Morgunblaðið - 16.02.1964, Blaðsíða 3

Sunnudagur 16. felpr. 1964
MORGU N BLAÐIÐ
Sr. Eiríkur J. Eiríksson
Dýrð heims
og himins
Hinn nýi sendiherra, Stana Xemasevic.
(Ljósm. Mbl. Ól.K.M.)
Júgóslavar senda okkur
heillandi sendiherra
SVARTAFJALLALAND hafði
ávalilt einhvern sérstakaji
rómantízkan blæ yfir sér,
þegar maður sem barn var
að lesa um það í landafræð-
inni. Og í vitund barnsins
voru íbúarnir þar háir, dökk-
ir á brún og brá, tígullegir.
Hinn nýi sendiherra Júgó-
frú Stana Tomasevic, fel-lur
slava í Noregi og á íslandi
vel inn í þessa mynd. Og til
viðbótar lýsingunni má bæta
dök)kum tindrandi augum,
heillandi brosi og elskulegri
framkomu. Það er ekkert var-
færið eða stirt í fari hennar,
þegar hún svarar spurning-
um, eins og við eigum gjarnan
að venjást af sendimönnum
frá Austur-Evrópu. Hafi per-
sónutöfrar sendimanna áhrif
til að draga úr spennu og afla
landi þeirra vina, þá hlýtur
hún að vera á réttri hillu.
Frú Tomasevic á þó ekki
langan feril í utanríkisþjón-
ustu lands síns, þetta er henn
ar fyrsta starf þar. Undan-
farin 6 ár hefur hún verið
ráðuneytisstjóri í atvinnu-
málaráðuneytinu og séð um
menningar og menntamál
innan þess ráðuneytis. Hún
er ættuð frá Svartfjallailandi,
faðir hennar var fyrir strið
lögreglustjóri í Cetinje,
gömlu höfuðborginni og sjáif
barðist hún sem skæruliði á
stríðsárunum. — Það var
ekki nema eðlilegt og ég
hlaut að gera það, segir hún.
Ég var rétt búin með skóla-
nám þá. Montenegro var inn-
limað í Italíu, þeir og Þjóð-
verjar skiptu með sér Júgó-
siavíu. Þegar ítölsku fasist-
arnir komu til okkar frömdu
þeir hræðiiega glæpi, drápu
unglinga, stungu augun úr
fólki og merktu jafnvel unga
drengi og telpur með því að
skera rauða stjörnu á brjóst
þeirra og enni. Þetta var
hræðilegur barbarimsi, og nú
20 árum síðar, á fólk
erfitt með að 'trúa því. En það
var ekki nema eðlilegt að
ungt fólk snerist til varnar.
Það var jafnvel vanalegt að
11-12 ára drengir í Júgóslavíu
gengju í lið skeeruliða. Per-
sónu'lega á ég erfitt með að
hugsa um það, því yngri
bróðir minn, sem gerðist
skæruJiði 16 ára, særðisf 3
árum síðar og var tekinn.
Hann var Skorinn á háls-
Og frúin segir okkur svo-
lítið frá bardögum skæruliða
í fjöllunum. — Við höfðum
hvorki vopn eða mat, urðum
að ná öllu sláiku frá óvinunum
og nota heimatilbúnar sprengj
ur. Þetta var dálítið sérstök
tegund af stríði, því við
þurftum að flytja okikur dag-
lega. Öðru hverju slógu óvin-
irnir um okkur hringi, hvern
hringinn utan um annan og
við urðum að sleppa í gegn
og út fyrir, oftast duibúin og
vopnlaus. Erfiðustu stundirn-
ar voru, í minningu minni,
fré 1944, þegar við vorum
með 4600 særða félaga, en
enga bí-la, engin læiknis'tæki
og leeknarnir urðu að taka
af hendur og fætur án þess
að hafa deyfilyf. Við þurft-
um þé oft að bera særða fé-
laga og berjast um leið. En
það er gott ag það þetta er
allt liðið hjá. Og við skulum
vona að ölá framfaralönd
gangi saman í friðarátt. Það
virðist ekki hægt að endur-
taka slíkt stríð — ekkert
strið. Það er of hræðilegt.
— Og nú eruð þið að iðn-
væða landið?
— Við erum að reyna að
iðnvæða landið. Svo þér skilj-
ið það mé ég til með að út-
skýra þetta frá byrjun. Við
misstum 1.700.000 mannslíf á
stríðsárunum. Það var nœr
allt ungt fólik- og menntað
fólik. í okkar flokki voru t. d.
