Morgunblaðið - 10.02.1962, Blaðsíða 15

Laugardagur 10. febr. 1962
MORGUN BLAÐIÐ
15
Elzta stein-
hús á Islandi
í ÁG-ÆTRI grein, er birtist í
Mörgunblaðinu 13. janúar sl., um
Jóha-nn heitinn Eyjólfsson í
Sveinatungu fullyrðir höfundur
[(.Guðmundur Illugason), að
Sveinatunguhúsið sé elzta stein-
steypuhús, sem reist hafi verið
Ihérlendis. Orðrétt segir í grein-
inni: „íbúðarhús lét Jóhann
Ibyggja í Sveinatungu sumarið
11895. Er það fyrsta steinsteypu-
húsið, sem byggt var hér á landi.“
Því fer fjarri, að ég vilji á
inokkurn hátt leitast við að gera
lítið úr þeirri framsýnu djörf-
ung, sem Jóhann bóndi í Sveina-
txingu sýndi, er hann réðst í að
reisa steinsteypuhús á jörð sinni,
en rétt tel ég að þess sé getið,
að ekki mun hús hans elzt stein-
steypuhúsa á íslandi. — Bygging
ihússins í Sveinatungu var þrek-
virki, sem mun æ bera atorku
Jóhanns Eyjólfssonar fagurt
vitni, en það mun síður en svo
fella skugga á minningu hans, þó
að hús hans hliðri ögn til í þeim
heiðurssessi, sem elztu stein-
steypuhúsum íslenzkum ber.
Þar er þá til máls að taka, að
árið 1865 voru Garðar á Akra-
nesi veittir nýjum presti, séra
Jóni Benediktssyni. Séra Jón var
fæddur á Kirkjubæ í Hróars-
tungu 21. nóv. 1830, og hafði
hann lokið embættisprófi frá
Prestaskólanum 1857. Er séra Jón
hefur þjónað Garðaprestakalli
rúman áratug, hefst hann handa
um byggingu nýs íbúðarhúss 1
Görðum og ræður til þess verks
ágætan steinsmið reykvískan,
Sigurð Hansson. Byrjað mun
hafa verið á undirbúningi bygg-
ingarinnar 1876, og var ætdunin
eð reisa í Görðum venjulegt stein
hús. Erfitt reyndist að fá hæfi-
'lega steina til hleðslunnar, og
var þá gripið til þess ráðs að
Jeggja veg yfir mýrlendið suður
að Sólmimdarhöfða, flytja það-
®n sjávarsand upp að Görðum,
fclanda honum saman við mulið
iblágrýti, kalk Og sement og
eteypa úr blöndunni steina. Úr
þeim steinum var húsið síðan
reist, og mun byggingu þess hafa
verið lokið 1881 eða 14 árum áð-
ur en Sveinatunguhúsið reis af
grunni. Það er hins vegar af séra
Jóni Benediktssyni að segja, að
hann mun hvað fjárhagsgetu
hafa reist sér hurðarás um öxl
með byggingunni, og fimm ár-
um síðar flyzt hann frá Görðum
íið Saurbæ á Hvalfjarðarströnd.
Séra Jón Benediktsson andaðist
Rð Stóra-Botni í Hvalfirði árið
1901.
í ritgerðinni Húsagerð á ís-
landi eftir Guðmund Hannesson,
er birtist í Iðnsögu íslands, fyrra
bindi, segir um þetta fyrstia stein
eteypuhús á íslandi m. a.: „Eigi
»ð síður er hér allt í einu byggt
kalksteypuhús (Leturbr. G. H.)
é árunum 1876—1881, í Görðum
á Akranesi, og stendur það til
jþessa dags, en er nú notað sem
líkhús. Þetita var fyrsta steypu-
húsið hér a landi og líklega á
Norðurlöndum, en svo litlar sög-
ur fóru af byggingu þess, að þess
mun hvergi hafa verið getið op-
inberlega, nema í Héraðssögu
Bor garfj arðar. “
Við þetta er rétt að bæta tveim
fethugasemdum. Sveinatungu-
húsið er án efa fyrst® sements-
steypuhúsið á íslandi, þar eð hús-
ið í Görðum var aðallega gert úr
kalksteypu, þótt sement væri
einnig notað. En hins ber þá og
eð minnast, að kalksteypa mun
teljast steinsteypa akki síður en
hin.
