Morgunblaðið - 23.09.1964, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 23. sept. 1964
Hefur trú á íslenzkum skógi
Samtal við
Valentin Sibbenv skógfræðing
Osló, 12. 9.
FOMAÐUR norska skógræktar-
félagsins, Valentin Sibbern, skóg
areigandi í Solör, gerði sér ferð
' til íslands í síðasta mánuði í sam-
bandi við „skógamannaskipti“
þau, sem verið hafa milli íslands
og Noregs á undanförnum ára-
tugum. Með þriggja ára milli-
bili hafa nokkrir tugir íslendinga
flogið til Noregs til þess að kynn-
ast gamalgrónu skógarlandi og
jafn margir Norðmenn, ungir og
gamlir, farið til íslands — ekki
aðeins til þess að sjá eldlandið
barrviðarlausa og gróðursetja
þar greni og furu, heldur um leið
að sjá „sögulandið“. í»ví að víst
er um það, að engin erlend þjóð
þekkir fslendingasögur betur af
afspurn en Norðmenn gera, og
er það ekki neitt kynlegt, því að
þar kom til greina skyldleikinn
og svo hitt, að bezta Noregssag-
sem enn er til var skrifuð í
Reykholti. Og síðar skrifaði og
geymdi Þormóður Torfason frá
Engey framhald þeirrar sögu, þó
í öðrum stíl væri. Og hann end-
aði ævi sína á annari eyju, Körmt
eða Karmey, sem er álíka langt
frá Haugasundi og Engey er frá
Reykjavík. — í Haugasundi er
Haraldur hárfagri talinn grafinn,
en í Reykjavík Ingólfur Arnar-
son. —
En svo maður nefni metorð
íslenzkra sögustaða hér í Nor-
egi, er vandi að dæma um hverjir
séu eftirsóknarverðastir í norsk-
um augum. Hjá unga fólkinu er
það líklega Reykjaholt, því að nú
veit sú kynslóð meira um Snorra
en sú fyrri. Gamalt fólk kemst
í algleyming þegar það fer að
tala um Gunnar á Hlíðarenda og
óskar einskis fremur en að sjá
býli hans, ef það kynni að koma
til íslands. Og margan Gunnar
hef ég fyrirhitt í Noregi, sem
hefir frætt mig á því, að hann
i »é heitiinn eftir Gunnari á Hlíð-
arenda — nafnið hafi ekki verið
til í ættinni áður. Meðal þeirra
var Gunnar Larsen rithöfundur,
ritstjóri „Dagbladet" í Osló, sem
dó fyrir fjórum árum. Þá var
hann að vinna að leikriti um
Hallgerði langbrók, sem aldrei
varð fullgert, en hófst með því
að þær Hallgerður og Rannveig
tengdamóðir hennar eru að rífast,
þegar Gunnar er nýfarinn í út-
legðina, en komst ekki nema á
„hólmann .... sem hann sneri
aftur.“ Larsen gerði yfirleitt
fremur lítið úr nafna sínum, en
dáði hins vegar Hallgerði og eink
um Njál.
Borg á Mýrum nefna margir,
Hjarðarholt og Helgafell. En mér
finnst það eftirtektarvert, hve
fáir nefna Reykjavík sem sögu-
stað. „Höfuðstaðurinn hefur
gleypt sögustaðinn", svaraði einn
fjölfróður Norðmaður, er ég
minntist á þetta við hann ein-
hverntíma. „Við þurfum að tala
um svo margt anað þegar við
minnumst á Reykjavík, að Ingólf-
ur verður útundan."
— Þegar ég hef talað við kunn-
ingjana heima finnst mér það
vera þrennt, sem þá mundi langa
til að sjá, ef þeir kæmu einhvern
tíma til Noregs: — Dómkirkjan í
Niðarósi, Hákonarhöllin í Berg-
en, víkingaskipin á Bygðarey og
svo — skógarnir. Yfirleitt fannst
mér þessi ósk vera einna heitust
^hjá ungu fólki, þegar við vorum
að labba um öræfi og auðnir á
mínum Ferðafélagsárum, — að
fá að sjá skógana. Og þá minnt-
ist maður stundum orða Þorsteins
Erlingssonar um Sólskríkjuna í
Þórsmörk, sem „harmaði í skóg-
unum hrjósturlönd . .. . “
Þetta er orðinn langur aðdrag-
andi að efninu, en ég afsaka
málalengingarnar með því, að
það er bæði sagan — annars
vegar — og skógurinn og skóg-
leysið hins vegar, sem á hlut að
því góða fyrirtæki, sem „skóga-
manna skipti" Noregs og íslands
eru — og hljóta að verða. I tíð
barnabarna þeirra íslendinga,
sem nú eru á bezta skeiði, verður
hægt að sýna unglingunum skóga
á íslandi, háa beinvaxna furu-
og greniskóga, sem hægt er að
grisja þannig, að Islendingar geti
fengið þaðað það algengasta
byggingarefni, sem við þurfum á
að halda til eigin þarfa, í stað
þess að kaupa það frá útlönd-
um. — Hvað segir þér um það,
herra skógareigandi?
