Morgunblaðið - 23.05.1964, Side 8

8
MORGUNBLAÐÍÐ
Laugardagur 23. maí 1964
Frá Aðalfundi Áburðarverksmiðjunnar í gsar. í fremstu röð eru talið frá vinstri: Hjálmar
Finnsson, framkv.stj. og stjórn verksmiðjunnar Halldór H. Jónsson, Hjörtur Hjartar, Pétur
Gunnarsson, Ingóifur Jónsson, Vilhjálmur I»ór og Xómas Vig fússon. (Ljósm.: P. Thomsen)
S. / ' '
Áburðarverksmiöjan hefur fram-
leitt 193,5 þús. smál. af kjarna
Gefur íslenzkum landbúnaði 1 millj. kr.
á 10 ára afmæli verksmiðjunnar
AÐALFUNDUR Áburðarverk-
smiðjunar h.f. var haldinn í
Gufuivesi í gær.
Þann dag voru liðin 10 ár síð-
an verksmiðjan var vígð og tók
formlega til starfa.
Stjórnarformaður, Pétur Gunn
arason, deildarstjóri, setti fund-
inn en Vilhjálmur Þór, seðla-
bankastjóri, var kjörinn fundar-
stjóri og fundarritari Halldór H.
Jónsson arkitekt.
Formaður verksmiðjustjómar
flutti skýrslu stjórnarinnar um
rekstur fyrirtækisins árið 1963
og hag þess.
í ársiok 1963 hafði verksmiðj-
an starfað í tæp 10 ár og fram-
leitt alls 193.560 smál. kjarna.
Rekstur ársins var ekki með
SHu eðlilegur. 3ar tvennt til:
Þriggja daga rekstursstöðvun
við spennaskipti, svo og verk-
fall í tíu daga í desember. Ollu
þessi atriði tilfinnanlega fram-
leiðslutapi.
Heildarframleiðsla ársins 1963,
varð 20.338 smálestir kjama, en
það var 498 smálestum meira,
en framleitt var 1962.
Meðalfjöldi vinnsludaga allra
verksmiðjudeilda, var 338.5 fram
leiðsludagar, eða 114 fleiri en
1962.
Heildarorka notuð á árinu
nam 127,1 millj kw.stunda.
Seldar voru á árinu 19,624
smálesrtir kjarna, og auk þess
nokkurt magn ammoníaks, salt-
péturssýru og vatnsefnis. Sölu-
verðmæti á framleiðsluvörum
verksmiðjunnar nam samtais 57.
04 milljónum kr., og var það ca.
2.2 millj. kr. lægra en árið áður.
Reksturskostnaður hækkaði
miðað við fyrra ár um 2.8 millj.
kr., mestmegnis af völdum launa
breytinga.
Þá skýrði formaður frá þvl, að
þó kornastækkun kjarna væri
ekki orðin að raunveruleika,
hefði tekizt að komast yfir erfið
asta hjallann, og stæðu nú vonir
til, að innan skamms tíma yrði
kornunardeild verksmiðjunnar
komin í lag, og yrði þá hafizt
handa um uppsetningu tækja til
blöndunar á áburði, og á kjarna
og kalki.
Þá gerði formaður að umtals-
efni rekstur Áburðarsölu ríkis-
ins. Árið 1963 var 'hið annað í
röð, sem Aburðarverksmiðjan
annast rekstur þessarar rikis-
stofnunar.
Áburðarinnflutningur nam 26.
286 smálestum, eða 4202 smá-
lestum meira en 1962. Kvað
hann reynsluna hafa sýnt, að
-rekstur Aburðarsölunnar í hönd
um Aburðarverksmiðjunnar,
hefði orðið til lækkunar áburð-
UppkastíÖ 1908
Enn þarf að leiðrétta
verði í landinu, meðal annars
vegna aðstöðunnar í Gufunesi.
