Morgunblaðið - 24.11.1963, Blaðsíða 28

38
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 24. nóv. 1963
GAVIN HQLT:
3
IZKUSYNING
— Ert þetta þú Jóakim?
1 — Ég er dálítið í þoku enn,
sagði ég. Hr. Saber var eitthvað
að tala um stolnar kjólateikn-
ingar, en svo sagði hann mér
ekkert nánar.
Clibaud opnaði lyftuna til fulls.
.— Komið þér, sagði hann. — Þér
skuluð fá allar nánari upplýs-
ingar.
Hann fór með mig eftir gang-
inum í framhúsið. Við fórum
framhjá mörgum skrifstofuhurð
um með nöfnum á. Loksins kom
um við að hurð með engu nafni
á, en aðeins nr. 19.
Clibaud barði á hurðina hik-
andi og haeversklega, opnaði
síðan og rak höfuðið inn fyrir.
— Ég vona, að ég ónáði yður
ekki, sagði hann og tónninn var
ennþá hæversklegri en höggin
á hurðina. — Maðurinn, sem við
töluðum um, er hérna með mér.
Megum við koma inn?
Kvenrödd svaraði, dimm og
rám: — Gott og vel. Við skulum
ljúka því af.
Hún virtist vera eitthvað fyrt
in eða óþolinmóð, en samt var
þetta snögga boð hennar ekki
laust við að vera vingjarnlegt.
Clibaud veik til hliðar til þess
að hleypa mér inn, og ég sá
þarna einhverja glannalega há-
tignarlega Júnó, sitjandi við
glerplöturskrifborð, í stofu,
sem var sambland af skrifstofu
og meyjaskemmu.
Cibaud kynnti mig. — Þetta
er einkaspæjarinn frá skrif-
stofunni. Hr. Tyler, félagi hr.
Sabers. Síðan bætti hann. við,
mér til fróðleiks: — Frú Thelby.
Frúin stóð upp frá skrifborð-
inu til þess að mæla mig með
augunum. Ég hélt fyrst, að hún
ætlaði að ganga kring um mig,
en hún stanzaði áður en svo
yrði. Svona uppistandandi var
hún sannarlega hátignarleg, og
eiginlega lagleg, þrátt fyrir hæð
ina og undirhökuna. Á yngri ár-
um hefði hún áreiðanlega gengið
í augun, en nú leit hún helzt út
eins og uppgjafa-óperusöngkona,
stjarna, sem væri að halda
kveðjusýningu. Hver sem hefði
reynt að geta upp á aldri henn-
ar, hefði sagt fimmtug til sex-
tug. Ég reyndi þetta sjálfur,'en
felulitirnir voru of miklir. Fyrst
datt mér í hug kona, sem væri
fyrir hvern mun að reyna að
dyljast, en líklega hefur mér
skjáltlazt. Þetta var ekki nein
örvænting, heldur tilraun til að
varðveita virðuleik sinn, sem
kom henni til að neyta allra
bragða. Hún varð að eigin
hyggju að líta eins vel út og
hægt væri, þessvegna mátti hún
hvorki spara málningu né hárlit,
né heldur mögla yfir reikning-
um fegrunarstofanna, an-dJits-
læknanna né lífstykkjasmiðanna.
Og reyndar heldur ekki gim-
steinasalanna ,enda þótt sú fjár-
festing kynni að hafa haft annan
tilgang. Hún var með eins.marga
hringa og komust fyrir á henni.
Eyrnarlokkar héngu í eyrunum
á henni og demantarnir gengu
upp og niður á óþarflega stórum
barmi hennar. Hún glitraði og
glansaði og gljáinn á ljósa hár-
inu gerði manni beinlínis ofbirtu
í augun. Samanlagt nægði allt
þetta skraut utan á henni næst-
um til að eyða ruddamennsk-
unni. Þetta tilgerða sýndist
henni næstum eðlilegt. Manni
fannst hún eins og vera komin
aftan úr miðöldum, einhver eftir
leguhertogafrú, vera, sem væri
dregin aftan úr löngu liðnum
tímum. En svo gat maður hugs-
að sig betur um, ekki sízt þegar
hún tók til máls.
Hún stanzaði fyrir framan
snig, mældi mig frá hvirfli til
ilja, og þá var hún stórkostleg.