80% háskólastúdentar og hitt
upplýstasta uúga fóflk. Við
misstum 10 þús. prófessora
og kennara. Á fjórum árum
fóru Mka 800 þús. byggingar,
skólar, leikhús, verksmiðjur,
íbúðarhús o. s. frv. og hver
einasta brú í landinu. Sjálf
sá ég þegar Þjóðverjar flúðu
frá Belgrad. Þeir gengu með
stórar klippur á járnbrautar-
teinana og klipptu þá í 25
sm. langa búta. Ég held að
ekki sé erifitt að skilja það
að við vorum fátæk þegar
þessu lauk. Fyrst urðuim við
að byggja upp með tómar
hendur, byrja á því að hlaða
upp úr múrsteinum með ber-
um hönd’unum. Og það var
erfitt að skipuleggja yfirvöfld
á hverjum stað, því fært fólk
fannst ekki. Nú eru 150 þús.
I. sunnudagur i föstn.
Guðspjallið. Matt. 4 1-11.
GÖMUL' kona er við vinnu á
akri í útjaðri svissnesks sveita-
þorps. Hún tekur mig tali, segir
mér ævisögu sína og gerir mig
að trúnaðarmanni sínum um-
svifalaust. Sonur hennar er
kvæntur í Genf, en gamla kon-
an er ekki of hrifin af tengda-
dótturinni. . Sonarsonur hennar
er þarna á sumrin, en hann veit
ekki nógu mi'kiðNum Guð. „Það
snýst a'llt um þenna Hitler hjá
henni mömmu hans. En mér
lizt eklkert á hann. Hann gerir
sjálfan sig að Guði.“
Vorið eftir geng ég um „Unter
den Linden" í Berlín. í vissum
skilningi er maður þar á ofur-
háu fjalli. Bækur í búðarglugg-
um heita: „Eystrasalt er þýzkt
innhaf“ „Austur-Evrópa er
framtiðarflandið".
Járnbrautarlest heldur norð-
ur eftir Þýzkalandi. Það er
sunnudagur. Hvarvetna utan
við þorp og borgir gat að lita
fylkingar barna. Ferðafélagi
’minn skýrir þessar barnagöng-
ur um messutímann: „Hitler
vill, að börnin læri snemma
Ihernað, en fari ekiki í kirkju“.
Kirkjuturnar blasa við í
kristnu landi, en hæst gnæfir
ofurhátt fjall. Magniþrunginn
vilji manns og þjóðar að ráða
ríkjum myndar j?að. Falfli börn
frami fyrir „leiðtoganum" og til-
biðji hann, mun framtíðin brosa
við þeim. „Ertu að væna eina
mestu menningarþjóð heims um
það, að hún hafi látið hinn
vonda sjálfan í gervi valda-
manns leiða sig upp á ofurhátt
fjall, að hún hafi tilbeðið hann
þar og ei'gi glötun vísa ag laun-
um?“ Nöfn eru nefnd til glpggv-
unar hér, en segja má, að um
fyrirbæri sé að ræða allra tíma
og þjóða, í misjöfnum mæli að
vísu, ofurmennska snýst ávallt í
vanmennsku.
Menn gengu áður hinum vonda
á hönd. Nú telja menn sig hafna
yfir djöfflatrú. Manndýrkun er
böl með ýmsum þjóðum, en í
rauninni reynist freistingarf jall-
ið það of víða í námunda og
einmitt á okkar tímum. Það sær-
ir margan, en verður að segjast:
Maðurinn kemst ekki fram hjá
stúdentar i háskólum, 360 þús.
í tækniskólum og yfir 120 þús.
við iðnnám, því okkiur skort-
ir þjálfað fól'k. Síðan höfum
við byrjað að reyna að iðn-
væðast. Áður lifðu 78% af
þjóðinni á landbúnaði. Nú
eru 49% í iðnaði og 51% við
landbúnað. Nýja verkefnið
okikar er 7 ára áætlun, þar
sem gert er ráð fyrir að tvö-
falda framleiðsluna, einikum
á landlbúnaðarvörum. En 20
ár er ekiki löng æfi þegar um
þjóð er að ræða. Við höfum
náð ágætum árangri hvað
iðnaðinn snertir, en ekki með
landlbúnaðinn.
Seinna í samtalinu um upp-
byggingu Júgóslavíu, sagði
frúin: — Við vitum að margt
er ekki nógu gott hjá okkur,
en höldum að með árunum
getum við bætt það í sam-
vinnu við vel menntað fól'k.