Miðað við fyrirkomulag Á-
burðarsölunnar áður, hefir rekst
ur áranna 1962 og 1963 gefið
hagstæða raun, sem nemur 7,2
millj. kr. og samsvarar kr. 1200
smálesta ammoníaksgeymir í
Gufunesi og flytja nú fljótandi
ammoníak í því magni, sem á
þyrfti að halda til viðbótar eigin
ammoníakframleiðslu, svo að
framleiðslugeta verksmiðjunnar
á kjarna verði að fullu nýtt,
þrátt fyrir fyrirsjáanlega minnk
andi framleiðslugetu á ammoní-
aki hjá verksmiðjunni, af völd-
um orkuskorts á næstu árum.
Þá skýrði formaður frá þeim
verkfræðilegu athugunum, sem
nú standa yfir á vegum verk-
smiðjunnar, um það á hvern'
’iátt yrði hagkvæmast að mæta
brýnni þörf fyrir stækkun verk-
smiðjunnar, og um það hvaða
áburðartegundir helzt beri að
framleiða í landinú. Er vænzt,
að niðurstöður þessara athúg-
ana verði fyrir hendi á komandi
hausti.
Formaður gerði að umtalsefni
þá gagnrýni, aðra en um korna-
stærð, sem fram hefði komið á
kjarna upp á síðkastið. Kvað
hann gagnrýni þessa óverðskuld
aða og ekki á rökum reista. —
Benti hann á að ákvörðun um
framleiðslu kjarna hefði verið
tekin í samráði við fræðimenn
á sviði jarðvegs og rætkunar-
mála og á grundvelli góðrar
reynslu hérlendis af áburði, sem
inn var fluttur áður en verk-
smiðjan var byggð, og var ná-
kvæmlega eins efnalega samsett-
ur og kjarni. Ennfremur að til-
raunir gerðar hér á landi, gæfu
ekki tilefni til slíks ótta urh sýr-
ingu á jarðvegi, eins og fram
virtist hafa komið.
Auk þess yrði kjarna ekki kennt
um verri uppskeru í köldu ár-
ferði, eins og verið hefur á 2
síðustu árum, og um notkun
kalks væri það staðreynd, að
ekki lægju fyrir niðurstöður til-
rauna um þáð hvort, hversu
mikið eða hvar þörf væri fyrir
að bera kalk á ræktað land, og
meðan svo væri gæti verið tví-
eggjað ,að framleiða hér ein
göngu kalkblandaðan áburð, og ! j DAG var opnuð í Asmundar-
um vanda bundið, að reka svo
afkastalitla verksmiðju á hag-
kvæman hátt. Þó hefði giftu-
samlega tekizt til um starfsem-
ina á þei-rfi 10 árum, sem liðin
væru síðan rekstur hófst. Góð
nýting verksmiðjunnar í heild,
hafi orðið landbúnaðinum og
þjóðinni í heild til blessunar og
hagsbóta. A þessum tímamótum
taldi hann höfuð markmið verk-
smiðjunnar það, að fullnægja á-
burðarþörf landsins í ríkari
mæli, en nú er unnt.
Hjálmar Finnsson, framkv.stj.
las því næst upp reikninga árs-
ins 1963.
Niðurstöður rekstrarreikninea
sýna reksturshagnað kr. 191.180.
63 sem lagður var í varasjóð. —
Skorti þá á rekstrarafkomu árs-
ins kr. 1.735.819,37 til að hægt
væri að fullnægja lögákveðnu
framlagi, fyrir árið til varasjóðs.
Reikningar ársins voru síðan
Samþykktir. Þá samþykkti aðal-
fundur einróma eftirfaarndi:
„Af því tilefni að liðin eru
10 ár frá því að Áburðarverk-
smiðian h.f. hóf framleiðslu á
áburði ákveður aðalfundurinn,
að ráðstafa einni millión króna,
sem gjöf til íslenzks landbúnað-
ar til aukinnar framfara í jarð-
rækt.“
„Skal fiárhæð þessi notuð til
athugana og rannsókna á hag-
nvtri áburðarnotkun."