Ef til vill ætlaðist hún til, að ég
hopaði á hæl, en það gerði ég
bara ekki.
— Gott og vel, sagði hún. —
Þér dugið líklega í þetta. Að
minnsta kosti stingið þér ekki
ofmikið í stúf við umhverfið.
Hafið þér nokkurt vit í kollin-
um?
— O, ég veit ekki. Ég var
fimm ár í flughernum.
— Nú, jæja? Alveg eins og
maðurinn minn sálugi.
— Hvernig fór fyrir honum?
spurði ég.
— Hann slapp vel frá því. Dó
eðlilegum dauðdaga.
Hún setti ekki upp neina
skeifu, en augun ljómuðu. Aug-
un voru það bezta í henni. Þau
voru ungleg og skær og blá, og
nú voru þau vingjarnleg, enda
þótt ég vissi ekki, hversu hrein-
skilin þau kynni að vera.
Clibaud greip fram í: — Ég er
hérna með kjólana.
— Þá skulum við snúa okkur
að þessu. Sýnið þér Tyler þá.
Clibaud var eins og hann væri
að fremja eitthvert töfrabragð.
Hann rétti út báða arma, með
sinn kjólinn á hvorum.
Ég glápti á frú Welby.
— Hvað á ég að segja? sagði
ég. Þeir líta út í mínum augum
eins og tvíburar.
— Einmitt, sagði hún og lét
það eftir sér að hlæja, svo að
hún hristist innan í kjólnum. —
Annar er frá okkur og hinn er
eftirlíking, sem einhver bölvað-
ur ræninginn hefur gert. Aðal-
atriðið er þetta ungi maður, að
eftirlíkingin var til sölu í stór-
„Ef hneyksli hlýzt af sam-
bandi hr. Profumos við
Christine Keeler, er líklegt
að verði talsvert stjórnmála-
legt uppnám, eins og and-
rúmsloftið er nú, í sambandi
við Radcliffemálið. Ef það
kæmi í ljós við framhalds-
rannsókn, að við hefðum haft
þessa vitneskju um Profumo
og látið hana eins og vind
um eyru þjóta, er ég viss um,
að við yrðum fyrir harðri
gagnrýni fyrir að þegja yfir
henni. Ég legg til, að vitneskj
an verði látin ganga til for-
sætisráðherrans, og þér gæt-
uð einnig athugað, hvort
ekki væri rétt að tala við
ungfrú Keeler, áðux en svo
væri gert.
Yfirmaður öryggisþjónustunn-
ar athugaði þessa orðsendingu
og ræddi hana við varamann
sinn. Þeir féllust á það atriði, að
ef hneyksli yrði út af sambandi
Christine Keeler við Profumo,
yrði sennilega talsvert pólitískt
uppnám — en töldu hinsvegar,
að það væri pólitískt atriði, sem
nú þegar væri í höndum stjórn-
málamannanna og væri ekki
hlutverk öryggisþjónustunnar.
Þeir vissu, að forsætisráðuneyt-
ið hafði þegar söguna, og ætlaði
að ganga á Profumo henni við-
víkjandi. Yfirmanni öryggis-
þjónustunnar fannst þessar að-
gerðir, sem undirmaður hans
stakk upp á, væru sama sem
að fara út fyrir hið rétta hlut-
verk þjónustunnar, og sér bæri
að halda aftur af honum. Hann
gaf því ákveðna skipun um að
hafast ekki að:
„Þær ásakanir, sem hér um
um stíl áður en viðskiptavinir
okkar voru svo mikið sem farn-
ir að narta í beituna. Þeir voru
í öllum ódýru búðunum og eftir
skamma stund voru þeir á gangi
um alla Lundúnaborg.
— Skilst mér það rétt, að kjól
arnir hafi verið sýndir opinber-
lega áður en þeir voru komnir
út um allt?
— Þeir voru aðeins sýndir á
einkasýningu.
— Já, mjög leynilega, sagði
Clibaud. — Þarna voru bara
nokkrir útvaldir viðskiptavinir
og svo þessir venjulegu kaup-
endur fyrir útflutningsfram-
leiðsluna. Og ég verð að segja,
að viðskiptavinir okkur eru hafh
ir yfir allan grun.
— En innkaupamennirnir?
Clibaud hristi höfuðið.
