Morgunblaðið - 05.01.1965, Page 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 5. janúar 1965
r_ HÁSKÓLABÍÓ
Lawrence of Arabia. Brezk frá
1962. Xechnicolor-mynd í Sup-
er Panavision 70. frá Columbia.
Upprunaleg lengd 222 mín.
Handrit: Robert Bolt. Aðal-
kvikmyndari: Fred A. Young.
Framleiðandi: Sam Spiegel.
Leikstjóri: David Lean.
FÁIR menn hafa verið jafn mikil
gáta sinni samtíð og Thomas
Edward Lawrence, Arabíu-
Lawrence. Maðurinn sem sam-
einaði Araba í uppreisn þeirra
gegn Tyrkjum, hvarf á braut á
hápunkti sigurs og frægðar og
leitaði gleymsku sem óbreyttur
hermaður undir dulnefni. í lif-
anda lífi var hann orðinn þjóð-
sagnapersóna og eftir dauða
hans magnaðist þjóðsagan um
þennan sérkennilega og óræða
mann, sem virtist samsettur úr
tug óiíkra manna og jafnvel
konum líka. Fjöldi bóka hefur
verið ritaður um hann, en niður-
stöðurnar um Lawrence hafa
verið jafnmargar. Af bók hans,
„The Seven Pillars Of Wisdom“,
sem Churchill skipaði meðal
merkustu bóka á enskri tungu,
má sjá að hann var mikill póet
og heimspekingur og frábær rit-
snillingur, en áttavilltur í til-
finningum sínum. Mikill persónu
klofningur sýnir hann sem mann
vin er hataði blóðsúthellingar,
en ataði þó hendur sínar blóði
að óþörfu, mann sem óttaðist
líkamlegar kvalir en fann þó
nautn í þeim, fullan af sjálfs-
öryggi og einnig sjálfsfyrirlitn-
ingu. Af hans eigin bók og ann-
arra má lesa að hann hafi einnig
verið hégómlegur, sadisti og
hómosexúal sjálfspyntari, en
einnig hugrakkur og gáfaður
hugsjónamaður, rómantískur fág-
urfræðingur. I myndinni kemur
margt af þessu fram, en þó vant-
ar þá póesíu og mynd gáfaðs
heimspekisinnaðs manns sem
íinna má í bók Lawrence.
Höfundar myndarinnar reyna
ekki að leysa gátuna um
Lawrence. Þeir hafa í þess stað
framlengt þjóðsöguna. Sagn-
fræðilega séð er ekki alltaf rétt
með farið. Atburðir eru fluttir
til eða tilbúnir, ein persóna gerð
úr mörgum og aðrar skáldaðar
til að ná dramatisku samhengi
Og samþjöppun. Myndin byrjar
& að sýna dauða Lawrence vorið
1935. Síðan útför hans og má
jþá heyra marga og andstæða
dóma um hann. Síðan er horfið
til Cairo árið 1916, þar sem
Lawrence er valinn vegna þekk-
ingar sinnar á málum Araba og
Elzti íbui
Danmerkur
látinn
Kaupm.höfn, 21. des. (NTB)
ELZTI íbúi Danmerkur, frú
Aðnes Bruun, er látin, 108 ára
gömul.
tungu, til að fara á fund Feisals
prins (Alec Guinness). Hann
finnur hvern ættbálkinn upp á
móti öðrum og hlutverk Lawr-
ence verður að sameina þessa
ættbálka og leiða þá í einingu
gegn Tyrkjum. Fyrsti stórsigur-
inn er taka hafnarborgarinnar
Akaba. Lawrence er dýrkaður
meðal stríðsmanna Bedúína og
þeir gefa honum nafnið El-Orens.
Hann klæðist eingöngu þeirra
búningi og samlagast öllum
Iþeirra lífsvenjum. Til að storka
Tyrkjum fer hann dulbúinn inn
í Deraa, er handtekinn án þess
að þekkjast. Tyrkneski beyjinn
(José Ferrer) lætur pynta
Lawrence þegar hann vill ekki
Iþýðast hann. Pyntingarnar buga
Lawrence, því hann finnur að
ef hann hefði þekkst þá hefðu
Tyrkir getað pínt hann til að
ljóstra upp um vini sína. Hann
fyrirlítur sjálfan sig vegna þess
og fyrir að hafa fundið nautn
í pyntingunni sjálfri. Hann fær
jafnvel viðbjóð á öllu sem
arabísk't er. Hann biðst lausnar,
en Allenby (Jack Hawkins) tel-
ur hann á að halda áfram að
takmarkinu, hertöku Damaskus.