Kjörnir í stjórn verksmiðjunn
ar voru þeir. Ingólfur Jónsson,
landbúnaðarráðherra (endurkjör
n og Hiörtur Hjartar fram-
kvæmdastíóri og sem varamenn
þeirra, Hal'dór H. Jónsson arki-
tekt og Hialti Pálsson fram-
kvæmdastióri.
Halldór Kjartansson var kiör-
inn endurskoðandi. Stiórn
Aburðarverksmiðjunnar skipa
nú: Pétur Gunnarsson, deildar- .
stjóri, form., Halldór H. Jóns-
son, arkitekt, varamaður Ingólfs
Jópssonar. landbúnaðarraðherra,
Hiörtur Hiartar framkvæmda-
stjóri, Tómas Vi^ússon. bvgg-
ingameistari og Vilhjálmur Þór,
seðl aba nkast jóri.
I MORGUNBLAÐINU 15. þ. m.
er grein eftir Gústaf A. Sveins-
son hrl. um Uppkastið. íslenzki
og danski textinn eru prentaðir
hlið við hlið og tvenn Alþingis-
frumvörp að auki.
Frá eigin brjósti gerir höfundur
athugasemdir í átta liðum neðan-
máls, en stenzt ekki freistinguna,
að endurtaka pólitísku brögðin
frá T908. Hafði ég þó húizt við
fræðilegri/ og sjálfstæðari með-
ferð hjá svo skelggum lögfræð-
ingi.
Við fyrstu greinina í textunum
búðum er merkt athugasemd 4),
við fyrri málsgrein, á þessa leið:
„Textarnir eru ekki samhljóða,
enda þýða orðin „det samlede
danske Rige“ ekki „veldi Dana-
konungs“, heldur „hin danska
ríkisheild“ eða svo sem venju-
lega var ritað: „Danaveldi". (Sjá
einnig aths. 1).
Til þess að kveða þenna póli-
tíska draug niður í eitt skipti fyr-
ir öll, skal hér birt fundarbókun
úr ritinu Betænkning, afgiven af
den dansk-islandske Kommission
af 1907, Bilag A, bls. 16: (Landsb.
I 340, D-Isl).
„Ottende Möde, Onsdag den 13.
Maj 1908, Kl. 10.
Betænkingen blev nærmere
gennemgaaet og med Tilföjelse af
enkejte mindre Ændringer, ved-
tagen uden formelig Afsteming.
Med Hensyn til den af de is-
landske Medlemmer udarbejdede
islandske Text af Lovudkastet,
for hvis Overensstemmelse med
den af Kommissionen vedtagne
danske Text de islandske Med-
lemmer paatog sig Ansvaret, ved-
toges det, at den skulde indföjes
i Betænkningen jævnsides med
den danske Text.^Særlig blev det
paa Foranledning af Minister Haf
stein, der herved henholdt sig til
tidligere Udtalelser i Kommissi-
onen, godkendt, at Udtrykket
„veldi Danakonungs" i den is-
landske Text skulde betragtes
som dækkende Udtrykket „det
samlede danske Rige“ i den
danske Text. Ligeledes godkeiídt-
es det paa Foranledning fra
dansk Side, at Udtrykkene:
„rikisrjettarsamband" i Lovud-
kastets Titel og „rikjasamband" i
den islandske Text skulde for-
staas som ganske ensbetydende
med de paa de tilsvarende Steder
i den danske Text brugte Ud-
tryk, nemlig henholdsvis „det
statsretlige Forhold mellem" og
„Statsforbindelse“ .... “.
J. C. Christensen / K. Berliru
Hlutlaus málsmeðferð krefst
þess að þessi fundarsamþykkt sé
birt með textanum, til þess að
allur sannleikurinn komi í ljós,
vegna þrálátrar tilhneigingar
fyrr og síðar, til að rangtúlka
efnið í danska textanum. En ís-
lenzka texta 1. greinar, sem segir
allan sannleikann, hafa menn
forðazt eins og heitan eld.
