Morgunblaðið - 16.02.1964, Blaðsíða 28

Zö
MORGUNBLAÐIO
Sunnudagur 16. febr. 1964
l#MZABErri rsRKASÍó: \Y 1 w
! 1 H URÐ Kl
ÆLUM
Hún tók að sannfærast um, að
þetta væri hyggja Stephens,
enda þótt hann hefði engin orð
látið að því liggja. Þessi góðvilji
hennar til Nicky, hafði ekki vak
ið hjá Stephen aðdáun af neinu
tagi, fannst henni, heldur aðeins
ofurlitla fyrirlitningu. Ósköp
meinlausa fyrirlitningu, vitan-
lega. Yfirleitt mundu allar til-
finningar hjá Stephen vera
ósköp meinlausar og á reiki.
Hann hafði skelfing lítið traust
á sjálfum sér, enda þótt hann
vildi leyna því, engu síður en
aðrir. Hann hafði þessvegna, ef
út í það var farið, engan rétt til
að setja út á hana eða Nicky.
Hann virtist ekki sjálfur hafa
haft mikið upp úr lífinu. Hann
hlaut að vera orðinn þrítugur og
samt var hann á eirðarlausum
flækingi, sem hann hafði víst
heldor litla ánægju af. Yrði hann
spurður um það, mundi hann
auðvitað kenna styrjöldinni um
allt saman, aðgætandi ekki það,
að fleiri höfðu nú verið í her-
þjónustu án þess að allt færi út
um þúfur hjá þeim — þá mundi
hann ' vafalaust samsinna því.
Hann var einn þessara manna,
sem játa alltaf allar sakir, sem
á þá eru bornar, og halda, að
með því sé málið afgreitt. Yfir
leitt heldur áhrifalítill maður.
Og ofan á allt annað, gat hann
aldrei orðið almennilega útitek-
inn og svo var hann alltaf
óklipptur!
Þegar hér var komið, hafði
Ruth sannfærzt um, að sú andúð,
sem hún hafði jafnan haft á
Stephen Evers, væri réttmæt.
Samt hafði hann — af ástæðum,
sem hann vissi bezt sjálfur —
reynt að vera eins altilegur og
hægt var, um morguninn og
hafði ekki gripið tækifærið, sem
þó gafst, til að tala um Morgue-
rite Ranzi. Og með viðurkenn-
ingu á þessu, reyndi Ruth að
vera eins almennileg við hann
og hún gat. En hún hélt áfram
að minna sjálfa sig á, að máltíð-
inni væri enn ekki lokið, og enn
gæti eitthvað komið fram, sem
skýrt gæti þetta matarboð hans.
En ekkert slíkt kom í ljós, að
minnsta kosti ekkert, sem hægt
væri að skilja sem slíka ástæðu.
Hann nefndi Margurite ekki
nema einu sirini eftir þetta. Það
var þegar þau voru komin út
aftur og voru rétt í þann veginn
að skilja. — Svo að þú ætlar þá
að fara beint heim til Ranzi?
sagði hann.
— Já, svaraði hún.
— Verðurðu þar lengi? En
undir eins og orðin voru af vör-
unum var eins og hann ávítaði
sjálfan sig — rétt eins og spurn-
ingin hefði dottið út úr honum
óviljandi. Og áður en Ruth gat
svarað hélt hann áfram: — Ég
held ég verði að fara heim í
krána mína og leggja mig svo
litla stund,
— Dreymi þig vel, sagði hún.
— Mig dreymir aldrei neitt,
sagði hann. — Allir mínir draum
ar eru vitlausir og marklausir.
Jæja, þú skilar kveðju til Margu
erite.
— Það skal ég gera.
Þau gengu síðan sitt í hvora
áttina, Stephen í áttina að torg-
inu, en hún í gagnstæða átt —
áttina að húsi Ranzihjónanna.
III.
Ruth efndi eki loforðið, sem
hún hafði nýgefið Stephen, og
það af góðum og gildum ástaéð-
um. Þegar hún kom að húsinu,
var Marguerite ekki heima.
Heldur ekki Amedeo, maðurinn
hennar. Og heldur ekki vinnu-
stúlkan.
En dyrnar stóðu galopnar, eins
og einhver væri alveg nýgenginn
út og mundi koma aftur eftir fá-
ar mínútur, svo að Ruth ákvað
að fara inn og bíða.
Ranzihúsið var stórt, en fín-
heitin í því voru eins og dálítið
úr sér gengin. Marmarastiginn
var breiður og með gylltu hand-
riði. Stofurnar voru háar til lofts
og loftin með málverkum, gólf-
in með steinmyndum, húsgögn-
in dökk og þunglamaleg og ljósa
krónurnar allar með glerkristöll-
um. Úti í garðinum suðaði gos-
brunnur i útskorinni marmara-
skál. En einhvernveginn bar hús
ið ekki vott um raunveruleg auð
æfi. Enda þótt Amedeo Ranzi
hefði áður verið ríkur nýlendu-
vöru-innflytjandi með sitórar
skrifstofur í Napólí, hafði geng-
ið allverulega af honum í ófriðn
um, og til þess að verða sér úti
um reiðufé hafði hann selt
marga verðmætustu gripi sína.
