur baráttu okkar.
Þetta er okkar grái kaldi heim
ur, þótt við séum í feluleik á
bakvið.

Kyrralífsmyndir (nature
morte) Buffet einkennast af
þessu sama. Við sjáum ekki
nýdreginn fisk sem hamingju-
söm fjölskylda hlakkar til að
borða. Nei. Við sjáum beina-
grind fisks. Karfinn, fiskur-
ínn sem vissast er að snerta
ekki með berum höndum, því
hann stingur, er í uppáhaldi
hjá Buffet. Hann málar karf-
ann með þanda ugga þar sem
- hann. liggur á borðinu. Vafa-
samur og þrjóskur eins og
mannskepnan.
Margir eru hálfvolgir.gagn-
vart Buffet. Þeir dást að hon-
um í laumi, en þora ekki að
segja álit sitt. Gagnrýnandinn
Alexander Watt, sem skrifar
myndlistarfréttir frá París í
tímaritið The Studio (það blað
ei kynnt sem leiðbeinandi nú-
tímalistar: The leading Maga-
zine of Contemporary Art)
ræðir einkum um Rolls-Royce
bifreið hans. Honum verður
tíðrætt um hvað aðrir segja
um Buffet og að það séu birt-
ar af honum myndir í heims-
blöðunum. Nafn hans veki
sömu athygli og nafn Birgitte
Bardot, þau eigi bæði sömu
upphafsstafina og svo fram-
vegis. Hann viðurkennir þó að
Bernard Buffet ásamt konu sinni,

Annabel.

Þjóösögur Jóns Árnasonar
IMýrri 3600 bls. ú'tgafu lokið
SÍÐASTA bindið af hinni nýju
útgáfu af Þjóðsögum Jóns Árna-
sonar er nú komið út, og er
útgáfan, sem hófst árið 1954, orð-
in sex bindi, samtals rúmar 3000
lesmálssíður, að viðbættum at-
hugasemdum aftan við hvert
bindi, formálum, greinargerðum,
skrám o. fl. Alls er verkið um
3600 blaðsíður í stóru broti.
Útgáfuna önnuðust, eins og
kunnugt er, þeir Árni Böðvarsson
cand. mag. og Bjarni Vilhjálms-
son cand. mag. Á fundi með blaða
mönnum nýlega, í tilefni af út-
komu þessa síðasta bindis,
skýrðu þeir, ásamt Hafsteini Guð
mundssyni, prentsmiðjustjóra
Hóla h.f., sem sá um prentun á
verkinu, frá tildrögum þessarar
útgáfu, vinnubrögðum, efnisvali
Og niðurröðun í bindi, en útgáfan
er rnjög aukin frá hinni upphaf-
legu, sem var gefin út í Leipzig
1862—’64, og síðan Ijósprentuð
snemma á þessari öld.
„Að hefja þetta verk“, sagði
Bjarni Vilhjálmsson, „var eins
og að fara inn í dimman skóg, þar
sem erfitt var að átta sig, en síð-
an birtust fögur blóm og kynja-
gróður, sem fönguðu hugann . .
Engar vanefndir
„Þegar ráðist var í nýja útgáfu
þjóðsagnanna fyrir næstum átta
árum, var það ýmsum vandkvæð-
um bundið að segja til um,
hversu umfangsmikið og langt
verkið mundi verða. Harla erfitt
var að ætla á um það, hversu
rúmfrekar þær sögur yrðu, sem
ekki voru prentaðar í upphaf-
legu útgáfunm. Ennfremur var
álitamál og krafðist langrar athug
unar, hvar skyldi staðar numið
að prenta ýmiss konar afbrigði
sagna, er áður voru komnar. í
niðurröðun eftirmála 1. bindis
er heitið að minnsta kosti einu
viðbótarbindi, en þau hafa í
reyndinni orðið fjögur. Væntum
við þess, hvernig sem á málin
verður litið, að við verðum aldrei
sakaðir um vanefndir. — Því
lengur og betur, sem við könn-
uð um handritin, því ljósari varð
okkur nauðsyn þess, að sem allra
mest af þjóðsagnaefni því er Jóni
Árnasyni barst í hendur og safn-
að var og skráð fyrir hans at-
beina, lægi fyrir í samfelldri og
aðgengilegri útgáfu. — Auk þess
lögðum við mikið upp úr því
hagræði, sem við töldum fræði-
mönnum og ýmsum lesendum
mundu verða að þeim sameigin-
legu skrám yfir allt verkið sem
útgáfunni fylgja hér í lokabind-
inu. Þótti okkur því ekki áhorfs-
mál að taka einnig upp í útgáf-
una þær sögur, er ekki voru í
gömlu útgáfunni, en hafa síðan
verið vel út gefnar."
Þá gera útgefendur grein fyrir
vinnubrögðum við útgáfuna og
segja að lokum:
„Það er von okkar, að þessi
nýja útgáfa megi verða sem
flestum til ánægju og aukins
skilnings á lifnaðarháttum, hugar
heimi og óskalöndum horfinna
kynslóða, og fræðimönnum nokk
ur örvun og góður grundvöllur
til frekari rannsókna á merkum
þætti íslenzkrar menningarsögu.“
Til varnar álfatrúnni
í þessu sjötta og síðasta bmdi
af þjóðsögum Jóns Árnasonar
ber mest á skrá um allt verkið.
Fremst í því er þó álfasagnasafn
Ólafs í Purkey á Breiðafirði, en
huldufólk var honum jafn raun«
verulegt og hvert annað fólk.
Rit sitt samdi hann fyrst og
fremst til varnar álfatrúnni, óg
skín barnsleg trú hans á tilvern
þeirra gegnum hverja frásögr*
hans, jafnframt því sem húu
geislar af heilagri vandlætingvi
yfir þeim, sem neita að trúa til-
veru álfa. Hann' færir margt
fram til sönnunar máli sínu,
heimspekilegar hugleiðingar,
ýmsan vitnisburð heyrnar- og
sjónarvotta o. fl.
Skrá um mannanöfn
Skrárnar í VI. bd. eru í fimm
aðalhlutum. Fyrsti hlutinn er um
handrit Og heimildarmenn, skráe
um heimildarmenn og skrásetj-
ara allra þjóðsagnahandrita Jóna
Árnasonar, svo og stuttorð lýsing
á handritasafninu sjálfu. — Ann«
ar hlutinn er langstærstur, nafna
skrár, 194 bls. Þær eru í þrennu
lagi. Skrár um mannanöfn,
drauga og vætta tekur yfir 5300
nöfn. Er þar gerð grein fyrir
hverri persónu, sem í þjóðsögun*
um er nefnd, bæði sannsöguleg*
um og öðrum. Þegar heimildir
(kirkjubækur og ættfræðirit)
hafa hrokkið til, er getið um fæð-
ingarár og dánardag hvers ein*
staklings, sagt frá hvar hann átti
heima, hvar hann er nefndur i
sögunum eða skýringum, og ýmis
legt annað sem merkilegt má
þykja um manninn.
11000 nöfn
Annar hluti nafnaskrár eru
staðanöfn, alls um 4700, þar sem
tilgreint er hvar hver staður er.
Þriðji hluti nafnaskrár eru svo
ýmis nöfn, heiti rita, galdrastafa,
ætta, þjóða o. s. frv., alls 1000
Framh. á bls. 16.