II.
Ég beini spurningunni til VaL
entin Sibbern, formanns í „Det
norske Skogeselskap", sem ég hef
mælt mér mót við á skrifstofu
félagsins í Möllergötu 16 í Osló.
Hann á heima I hinu víðfræga
skógarhéraði Solör, austur við
landamærin að Svíþjóð og á þar
sjálfur mikil skóglendi. Þó hann
sé formaður Skógræktarfélagsins
vísindalega þá hlið málsins, sem
veit að jarðveginum og veður-
farinu. Við leggjum mikla á-
herzlu á þetta hér í Noregi síð-
ustu áratugina ,en að sama skapi
fjölgar gátunum, sem við þurf-
um að glíma við. Það er svo ó-
trúlega lítið, sem getur valdið
úrslitum í náttúrunnar ríki. Ég
skal nefna yður dæmi. Heima
hjá mér í Solör rækta ég talsvert
af kartöflum. Eina nóttina, ný-
lega, fraus mest af þeim, en
rönd á akrinum, sem var aðeins
lægri, var ósködduð af nætur-
frostinu. Hvers vegna? Okkur
grunar hvers vegna svona fer, en
við vitum það ekki. Vísindin eru
eini aðilinn, sem getur glímt við
þá gátu — hvort hún snýst um
skóg eða kartöflur. Og þess vegna
gleður það mig mjög og gerir
mig bjartsýnan um framtíð ís-’
lenzkrar skógræktar, að sjá til-
raunir þær — á hávísindalegum
grundvelli — sem ykkar dug-
mikli skógræktarstjóri er að
leggja grundvöllinn að, í sam-
Gróðursetning.
— en það er nú þriðja árið, sem
hann gegnir því starfi — kemur
hann helzt ekki til Oslóar, „nema
þegar ég má til“, segir hann. Þeg-
ar ég hafði náð í hann í síma,
tveim dögum áður en við hitt-
umst, svaraði hann því, að „ég
kem til Oslóar 10. sept. og verð
einn dag, en næst kem ég svo
ekki þangað langa lengi. Hittið
þér mig kl. 12, miðvikudag."
Og svo sitjum við þarna and-
spænis í aðalskrifstofunni og
hann svarar fyrstu spurningunni
minni um nytjaskóginn á íslandi
svona:
— Þetta er* alveg undir því
komið hve mikið þið þurfið af
byggingarefni úr timbri eftir
hálfa öld. íslendingum hefur
fjölgað svo mikið síðustu hálfa
öldina, að ég treysti mér ekki til
að spá neinu um þetta, sem þér
eruð að spyrja mig að. En hins
vegar held ég, að ef íslendingum
fjölgar ekki of ört, og framtíðin
gerbreytir ekki atvinnuháttunum
— og ef náttúruöflin skerast ekki
skaðlega í leikinn — að með nú-
verandi þróun er mjög líklegt,
að rætkun nytjaskóga geti haldist
í hendur við fólksfjölgunina og
tr j á viðarþörf ina.
— En þá þarf meiri peninga
til framkvæmda en nú. Meiri
gróðursetningu árlega en nú er?
spyr ég.
— Jú, meiri gróðursetningu.
En ég skal taka fram, að gróður-
setningin ein dugir ekki til fram-
gangs málsins. Ég legg ekki síð-
úr áherzlu á hitt, að á íslandi fái
menn tækifæri til að rannsaka
vinnu við unga vel lærða íslend-
inga. Þá starfsemi þarf að leggja
stund á og auka, samfara gróður-
setningunni. Þá fer allt að ósk-
um hjá ykkur, held ég.
— Hvers vegna þetta „held ég“,
spyr ég.
— Vegna þess, að ég var aðeins
fjóra daga á íslandi núna og þess
vegna bið ég yður að afsaka, að
sum tilsvör mín eru eins og hálf-
kveðin vísa. Ef ég væri þar í
fjórar vikur mundi ég kannski
geta svarað yður dálítið betur.