Lester Ballard hafði séð um sölu
þeirra flestra fyrir hann og með
góðum árangri, að því er vrtist,
enda mikil vinátta milli heimil-
anna.
Ruth gekk inn í setustofuna til
að bíða þar húsmóðurinnar.
Henni hafði hitnað mjög á göng-
unni og það var þægilegt að
sitja þarna í svalri stofunni með
hlerum fyrir gluggum, og hlusta
— Loksins eitt, sem fer í rétta átt.
á skvampið í gosbrunninum úti
fyrir. Þarna var ker með liljum
á borðinu og svo saumar Margu-
erite, sem voru eins og hún hefði
verið nýbúin að fleygja þeim
frá sér. Hún kæmi áreðanlega
fljótt aftur, og Ruth settist á
legubekk, sem var skammt frá
glugganum.
Þarna í hálfrökkrinu og sval-
anum inni, eftir hitann úti, varð
hún svo syfjuð, að hún gleymdi
hvað tímanum leið. Það var ekki
nema eðllegt, að hún léti fara
vel um sig hjá húsmóðurinm,
sem hafði hringt á hana sam-
dægurs til að minna hana á að
koma snemma. Ruth hafði beðið
þarna í hálfa klukkustund þegar
hún vaknaði snögglega aftur og
fór að hugsa um, hvað hefði get-
að komið fyrir Marguerite. . (
BYLTINGIN í RUSSLANDI 1917
ALAN MOOREHEAO
ófreskju eins og Abdul hinn
bölvaða — frekar sem þjóðsögu
en sem persónu, en í báðum til-
vikum þýðingarlausan. En árið
1916 var Nikulás síður en svo
þýðingarlaus — hann var fram-
ar öllum öðrum dæmigert stjórn-
arfarið, sem byltingamennirnir
voru að berjast gegn, og einkenn
in sem persóna hans hafði til að
bera eru sögunni nauðsynleg.
Einkum þurfa menn að vita,
hversvegna hann hagaði sér eins
og hann gerði í vandanum;
hvernig á því stóð, að hann — af
öllum meinlausum píslarvottum
heimsins — skyldi hafa fengið
svona mikil völd í hendur á
slíkri örlagastund. Byltingin fer
fram hjá honum, rétt eins og af
tilviljun. Með alla sína greind
og löngu reynslu, virðist hann
aldrei — hvorki undir hinum
langa aðdraganda byltingarinn-
ar, né heldur þegar hún blossaði
upp — hafa raunverulega skilið,
hvað var að gerast. Að lokum
yfirgefur hann sorgarleikinn á
svipaðan hátt og hann kom inn
í hann í upphafi, umkringdur
skelfingu og ofbeldisverkum, án
þess að verða neins var eða láta
sér bregða. Þetta er ráðgáta, sem
ekki er hægt að ráða nema rann
saka uppruna Nikulásar, á síðara
hluta 19. aldar. Næsti kafli mun
því fjalla um aðdraganda bylt-
ingarinnar, frá sjónarmiði keis-
arasinna, en að því loknu mun-
um vér snúa oss að sjálfri neðan-
j arðarby ltingunnL
2. kafli.
Guðlegt konungsvald.
Jafnvel nú á dögum, í heimi,
sem er orðinn vanur einræðis-
herrum og valdaklíkum, er erfitt
að gera sér fyllilega ljóst, hve
algert var hald Rússakeisaranna
um þær mundir er Nikulás fædd
ist, árið 1868. í augum keisarans
var staða hans sem þjóðhöfð-
ingja álíka sjálfsagður hlutur og
algert var vald Rússakeisaranna
hjá föður ð bera ábyrgð á fjöl-
skyldu sinni, og þessi hugmynd
um guðlegan rétt konunga var
annað og meira en leifar frá mið
öldunum, það var lifandi og á-
stríðufull trú, og það ekki hjá
fjölskyldu keisarans einni. í aug
um alls meirihluta rússnesku
þjóðarinnar, utan hirðarinnar,
var það eins mikil trúarsetning
óbreytileg og alger — og komm-
únistaávarpið og kennisetningar
Lenins voru Bolsjevíkum, síðar
meir.