Þetta gamla hús, sem talið er
felzta steypuhús á íslandi og jafn-
vel á Norðurlöndum, stendur
enn, og það er ekki lengur líkhús
eins Og þegar Guðmundur Hann-
esson skrifaði ritgerð sína. Þar
er nú til húsa byggðasafn Akur-
nesinga og Börgfirðinga sunnan
Heiðar. Þar gefur nú að líta minj
er frá liðinni tíð, sumar að lík-
indum jafngamlar landnámi hér-
aðsins. Þar hefur verið safnað
á einn stað, því sem til hefur
náðst af gripum, er menningar-
sögulegt gildi hafa og varða á
einhvern hátt sögu byggðarlags-
ins. — Slíkum söfnum hefir, sem
kunnugt er, verið komið á fót
að undanförnu víða um land. —
En það, sem veitir Byggðasafn-
inu í Görðurn hvað sérstæðastan
blæ, eru þó teikningar Og líkön
séra Jóns M. Guðjónssonar, sókn
arprests á Akranesi. Teikningar
af gömlum torfbæjum prýða þar
veggi. Það eru teikningar séra
Jóns af síðustu torfbæjunum á
hverri jörð sunnan Heiðar og
mörgum grasbýlum á Skipaskaga
einnig. — Mörg eru þar líkön
af gömlum bæjum og kirkjum og
öðrum merkum byggingum, öll
gerð af séra Jóni. Og til liðs við
sig hefir hann svo fengið lista-
smiðinn Eunólf Ólafsson, Og blas
ir líkan hans af hinum góðfræga
kútter Haraldi við augum gesta.
Má vera, að sá tími komi síð-
ar, að sögulegt gildi steinsteypu-
hússiná í Görðum verði meira
metið en verið hefur. Ef til vill
munu Norðurlandaþjóðirnar í ein
hverju sýna virðingarvott þeim
stað, þar sem fyrsta steinsteypu-
hús Norðurlanda reis af grunni.
Er þá gott til þess að vita, að
þeim stað er nú sýndur verðugur
sómi, og húsinu bjargað frá því
að verða vanhirtar rústir einar.
— En það eigum við fyrst og
fremst ötulu starfi eins manns
að þakka, menningarvilja hans
og ósérplægni. Og það er
skemmtileg tilviljun, að það skuli
einmitt vera einn eftirmanna
prestsins í Görðum, er lagði að
veði eigur sínar, svo að fyrsta
steinsteypuhús íslenzkt mætti
rísa, núverandi sóknarprestur
Akranessprestakalls, séra Jón M.
Guðjónsson.
Akranesi, 29. jan. 1962
Ól. Haukur Árnason

í FBÉTT í Mbl. 2. febr.
sl. var skýrt frá því að
gærur væru notaðar er-
lendis til hjúkrunar
sjúkra. Er þar skýrt frá
því að í Melbourne í
Ástralíu hafi læknir sagt
frá reynslu sinni af að
leggja gæruskinn undir
sjúklinga, sem liggja þurfa
til langframa og hættir þá
til að fá legusár.
Hjúkrunarkona breiðir ástralska
sjúkrarúm
ísl. gærur ætti að reyna undir
sjúka, er hættir við legusárum

■

Reynsla er fyrir notkun
hjartarskinna í N-Ameríku
undir sjúka en hár á skinn-
um* hafa ríkan eiginleika til
að draga til sín raka án þess
að hann finnist við snertingu.
★
Af tilefni þessarar fréttar
sneri blaðið sér til Stefáns Að-
alsteinssonar búfjárfræðings
og spurði hann hvort íslenzk-
ar gærur gætu í þessu efni
þjónað sama tilgangi og hin-
ar áströlsku. Honum fórust
orð á þessa leið:
— Það virðist mega nota ís-
lenzkar gærur til þessara
hluta, þótt þær séu að sönnu
grófari en gærur af ástralska
Merinófénu. Það má velja þel
miklar illhærulitlar og tog-
litlar gærur, sem síðan eru

-<&■
HappadrætH S.Í.B.S.