En tilgangur Lawrence er að
ná með uppreisnarmönnum til
Damaskus á undan Bretum og
færa þeim það frelsi er hann
hafði lofað í nafni þjóðar sinnar.
En Bretar og Frakkar hafa ann-
að í huga, sameiginleg yfirráð í
fyrrverandi veldi Tyrkja og yfir
hinum miklu olíulindum. Djúpt
særður yfir þessum svikum og
vonsvikinn vegna Arabanna sem
engu gátu stjómað í Damaskus,
segir Lawrence skilið við þá og
leitar fylgsnis og gleymsku und-
ir dulnefninu Shaw. Hér lýkur
myndin að segja frá T. E. Lawr-
ence.
Þegar þessi nafnvillti maður
lá banaleguna, meðvitundarlaus
vegna umferðarslyss ókunnur
flestum vegna dulnefnis, biðu
PETER O’TOOIE leikur Arabíu-Lawrence
krýndir og ókrýndir leiðtogar
eins og George V. og Churchill
í ofvæni fregna af dauðastríði
hans. Og Churchill mælti svo
eftir hann: „£g álít hann einn
mesta mann vorra tíma. Ég kem
hvergi auga á hans líka. Ég ótt-
ast að hversu mikil sem þörf
okkar verður, þá munum við
ekki sjá hans líka aftur.“
Arabíu-Lawrence verður
minnistæð mynd. Sjaldan eða
aldrei hefur sést jafn hrikalega
fögur myndataka eins og í þess
ari myna. Atriði eftir atriðd er
frábærilega unnið af hálfu kvik
myndatökuimanna og skeyting
atriðanna víða litrænt unnin.
f fyriú hluta myndarinnar, sem
sýnir Lawrence og samnina
hans við Araba og eyðimorkina,
er það hið síðastnefnda sem
ræður ríkjum á ógleymanlegan
'hátt. í seinni helming hennar
er áherzilan lögð á innri baráttu
Lawrence, mitt í svtl g upp-
reisnarinnar, mistök hans og sið
ferðilegt hnm. Hið erfiða hlut-
verk Lawrenoe leikur Peter O’
Toole á minnistæðan hátt; það
má sjáifsagt deila um 'hvort túllk
un hans á manninum sé rétt. Að
rir leikendur sýna flestir prýði
legan leik. Handrit, leikstjórn,
kvikmyndun og lleikur eiga sam
eiginlega heiður að því að skapa
þá eftirminnilegustu stórmynd
sem hér hefur sézt. Það er sjald-
gæft að sjá skynsamlega og list
rænt gerða risakvikmynd sem
ætlað er að ná almennri lýð-
hylli.
Það er því ljótt að sjá hversu
illa myndin hefur verið leikin
af ráðamönnum Háskóilabíós.
Þeir hafa ráðist með skærum á
þessa kvikmynd og klippt úr
henni tvö atriði þýðdngarmikil.
Annað er frá pyntingu Tyrkja á
Lawrence, því atviki sem mark
aði tímamót í lífi hans, þar sem
thann uppgötvar, eins og hann
segir, „hvemig þá nótt í Deraa
vígi staðfestu minnar var óaft-
urkallanlega tapað“. Vegna
þessa atviks bugaðist Lawrence
og missti trúna á sjálfum sér og
köllun sinni. Seinna atriðið
sýnir atburð, sem var svartasti
bletturinn á Lawrence, þar sem
hann lætur murka niður lið
flýjandi Tyrkja og gengur sjálf-
ur svo æðislega fram í blóðbað-
inu, að hann ávinnur sér viðbjóð
beztu vina. Hvers vegna hurfu
þessi atriði — sem stytta mynd-
ina um 5—10 mínútur — frá þvl
á „prufusýningu“? Er þarna um
samninga við kvikmyndaeftirlit-
ið að ræða, sem hefur þó ekki
leyfi til annarra afskipta en tak
marka aðgang unglinga að kvik-
myndahúsum, svo að hægt væri
að lækka aldurstakmarkið og fá
yngri börn inn á sýningar? Það
væri fróðlegt ef gerð væri grein
fyrir ástæðunni. Þessi úrklipptu
atriði eru mikilvæg til skilninga
á aðalpersónunni og það sem á
eftir fer missir sumt marks og
verður illskiljanlegt þegar búið
er að slíta þau út úr myndinni.