Við reynum að finna ráð til
að 'hvetja fólkið og höldum
að bættur hagur og menntun
sé bezti hvatinn, eins og
alls staðar. Hvert land verð-
ur að finna sínar eigin leiðir.
Við höfum ekki góða reynzlu
af forskriftum. Það hjáflpar
okflour að kynnast ykkar að-
Framihald á bls. 30.
freistingunni: Hann verður að
velja á milli eða falfla fram og
tilbiðja sjálfan sig eða Guð.
Enginn sér ÖM ríki veraldar
og dýrð af einu fjalli, en ofur-
hátt er fjal'l hrokans, sjélfsdýrk-
unarinnar og drottnunarihneigð-
arinnar, og erfitt veitist mörg-
um að hverfa þaðan í auðmýkt
til þjónústu við Guð.
Það er ekki hoMt barni, að
heimiflið snúist um það. Mann-
inum er eðlilegt að tilbiðja, en
voðinn er hónum vís, til’biðji
hann sjálfan sig eða krefjist
þess af öðrum.
Hu'gsuðurinn Kant taldi að-
eins eitt gott: góðviljann. Svo
rökvís var hann, að hann sá hið
iflla fyrir sér í mannlegum ill-
vilja. Hann ræðir um þið „rót-
tæ'ka illa“ í mannshjartanu.
Goethe, „hinn fullikiomni maður“,
reiddist Kant og sagði, að svona
kenndi hann til þess að þóknast
almúga'legum kristindómi. Raun-
ar brast Kant þrek að horfast
í augu við „hið róttæka illa,“ og
tók hann aftur kenningu sína
um það. Vafamál er, hvort hann
hefði gert það nú. Eins er spurn-
ing um viðhorf Goetfhes, hefði
hann lifað okkar tíma.
Menn kvarta um of háa kirkju
turna. Bkki vantar, að verk-
smiðjur og verzlunarhallir séu
hátim'braðar, vel getur farið á
því, en umgöngumst með varúð
sjálfa ok'ku? á ofurháu fjaflli
freistingarinnar að vera sjálf-
um sér nægur.
Samtið Brynjólfs biskups
Sveinssonar einkenndi mjög trú
é galdra og illa anda. Prestur
einn kvartaði við hann um
ásókn sláks í ákveðnum stað.
Biskup benti presti á, að hinn
vondi ætti ekki frekar heima í
einum stað en öðrum. Hans eig-
in viðhorf væru aðalatriðið.
Biskup benti þannig á ábyrgð
mannsins sjálfs, að meinsins
væri að leita þar og umibæturn-
ar yrðu að byrja heima fyrir.
Menn trúa ekki lengur á anda-
verur vonzkunnar í geimnum,
en sumir halda, að gæfan sé
einhvers konar geimfarL
Það er hrikaleg hugsun og
hrollvekjandi, að hinn vondi
hafi undir höndum ríki veraldar
og þeirra dýrð og geti gefið
þeim, er tilibiðji hann. Onnur
huigsun er þó enn ægiilegri, og
sé hin fyrri biblíuleg þá er hún
það örugglega: Hinn vondi öðl-
ast þann, er vill ávinna heim-
inn, en gleymir sál sinni. Hún
er raunar oft hið blóðuga gjald
yfirráða og annarra ytri gæða.
„Á góðu dögunum yfirgaf ég
kirkjuna. Það er hörmulegt, að
ég skyldi þurfa að fara alla leið
hingað til þess að skilja, hvers
virði kirkjan er.“ Þannig komst
foringi einn að orði mitt í váti
ósigursins mikla við Stalíngrad,
en sú borg heitir víst ekki leng-
ur því nafni, hefur manndýrikun
sú orðið að vikja, hver sem við
tekur.
Ég wí'k' svo aftur ag gömlu
svissnesiku konunni. Hennar lífs
speki var: „Drottin, Guð þinn,
átt þú að tilbiðja og þjóna hon-
um einum".
Hún sá ekki með mér her-
göngu barnanna, úr kirkjunum,
út til rikja veraldar, austur til
Stalíngrad.
Hún hefur varla gert sér gredn
fyrir öllu böli og blóði mann-
dýnkunar samitíðar hennar og
ofmati á valdi og ytrj dýrð
heimsins.
Við biðjum um himin hennar
og þjónslund fram yfir rífld
verafldar.
Megi okkur hlotnast þau gæðL
Amen.
Sr. Eiriikur J. Eiríksson