Mongólaerfðin var enn með
góðu lífi á sjöunda tug síðustu
aldar, og svo var eðli Rússa
sjálfra — deyfð og leti bænd-
anna og menningarleysi aðalsins
— sem getur hafa gert það óum-
flýjanlegt að hafa einn alvalda,
sem stjórnaði með ofsa og of-
beldi. Vitanlega má segja, að
þessu hefði verið neytt upp á
Rússa — að það hafi verið harð-
stjórn keisaranna, sem hefði gert
meirihluta þeirra að ómerkum
þrælum, en samt stóð sú stað-
reynd, að þetta var ræningja-
ríki, sem keisarinn og fámenn
klíka aðalsmanna og skrifstofu-
herra stjórnuðu, sjálfum sér til
ábata, og engum öðrum. Bóndinn
var þræll, sem gat ekki haft aðra
löngim en þá að mega deyja
snemma og í friði, en draga fram
lífið þangað til með sem
minnstri vinnu, sköttum, sulti og
barsmíð. Valdahópurinn átti öll
auðæfin, naut allra forréttind-
anna og hafði einkaleyfi á öllu
pólitísku valdi, og var ekkert á
þeim buxunum að láta nein þess
ara gæða af hendi. Hann taldi
bændurna (um 95% þjóðarinn-
ar) litlu betri en skepnur, sem
ekki kæmi til mála að fela neina
ábyrgð.
Þegar Nikulás fæddist var lið-
in rúm öld síðan Pétur mikli
hafði stofnað rússneska ríkið,
rétt eins og einskonar einkafyrir
tæki — sveitasetur Romanovfjöl
skyldunnar, eða kannski sem
KALLI KUREKI
THATWATER HOLE'SJUSTA LITTLE
PLACER POCKET, BUT IGOT A DOUBLE
HAMDFUL D'MUe&ETS, AM’ FOZ M£ M'J
YOU, THAT'S-A FORTUWE/ r.-—---^

"X~

Teiknari; FRED HARMAN
— Vatnsbólið er svo sem engin
náma gulls, en ég náði þó úr því
handfylli gulls tvisvar sinnum og
það er heill íjársjóður þegar við
erum annars vegar. — Og nú skulum
við fara heim.
í heila viku stendur Gamli í stríði
við gallagripinn Skrattakollu.
— Ef þú hefðir ekki sparkað mér
ofan í fjársjóðinn myndi ég skilja
þig hér eftir á stundinni. Vertu nú
þa:g!
„Loks komast þau til hæjar.
— Haukur minn, settu hana á
bezta básinn sem þú átt og gefðu
htnni allt það bezta sem þú átt til
fóðurkyns. Ég er á leið til gullpróf-
unarskrifstofunnar.
— Svona! Ef þú hefðir nokkuð vit
í kollinum, myndirðu koma henni
fyrir undir græni torfu.
einskonar skóla fyrir treggáfuð
böm. Undir keisaranum voru
þrjár miklar stofnanir: skrifstofu
báknið, herinn og hin heilaga
synóda, og í þessum stofnunum
vom embættismennimir jafn
þrælskipulagðir og maurar i
mauraþúfu. Eftir því sem árin
Jiðu og hæfileikar, innræti og
heppni leyfðu, skreið embættis-
maðurinn upp eftir þessum við-
urkennda fjórtán þrepa stiga, þar
sem hvert þrep hafði sinn ein-
kennisbúning, sín forréttindi og
sín laun, og svo eftirlaim að lokn
um starfstíma. Þetta var geysi-
fjölmenn embættismannastétt,
enda tilheyrði tíundi hver borg
arbúi henni. Bændunum var
stjórnað af lögreglu, sem var
ábyrgð gagnvart héraðsembætt-
ismönnunum, en þeir svo lands-
stjóranumj þeim hluta landsins,
en hann aftur innanríkisráðherr
anum, sem var ábyrgur gagnvart
keisaranum — og loks var keis-
arinn ábyrgur gagnvart guði ein-
um.
í bók sinni, „Three Who Mada
a Revolution“, 'segir Bertram D.
Wolfe: „Þannig varð rússneska
ríkið — löngu áður en menn tók
að óra fyrir marxiskum sósíal-
isma — stærsti landeigandinn,
stærsti verksmiðjueigandinn,
stærsti vinnuveitandinn, stærstl
kaupmaðurinn, stærsti fjár-
magnseigandinn, hvort heldur 1
Rússlandi eða öllum heiminum
. . . . og þetta kom upp fyrir-
ferðarmesta skrifstofubákni
heims“.
Þarna voru engar kosningar
og ekkert þing. Allt vald hríslað-
ist niður eftir, frá keisaranum,
sem var uppi yfir öllu. Hann
hafði hóp ráðherra, sér til ráðu
neytis, en þeir voru allir skipaðir
af honum sjálfum og héldu ekki
embætti lengur en honum þókn-
aðist ( og stundum varð embætt
istíminn skammur og handahófa
kenndur). Málfrelsi var ekki tiþ
og hver bók, tímarit og blað, sem
út kom, var ritskoðað — þó ekki
eins harkalega og nú gerist.
Allt þetta ástand hafði verið
vandlega varðveitt — að minnsta
kosti í öllum aðalatriðum, fram
að fæðingu Nikulásar, ásamt
þess óumflýjanlegu fylgifiskumj
óánægju, vanrækslu og lokj
reiði fólks sem hataði svona lifs
kjör. En það er bara óhugsandl
fyrir fólk, sem alið er upp í lýðj