— Hann grunar einhvern af
starfsfólkinu, sagði frú Thelby. —
Það er þá ekki í fyrsta sinn, að
leki hefur orðið á leiðslunum.
Sannast að segja, höfum við orð-
ið fyrir allmiklu tjóni af þessu
og upp á síðkastið er svo mikið
að því gert, að ég hef hugsað
mér að láta ekki lengur svo til
ganga. Vitanlega eru alltaf stæl
ingar og ekkert hægt við þeim
að gera í þessari verzlunargrein.
En þetta . . . Hún greip kjólinn
af vinstri handleggnum á Cli-
baud og hristi hann fyrir aug-
unum á mér. — Þetta er ná-
kvæm eftirlíking, svo að ekki
er hægt milli að sjá. Það er að-
eins skrautið á öxlinni, sem er
öðruvísi.
Clibaud hreyfði mótmælum.
— Þér eruð með skakkan kjól,
madame. Þetta er okkar kjóll,
sem þér haldið á, en hinn er eftir
líkingin.
Hún glápti á hann en óð síðan
að honum og þuklaði kjólinn.
— Guð minn góður! Og hann er
meira að segja fallegri en frum
gerðin! Fjögur pund stykkið,
hvar sem er í landinu, og Cli-
baud-kjólinn verður eins og
tuska við hliðina á honum!
ræðir eru forsætisráðuneytinu
kunnar.
Við ættum ekki að hefja
neinar rannsóknir í því sam-
bandi“.
Þannig var sú mikilvæga
ákvörðun tekin, að öryggisþjón-
ustan skyldi ekki halda áfram
neinni rannsókn í málinu. Og þó
sérstaklega, að hún skyldi ekki
eiga viðtal við Christine Keel-
er.
38
(VII) 7. febrúar 1963. —
Þriðja mikilvæga ákvörðunin.
Hinn 7. febrúar 1963, fór yfir-
maður Sérdeildarinnar að hitta
öryggisþjónustuna með skýrslu
lögreglunnar í Marylebone
frá 5. febrúar 1963. í skýrslu
þessari kom það fram, að Christ
ine Keeler hafði sagt lögregl-
unni, 26. janúar, að hún ætti
í óleyfilegum mökum við Pro-
fumo, að hún hefði hitt Ivanov
hvað eftir annað, að Stephen
Ward hefði beðið hana að kom-
ast að því hjá Profumo, hvenær
afhenda ætti Vestur-Þýzkalandi
kjarnorkuleyndarmálin. Enn-
fremur, að Stephen Ward hefði
sagt lögreglunni sitt af hverju,
5. febrúar (Þessar upplýsingar
eru fullum stöfum í 6. kafla).
Yfirmaður Sérdeildarinnar ræddi
þetta mál við háttsettan starfs-
mann öryggisþjónustunnar (sem
hafði verið viðstaddur fyrri um-
ræður og vissi um ákvörðun-
! ina, sem tekin hafði verið). Þeir
Kjólateiknarinn hleypti brún-
um. — Við notum bezta efni,
sem fáanlegt er, mótmælti hann.
Verðmæti Clibaudkjóla liggur
ekki í efninu, heldur í sniðinu!
Hún velti fyrir sér eftirlíking-
unni og athugaði hana vand-.
lega í öllum smáatriðum.
— Við skulum athuga sniðið á
þessum, sagði hún. Sjá hvernig
hann fer. Setjið þér einhverja
innan í hann.
— Það er ekki nauðsynlegt . .
Hún fleygði kjólnum framan í
hann og hvæsti: — Þegar ég segi
að það sé nauðsynlegt, þá er það
nauðsynlegt! Áfram með yður.
Færið þér einhverja í kjólinn
og komið með hana hingað inn!
— Já, en guð minn góður, þá
fer stúlkuna að gruna eitthvað!
Á þetta að vera leynileg rann-
sókn, eða hvað? Þetta verður
komið út um allt, áður en við
lítum við!
— Hættið þessu blaðri, annars
verðið þér komin út um allt, eða
komu sér saman um, að þetta
snerti ekki öryggið nægilega til
þess, að neinar frekari aðgerðir
væru hafnar. Skjölin voru lögð
fyrir varaforstjórann, sem sam-
þykkti þetta og skrifaði þessa
athugasemd:
„Engar aðgerðir þessu við-
víkjandi, í bili. Gjörið svo
vel að tilkynna, ef eitthvað
gerist frekar“.