Vegna þeirra, sem átta sig
máske ekki á því hversvegna hin
nefndu orðtæki í íslenzka text-
ans voru tekin út úr og ábyrgzt
sérstaklega af dönsku nefndar-
mönnunum jafnt og þeim ís-
lenzku, sem ábyrgðust einir ís-
lenzka textann að öðru leyti, skal
bent á það, að Rige í danska text-
anum er tvírætt orð. Þessvegna
þurfti að einskorða merkingu
þess við Kongerige, til að útiloka
hina merkinguna,' Stat. Það gerð-
ist einmitt með fundarsamþykkt-
inni hér að framan á „veldi Dana
konungs“, sem jafnframt stað-
festi konungsríkjasambandið. —•
„Danaveldi", sem Gústaf A.
Sveinsson vitnar í, er aftur á móti
þýðing á „den danske Stat“, sena
einmitt var verið að útiloka.
Athugasemd 2) hjá G. A. S.
segir m.a. um ákvæði 1. greinar,
um konungssambandið, „að þa8
sé ekki uppsegjanlegt sam.
kvæmt 9. gr.“ (Hefur ekki „un*
aldur og ævi“ fallið úr?)
Ákvæði 1. greinar sambands-
laganna 1918, um konungssam-
bandið, var ekki heldur uppsegj-
anlegt samkvæmt 18. gr. þeirra
laga. Ekki stóð það samt í vegi
fyrir skilnaðinum 1943. Sannleik.
urinn um Uppkastið er sá, að auk
þess að vera stökkpallur fyrir
sambandslögin 1918, var það ís-
lenzkum hagsmunum stórum hag-
stæðara en þau, í hinu veiga-
mikla atriði um gagnkvæman
þegnrétt, sbr. ummæli Magnúsar
Torfasonar alþm. í áliti fullveldis
nefnda og skýringar dr. Bjarna
Benediktssonar á sambandslögua
um í ritinu Lýðveldi á íslandi,
1943.
Ásgeir Þorsteinsson.
Þarna situr Hallsteinn hjá uppáhaldsmynd sinni eftir Snorra

Arinbjarnar en myndin heitir:
hendi um Heybin^ingu bróður
Forvifnileg
málverkasýning
ekki hvað sízt, þar sem áburð-
arkalk væri fyrir hendi til notk-
unar eftir því sem með þyrfti á
hverjum stað eftir kringumstæð-
um. Sagði formaður það persónu
lega skoðun sína að val á áburð-
artegund (kjama) í upphafi,
hefði verið rétt.
Að lokum sagði formaðurinn,
sal við Freyjugötu, gengið inn
frá Mímisveg, mjög forvitnileg
málverka- og höggmyndasýning.
Allir sýningargripirnir eru
eign Hallsteins Sveinssónar, en
hann er bróðir Asmundar Sveins
sonar myndhöggvara.
Þarna eru í allt 65 sýningar—
gripir. Þar er að finna olíumál
að erlendis mundi það talið mikl verk, högg.myndir og mosaik. —
Allir listámennirnir að undan-
skildum einum, Snorra Arin-
bjarnar, eru lifandi.
Sýningin verður opin í 10 daga
frá 23. maí — 31. maí og á tim-
anum frá 2—10 daglega.
Mbl. átti stutt samtal við Hall-
stein Sveinsson. Hann sagðist
hafa eytt 20 árum til þess að
safna þessu ssiman. Elzta mynd-
in væri frá 1944 eftir mágkonu
Gömul hiaða. Hann heldur
síns, Ásmundar Sveinssonar.
hans, Ingrid Sveinsson og hétl
Landslag. Yngsta myndin væri
hins vegar síðan í gær, og væri
hún eftir Guðmundu Andrés-
dóttur.
— Hvemig ég hafi farið að
eignast þetta allt, spyr þú.
Því er auðsvarað. Ég fór heim
til listamannanna og sagðist
vilja eignast þessa mynd. Alltaf
var sagt já. Hvort ég hafi greitt
þeim fyrir i peningum? Ja, ekki
beinlínis. Ég hygg þó, að þeir
hafi fengið borgun á sinn hátt.
Ég smíðaði fyrir þá rammang.
Annars er ég sjúklingur núna.
En ég byrjaði sem sveitamaður,
Framhald á bU. 3L