500 þúsund krónur:
48888
100 þúsund krónur:
62307
50 þúsund krónur:
34729
10 þúsund krónur:
6489 9704 13306 15879 19344 26838 29488
38598 38993 43424 45662 55817
5 þúsund krónur:
9327 10438 10786 11563 11616 14172 14309
16578 22024 25896 26200 26588 28111 28454
30375 32009 35871 39978 43076 44265 49373
51190 53462 56616 59194 61031 61433 62012
62761 64978
500 krónur;
71 195 201 355 360 382 494
593 600 813 844 859 1061 1168
1201 1420 1430 1499 1515 1767 1826
1989 2248 2300 2358 2777 2889 3012
3041 3135 3247 325T 3268 3330 3397
3417 3456 3497 3547 3562 3599 3670
3686 3750 3769 3913 4232 4361 4533
4693 4797 4921 4965 5093 5160 5281
5305 5345 5364 5413 5425 5678 5700
5725 5749 5915 6051 6119 6245 6432
6616 6709 7120 7165 7270 7416 7590
7620 7665 7678 7779 7786 7863 7926
7979 8097 8130 8144 8212 8259 8263
8281 8365 8397 8446 8473 7507 8527
8564 8606 8608 7886 8887 9047 9120
9261 9675 9683 9795 9851 9980 10036
10053 10114 10122 10179 10231 10348 10361
10436 10439 10480 10510 10519 10644 10747
10758 10768 10804 10964 11143 11194 11252
11538 11549 11594 11640 11721 11832 12104
12110 12155 12199 12225 12486 12572 12620
12628 12689 12758 12912 13036 13164 13253
13313 13346 13394 13450 13477 13625 13647
13744 13759 13782 13806 13949 14045 14068
14153 14156 14175 14£24 14449 14478 14550
14588 14855 14895 14955 15375 15389 15427
15504 15629 15705 15833 15880 15940 15977
16160 16331 16457 16486 16610 16728 16750
16821 17035 17155 17165 17279 17353 17481
17548 17567 17664 17759 18015 18037 18241
18528 18593 18688 18764 18807 18964 19011
19177 19200 19225 19336 19397 19490 19574
19625 19704 19909 19975 20112 20136 20333
20568 20625 20705 20727 20750 21007 21192
21223 21335 21318 21367 21398 21511 21565
21609 21681 21700 21740 21819 21822 21998
22008 22016 22137 22152 22292 22457 22468
22487 22665 22734 22801 22810 22892 22908
22964 23117 23267 23276 23346 23384 23614
23792 23796 23849 24170 24450 24492 24579
24768 24843 25144 25250 25292 25380 25452
25578 25741 25806 25833 25844 25870 25936
25398 26026 26133 26287 26289 26383 26401
26419 26539 26699 26741 26955 27014 27072
27147 27162 27237 27278 27333 27373 27402
27560 27634 27651 27723 27852 27969 28129
28171 27175 28339 28432 28551 28604 28899
2892? 29071 29082 29203 28271 29323 29333
29362 29447 29549 29553 29689 29910 30157
30246 30270 30452 30603 30801 30919 31140
31151 31213 31257 31615 31673 31708 31786
31825 31043 31953 31983 32006 32159 32265
32369 32388 32518 32606 32695 32713 32759
32896 32907 32956 33226 33472 33474 33507
33585 34107 34109 34125 34343 34467 34495
34650 34700 34825 34838 34879 34889 35289
35354 35369 35432 35438 35494 35674 35788
35828 35880 35891 35895 35942 36020 36041
36209 36291 36321 36424 36515 36547 36597
36676 36726 53684 37022 37065 37141 37201
37215 37255 37376 37401 37402 37479 37603
37614 37773 37821 37839 37969 38220 38251
38356 38367 38416 38470 38480 38483 38490
38543 38579 38686 38866 38957 38990 39051
39059 39093 39104 39261 39338 39468 39490
39549 39586 39739 39746 39752 39762 39809
39830 39900 39918 40037 40119 40175 40507
40538 40578 40590 407' * 40809 40984 41184
41185 41220 41370 41407 41485 41517 41533
41635 41727 41729 41819 41846 41873 42036
42119 42176 42437 42446 42766 43054 43148
43150 43159 43209 43282 43295 43355 43360
43598 43616 43779 43811 43982 44110 44159
44187 44273 44285 44389 44495 44523 44539
44571 44597 44705 44746 44927 45012 45057
45181 45296 45364 45375 45431 45454 45522
45582 45786 45870 45923 45992 46099 46170
46207 46337 46431 46468 46514 46563 46632
46817 46832 47047 47070 47083 47210 47271
47272 47353 47380 47410 47716 47719 47809
47992 48046 48087 48225 48250 48349 48357
48385 48398 48481 48592 48631 48788 48879
49007 49209 49264 49393 49503 49555 49698
49712 49783 49924 50196 50235 50306 50436
50667 50725 50763 50899 50923 51119 51189
51284 51285 51306 51345 51391 51443 51591
51595 51632 51655 51750 51830 51921 52009
52073 52100 52160 52245 52261 52354 52365
52521 52525 52756 52789 52791 52847 52902
52986 53137 53236 53287 53407 53443 53532
53536 53640 53653 53785 53791 53825 53726
53897 54059 54146 54198 54227 54266 54386
54440 54447 54456 54460 54836 55017 55019
55137 55241 55270 55292 55376 55400 55435
55666 55880 55951 55973 56010 56041 56047
56050 56207 56320 56339 56390 56454 56528
56595 56749 56968 56985 57013 57079 57147
57239 57260 57284 57352 57609 57634 57635
57660 57699 57706 57847 57886 58113 58129
58351 58352 58472 58640 58739 58929 58936
59073 59250 59305 59406 59565 59674 59682
klipptar þannig að háralengd-
in verði sem svarar einum
þumlungi. Með réttri sútun er
ekkert því til fyrirstöðu að
hægt sé að þvo gærurnar í
þvottavélum og þurrka í
þurrkvélum sem til eru hér
á landi.