(VIII) Skjátlaðist öryggis-
þjónustunni?
Þessi ákvörðun hafði úrslita-
þýðingu: hún þýddi sama sem,
að hinir mikilvægu framburðir
frá 26. janúar og 5. febrúar kom
ust aldrei lengra. Þeir komust
aldrei til forsætisráðherrans eða
einkaritara hans, eða til neins
ráðherra, fyrr en 29. maí
1963. Innanríkisráðherrann hafði
nokkra vitneskju um þá, 27.
marz 1963, eins og ég hef áður
getið. Spurningin er, hvort ör-
yggisþjónustunni skjátlaðist
ekki, þegar hún lét þá ekki
ganga lengra. Hér vil ég setja
fram eftirfarandi atriði til at-
hugunar:
(1) öryggisþjónustan varð
ekkert sérlega uppnæm við
framburð Christine Keeler,
um beiðni Wards um upplýs-
ingar viðvíkjandi kjarnorku-
sprengjum. Það kom ekkert
fram til að styrkja þá trú, að
Christine Keeler hefði orðið
við beiðninni, eða að Pro-
fumo hefði gefið neinar slík-
ar upplýsingar. Eini örygg-
isþáttur málsins gæti verið
hugsanleg kæra á Ward, sam-
kvæmt lögunum um ríkis-
leyndarmál irá 1920, fyrir að
að minnsta kosti út héðan. Frú
Thelby var orðin náföl. — Stúlk
una grunar ekki neitt. Þér segið
henni bara, að hér sé kaupandi,
sem við séum að sýna kjólinn
sérstaklega.
Clibaud þýddi ekkert að segja
neitt meira. Hann flýtti sér út,
en þó ekki út í ganginn. Þarna
voru aðrar dyr með forhengi
fyrir úr rósasilki, og mér datt
strax í hug, að þarna væri inn-
gangur að herbergi yfir búðinni.
Rétt í þann svipinn vakti þetta
engan sérstakan áhuga minn, af
því að ég var ekkert að skyggn-
ast inn í framtíðina. Og þó svo
hefði verið, þá hefði það ekki
haft neina þýðingu. Ég er ekkert
framsýnni en hver annar. Stund
um fæ ég að vísu hugboð um
yfirvofandi hættu, en ég er alls
ekki skyggn. En það sem mér
var orðið ljós-t í þessu bili var
það, að René Clibaud h.f. var
ekkert hamingjusöm fjölskylda,
enda þótt ég væri enn í vafa um
reyna að fá Christine Keeler
til að brjóta þau lög. En slík
kæra yrði undir framburði
hennar komin, og það var
freklega vafasamt, hvort
hann væri nógu trúverðugur
til að réttlæta málshöfðun.
(2) Þegar hér var komið
sögu (7. febrúar 1963), var
engin öryggishætta á ferðum.
Þá var Ivanov farinn úr
landi. Engin ástæða var til
að efa þjóðhollustu Pro-
fumos. Að vísu gátu menn
verið í vafa um siðferðilega
hegðan hans — því að vel gat
hann hafa staðið í óleyfilegu
sambandi við Christine Keel-
er — en það var ekki þeirra
að fara að tilkynna það. Það
gæti valdið pólitískum flækj-
um, en var ekki lengur nein
hætta fyrir öryggið. Það hefði
getað verið æskilegt að að-
vara forsætisráðherrann um
það, hefði hann ekki þegar
vitað af þvL Það gerði og siða
meistarinn. Og talað hafði
verið við Profumo. Þeim
hafði ekki verði skýrt frá ár-
angrinum af því. Og heldur
ekki höfðu þeir verið beðnir
um skýrslu.
(3) Öryggisþjónustunni
hafði verið tjáð berum orð-
um í reglugerðinni frá 26.
september 1952, að hennar
hlutverk væri verndun ríkis-
ins í heild, og henni bæri að
takmarka starfsemi sína
stranglega við það hlutverk,
og að engin rannsókn skyldi
gerð fyrir hönd neins ráðu-
neytis, nema hún væri sann-
færð um, að mikilvægt mál
væri í húfi, varðandi varnir
ríkisheildarinnar.
Skýrsla Dennings um Profumo-málið