En ég sá ýmislegt — utan lands-
ins sjálfs, sem yrði alveg sér-
stakur kapítuli, ef maður færi
að tala um það. Eldfjöll og fossa
— fegurð! En við erum að tala
um skógana — hér og á íslandi.
Ég skal segja yður nokkuð: Ég
hef hvergi í Noregi séð beinvaxn-
ara og fallegra lerki, en ég sá í
þessari ferð minni — á Hallorms-
stað. — Það er ráðgáta vísinda
að svara, hvers vegna það hefur
orðið svo fallegt einmitt þarna.
Einhverjar ástæður hljóta að
liggja til þess.
*— Hvað komust þér víða um
ísland á þessum fjórum dög-
um?
— Furðanlega víða. Við flug-
um fyrsta daginn frá Reykjavík
austur að Egilsstöðum. Þaðan ók-
um við í Hallormsstað, fegurstu
leifð þess forna trjágróðurs, sem
var á íslandi á dögum Ingólfs.
Daginn eftir héldum við flugleið-
is til Akureyrar og Reykjavíkur,
en síðasta daginn okkar á íslandi
fórum við í bíl „austur yfir f jall,“
sem þeir kalla, — að Haukadal,
og vorum lengi í skógarbrekk-
unni sem kölluð er Austmanna-
hlíð. Mér fannst sérstaklega at-
hyglisvert að skoða ýmislegt þar,
meðfram vegna þess, að margt
af skógarfólkiinu okkar hefur
gróðursett þar sitt af hverju.
— Og hvernig leizt yður á
árangurinn?
— Mæta vel. Ég sá þarna mörg
tré, sem ekki hefðu náð til líka
sama vexti á ýmsum stöðum, sem
tilraunir hafa verið gerðar á með
nýrækt á skógi hé‘r og hvar í
Noregi.
— En fyrir nokkrum árum
ásótti skordýrategund skógarfur-
una.
— Jú, það er alveg rétt. Og
það var gott að þér minntust á
það. Ég minntist á það áðan, að
jarðvegurinn og veðráttan réðu
miklu um árangur nýræktunar á
skógi, og ég nefndi í því sam-
bandi hverja þýðingu vísindaleg
athugun og lærdómurinn af
reynslunni hefði á afdrif hvers
máls, ef það væri rétt notað. En
þarna nefnið þér eitt atriði til:
skordýrin. Þau hafa lxka sína
þýðingu — þó smá séu. Að mað-
ur ekki minnist á enn smærri
lífverur, sem ekki sjást með ber-
um augum. Þær hafa ekki hvað
minnsta þýðingu fyrir gróður-
inn.
— íslenzka veðráttan er ann-
áluð fyrir „hverflyndi." Ég vil
ekki spyrja yður um hana, eftir
fjögurra daga íslandsveru. En
hvað segið þér um jarðveginn —
er hægt að rækta skóg víðast
hvar á íslandi, upp að ákveðinni
hæð yfir sjó?
— Ég skal svara fyrst þessu
viðvíkjandi hæðinni. Eftir lyng-
vextinum að dæma ætti að vera
hægt að rækta nytjaskóg upp í
allt að 400 metra hæð yfir sjáv-
armál.
— Er hægt að græða skóg á
foksandsöræfum og inn að jökl-
um?
— Ég get því miður ekki svar-
að því, og þess vegna vil ég
víkja spurningunni dálítið við
og segja: — Það er hægt að af-
stýra sandfoki með því að rækta
skóg. Og stundum er skóggræðsla
eitt áhrifamesta vopnið til þess
að auka gróður á öræfum. Ég
kom upp í brúnina á Haukadals-
hlíðinni og sá inn yfir uppblást-
urinn upp að Langjökli, og þá
hugsaði ég með mér, að þessi
hlíð hefði miklu hlutverki að
gegna: vernda stað Ara fróða
og Geysi fyrir sandfoki. Hugsið
þér yður, ef Haukadalur væri
eyðimörk — eða láglendið sunn-
an og austan við Geysi. Það
væri hægt að hugsa sér, að þetta
fallega gróðurland hefði getað
orðið foksandssvæði líka, ef
Haukadalshlíðin hefði ekki hlíft
því. — En hvers vegna eruð þér
að spyrja mig svona spurninga?