íslenzku gærurnar hafa rík-
an eiginleika til að draga í
sig raka án þess hann finnist
við snertingu. Gæran getur
dregið í sig 33% raka án þess
að hún virðist rök. Þetta er
það sem léttir sjúklingum,
sem mikið eru veikir og hætt-
ir til að svitna. Þá hafa einn-
ig verið gerðar tilraunir að
setja í gærurnar sóttvarnar-
efni, sem verður virkt, þegar
gærurnar draga í sig raka.
Gera má ráð fyrir að í flest
59720 59999 60233 60289 60263 60515 60531
60542 60629 60769 60970 61112 61132 61297
61415 61573 61661 61726 61800 62038 62194
62276 62364 62514 62620 62700 63145 633000
63367 63417 63425 63467 63522 63545 63566
63959 64101 64136 64222 64438 64757 64811
64910 (Birt ánábyrgðar).
Kálfatjarnar-
?a
Á síðasliðnu sumri og hauisti
fór fram nokkur viðgerð Oig
breyting á Kálfatjarnarkirkju,
var forkirkjan miáluð, stigar og
gangur upp á loftið. Þá var gerð-
ur pallur gegnt predikunarstól
fyrir skírnarfontinn en hann stóð
áður fyrir miðjum kór, fer þetta
mjög vel í kirkjunni og við messu
á jóladag var skírt fyrsta barnið
eftir þessa breytingu .Breyting
um tilvikum myndi þurfa að
hafa þunnt lak yfir íslenzku
gærunum, þar sem þær eru
tögríkari en Merinógærurnar
og því nokkuð af grófum hár-
um í þeim. Hinsvegar hafa
þær minni eiginleika til að
þófna. Margt fólk myndi því
finna til kláða af að liggja á
þeim einum saman. Aftur á
móti eru aðrir sem þola ull-
ina án þess þá klæi.
Eg tel því fulla ástæðu til
þess að hér á landi séu gerðar
tilraunir með það á sjúkra-
húsum að nota vel valdar gær
ur til undirlags í rúmum
sjúkra og þá sé bæði reynt
að nota þær einar saman og
einnig með þunnu laki fyrir
þá sem ekki þola ullina, segir
Stefán að lokum.

þessi er gerði eftir teikningu og
fyrirlagi sóknarprestsins séra
Garðars Þorsteinssonar prófasts,
en verkið framkvæmdi Högni
BrynjólfssOn frá Hafnarfirði.
Á nýjársdag var svo messað og
fór þá fram hátíðleg athöfn, þar
sem presturinn séra Garðar Þor-
steinsson vígði skátafána og um
20 ungar stúlkur unniu sitt skáta-
heiti og var þarna stofnaðlur
kvennsfcátaflökkur, var pre&tur í
fullum skrúða fyrir altari og
talaði vel valin orð til flofcksinis
og blessaði svo yfir fiána og flokk-
inn, var þessi athöfn mjög há-
tíðleg.
Poringi flökkisims og sem hefur
unnið að stofnun hans er Kristán
Jónsdóttir Höfða á Vaitinsleysu-
strönd. Báða hátíðisdagana var
kirkjan þéttsetin. — E.M.
Ó d ý r u
SKÓLAIJRIN
komnir aftur
GARÐAR ÓLAFSSON, úrsmiður
Lækjartorgi — Sími 10081
bbbbbbbbbbbbbtbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbS
b
STAHLWILLE
Stakir lyklar og toppar í
tommu- og millimetramáli
Skröll, sköft og átaksmælar.
yggingavörur h.f.
Slml 35697
Laugoveg 178
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b