Tæplega mundi nokkrum bóksala
leyfast að rífa blaðsíður úr bók-
um sem þeir selja og því skyldu
kvikmyndir ekki njóta sama rétt-
ar og bókmenntaverk og önnur
listaverk. Það er því full ástæða
fyrir áhorfendur að krefjast þesa
að fá að sjá myndina óskemmda,
því hér er verið að svíkja þá um
hina upprunalegu mynd sem þeir
álíta sig verða að sjá og bjóða
þeim í staðinn sundurhakkaða
kvikmynd. Þar að auki óvandaða
leikskrá að frágangi.
Pétur Ólafsson.
* OFT ER ÞÖRF
Hér kemur bréf um snjó-
inn og ófærðina:
„Núverandi veðurfar gefur
mér tilefni til að benda á nauð-
syn þess, að við Reykvíkingar
og aðrir, sem í þéttbýli búa,
gerum hreint fyrir okkar dyr-
um. Húsráðendur ættu almennt
að gera þetta — í bókstaflegri
merkingu — áður en þeir fara
til vinnu að mofgni dags,
þ.e.a^. að sópa eða moka stétt-
ina fram með sínu húsi.
Miklum fjölda fólks yrði að-
eins heilsubót af þessari auka-
hreyfingu áður en setzt er að
starfi, sem gefur ekki tækifæri
til neinnar hreyfingar allan
liðlangan daginn. Erfiðismenn
þurfa hins vegar ekki á slíkri
heilsubót að halda, en þeim mun
enn síður vaxa þessi áreynzla í
augum en hinum. Venjulega
tæki það ekki nema 5—10 mín-
útur fyrir hvern og eínn að
gera hreint fyrir sínum dyrum.
Væri eitt sinn byrjað á þessu
mundi fljótlega skapast hæfi-
legur metnaður meðal nágranna
um að hreinsa sem bezt og hafa
sem snyrtilegast meðfram sínu
húsi út að akbraut.
Eftir óveður síðustu daga
ætti öllum að vera ljóst, að
bæjarstarfsmenn anna ekki að
hreinsa allan bæinn í einni
svipan — það hefur sýnt sig.
Og ætti ekki að koma neinum á
óvart. En ólíkt væri hér þrifa- ,
legra og betra að komast leiðar
sinnar, ef bæjarbúar biðu ekki
eftir að aðrir hreinsuðu fyrir
dyrum heimila.
G. Ág.“
* DÝR JÓLAGJÖF
Og hér kemur bréf um
yfirburði íslendinga:
„Kæri Velvakandi: Ég er
útlend kona, gift íslendingi, og
mig langar mjög mikið til að
biðja þig að birta eftirfarandi.
Ég er áreiðanlega ekki sú eina,
sem hef hlotið þá reynzlu, sem
ég ætla að greina hér frá.
Vegna slæmrar reynzlu minn-
ar af íslenzku tollþjónustunni
run næstsíðustu jól, bað ég ætt-
ingja mína að senda okkur álls
engar jólagjafir nú — fyrir ný-
liðin jól. En móður mína lang-
aði svo mikið til að senda litla
syni okkar eitthvað, að hún
saumaði sængurver og prjónaði
peysu á hann. Hún hélt, að
heimatilbúnir hlutir hlytu að
vera tollfrjálsir. En veiztu
hvað? Ég varð að borga 113,00
krónur, þegar ég sótti þetta 1
pósthúsið. Þetta samsvarar 13
dönskum krónum og er meira
en efni og prjónagarn hefur
kostað móður mína.
Ég er svo gröm yfir þessu, að
ég næ ekki upp í nefið á mér.
Ekki vegna peninganna, sem ég
lagði út. Heldur vegna þess, að
mér finnst þetta óréttmætt —
og einungis til þess að koma
manni í illt skap, sem á engan
hátt á skylt við jólin.
Ég hef heitið því að stein-
hætta að senda íslenzkar jóla-
gjafir til vina minna og ætt-
ingja: Áður fannst mér sjálf-
sagt að senda út hluti úr ís-
lenzku skinni, lopaprjóni — og
annað rammíslenzkt — og fyrir
þetta hafa ættingjar og vinir
mínir erlendir aldrei þurft að
greiða einn eyri í toll. En hvers
vegna ætti ég að styðja íslenzk-
an gjafaiðnað úr því að íslenzkt
þjóðfélag getur ekki leyft mér
að fá smágjafir án þess að láta
mig borga fyrir þær?
G. D.— Selfossi".
’<*'• a A —i— f \ v\ \ i t.\, \
V ^
;pib
^OPtHUhCin
B O S C H
rafkerfi
er i þessum bifreiðum:
BENZ SAAB
DAF TAUNUS
NSU VOLVO
OPEL VW
Við höfum varahlutina.
BRÆÐURNIR
ORMSSON HF.
Yesturgötu 3. — Sími 11467.