Það bezta, sem ég lærði í minni
stuttu íslandsferð er þetta: í nýju
landi hittir maður ekki aðeins
— í þessu tilfelli sögulandið —
heldur líka íslendinga — sögu-
þjóðina. Ég hafði að vísu kynnzt
ýmsum forvígismönnum skóg-
ræktarinnar áður, sérstaklega
Hákoni Bjarnasyni, en þegar ég
kom til íslands kynntist ég þar
öðrum Hákoni, sem yar Guð-
mundsson, — formaður skógrækt
arfélagsins, eins og ég. Mér
fannst þetta dálítið einkennilegt,
og fór að hlera, utan hjá, hvort
Hákon væri algengt nafn á ís-
landi. Mér var sagt að það væri'
mjög sjaldgæft. Og þá datt mér
í hug, hvort forsjónin hefði hag-
að því þannig, að Hákon ætti að
verða eins konar konungsnafn
íslenzkra skóga, og gefist betur
fslandi en þjóðinni þar gafst nafn
Hákonar gamla.
Við erum í augnablikinu komn
ir víða vegu burt frá öllum skóg-
málahugleiðingum, en það yrði
efni í langa grein, að segja frá
því, er Valentin Sibbern og rit-
stjóri „Norsk Skogbruk" —•
Andreas Vevstad fræddu mig
um, viðvíkjandi framtíð skóg-
ræktarinnar í Noregi. í stað þesa
lýk ég þessari grein með því, að
segja ofurlítið frá tilveru Norska
Skógræktarfélagsins og starfi
þess í Noregi.
III.
Ég hélt í einfeldni minni að
„Det norske Skogselskab" væri
ævagömul stofnun, að minnsta
kosti heilli öld eldra en „Heiða-
félagið" danska, sem stofnað var
nokkru eftir Slésvíkurstr,ðið, und
ir kjöiorðinu: „Það sem útávið
tapast skal innávið vinnast“. En
þegar ég kom inn í stjórnarher-
bergi norska skógræktarfélagsina
á 8. hæð í Möllergötu 16, blasti
við mér málverk, stærra en öll
hin mörgu, sem eru á veggjun-
um þarna. A þessari mynd eru
þrír menn. Einn þeirra er Axel
Heiberg, annar Georg Valentin,
þriðji hét Kaurin. Ég fer að
spyrja húsbóndann — Sibbern —■
um hvað þessir menn heiti, nema
sá efsti, Axel Heiberg, því að
hann þekkti ég eftir myndum,
sem ég hafði séð víða áður. Nafn
hans mundi ég frá unglingsdög-
um, því að hann og Ellef Rings-
nes voru ráðandi um það, hvort
Friðþjófur Nansen og síðar Ro-
ald Amundsen fengi tækifæri til
að ráðast í þau ævintýr sem þá
þyrsti í. — Svo spyr ég Sibbern
hver , þessi maður“ sé — sá
næsti á myndinni. „Ja, þetta er
nú hann faðir minn, Georg Sibb-
ern. Hann var með í stjórninni,
svo að segja frá stofnun Skóg-
ræktarfélagsins 1898 og fram-
kvæmdastjóri þess til 1939.
Um langt skeið var formaður
og framkvæmdastjóri sama per-
sónan. En störfin vaxa, og þess
vegna höfum við sérstakan fram-
kvæmdastjóra ,en formaður fé-
lagsins er kosinn til eins árs i
senn. Jörgen Mathiesen á Eiðs-
velli heimsótti ísland í sinni for-
mannstíð, og ég held að hann sé
á nokkurn veginn sömu skoðun
og ég um framtíð skóganna á ís-
landi.
— Þér trúið þá á íslenzka
skógrækt?
— Maður þarf ekki að trúa,
því að sannanirnar liggja fyrir.
Árangurinn af því, sem gert hef-
ur verið í skógræktarmálinu hjá
ykkur, er svo ljós og skýr, aS
enginn vafi leikur á því, að þar
er hægt að gera mikið. Sumir
vantrúaðir mundu kalla það gald-
ur eða kraftaverk, ef þeir risu
úr gröf sinni eftir eina öld og
sæi árangurinn af því, sem nú
er að gerast í skóggræðslumálum
ykkar. En það má ekki gleymast
að vísindaleg rannsókn verður
að haldast í hendur við allar
verklegar framkvæmdir. Og
þrátt fyrir afrek ágætra manna
í margs konar raunvísindum
verður maður þá fyrst og fremst
að byggja á reynslunni, hvað
skógarvísindi snertir. Hvera
vegna þrífst þessi og þessi viðar-
tegund vel á einum stað en illa
á öðrum? Það er spurning, sem
skógfræðiingarnir okkar hér í
Noregi eru oft að velta fyrir sér
vramhald á bls. 25