Morgunblaðið - 05.01.1965, Blaðsíða 15

MORGUNBLADIÐ
15
ÞrWJudagur 5. janúar 1965
Ólafur Thors forsætisráðherra Nýsköpunarstjórnariunar.
Nokkrir þingmenn vildu
ekki veita henni stuðning
sinn. Allur var sá ágreining-
ur þó mildari en verið hafði
árið 1939. Nýsköpunarstjórn
in hafði forystu um útveg-
un nýrra atvinnutækja og
uppbygging atvinnuvega.
Naut Ólafur sín vel í því
starfi og varð fyrir veruleg-
um vonbrigðum, þegar ekki
reyndist unnt að halda
stjórninni lengur saman. Af
þeim sökum neitaði hann
með öllu að taka af flokks-
ins hálfu sæti í þeirri stjórn,
sem í staðinn var mynduð
undir forsæti Stefáns Jó-
hanns Stefánssonar. Þegar
frá leið sá Ólafur þó eftir
synjun sinni og veitti frá
upphafi bæði fulltrúum
flojíksins og stjórninni í
heild óbrigðulan stuðning.
Eftir að stjórn Stefáns
Jóhanns fór frá seint á ár-
inu 1949, myndaði Ólafur
Thors minnihlutastjórn
Sjálfstæðisflokksins. Hún lét
undirbúa og lagði fram til-
lögur um lausn á þeim efna-
hagsvanda, sem þá var við
að etja. Beitti Framsóknar-
flokkurinn sér fyrir, að sam-
þykkt var vantraust á rík-
isstjórnina í marz 1950 og
féllst síðan á að taka að sér
myndun ríkisstjórnar undir
forsæti Steingríms Stein-
þórssonar til þess að fram-
kvæma tillögur Sjálfstæðis-
manna í aðalatriðum. Ólaf-
ur Thors var sjávarútvegs-
málaráðherra í þessari
stjórn. Setti hann þá reglur
um stækkun fiskveiðiland-
helginnar með friðun fjarða
og flóa og útfærslu úr þrem-
ur sjómílum í fjórar, en
ráðstafanir til undirbúnings
stækkunarinnar hafði Ólafur
látið hefja þegar á árinu
1946.
Fyrir kosningar 1953 sleit
Framsókn stjórnarsamstarfi
við Sjálfstæðismenn en gekk
að nýju til samvinnu eftir
kosningar og "þá undir for-
sæti Ólafs Thors. Var þá
m.a. samið um 10 ára raf-
væðingar-áætlun og nýja
skipan íbúðarlána. Á árinu
1956 tók vinstri stjórnin við
og eftir uppgjöf hennar
minnihlutastjórn Alþýðu-
flokksins undir forsæti Em-
ils Jónssonar. Þá, á árinu
1959, tókst enn að fá lögfest-
ar endurbætur á kjördæma-
skipuninni og reyndi mest á
forystu Ólafs Thors um að
ná samkomulagi um fram-
gang hennar.
Eftir seinni kosningarnar
á árinu 1959 myndaði Ólaf-
ur loks sína fimmtu og síð-
ustu ríkisstjórn, sem sat allt
það kjörtímabil og vann
glæsilegan kosningasigur í
júní 1963. Á þessum árum
tókst að endurvekja athafna
og viðskiptafrelsi í landinu
og stórbæta hag þess út á
við. Þá heppnaðist og, ekki
sízt fyrir persónulegan at-
beina Ólafs Thors sjálfs, að
aflétta ófriðarástandi á ís-
landsmiðum og tryggja sig-
ur í landhelgismálinu.
Af þessu ófullkomna yf-
irliti sést, að Ólafur Thors
lifði annasömu lífi og að oft
hefur á hann reynt. Til að
standa í slíku, er betra að
hafa sterk bein og góða
heilsu. Heilsa Ólafs var hins
vegar aldrei örugg. Hann
vildi þó ekki láta hvelli-
sýni eða lasleika á sig fá. Á
árinu 1961 var svo komið, að
hann hvarf frá störfum til
nokkurra mánaða hvíldar, en
tók við embætti sínu aftur
um áramótin 1961—2. Þegar
fram á árið 1963 kom var
ljóst, að í sama horfið mundi
sækja. Hann sótti þá stjórn-
arfundi stundum sárþjáður.
Lengst af um sumarið var
hann illa haldinn. Um mán-
aðamótin september-októ-
ber skrapp hann til Dan-
merkur á fund forsætisráð-
herra Norðurlanda. Þégar
hann kom heim þaðan sagði
hann mér, að nú treysti
hann sér ekki lengur til að
halda áfram. Vegna fyrir-
sjáanlegra erfiðleika þá á
næstu dögum og vikum, kom
okkur saman um, að ekki
væri hentugur tími til að
hann segði þá af sér. Fór
og svo að hörð hríð varð
þegar á þingið kom. Lagði
Ólafur sig þá enn allan
fram, en kraftar hans voru
á þrotum, og strax og nokk-
urt hlé varð á baðst hann
lausnar.
Fór hann síðan vestur um
haf og dvaldist þar fram á
árið 1964 hjá Ingibjörgu
dóttur sinni og Þorsteini
Gíslasyni manni hennar.
Þegar heim kom, var heilsa
hans orðin mun betri, en
ekki treysti hann sér samt
til að taka sæti á þingi en
kom oftast á flokksfundi og
lagði þar gott til mála eins
og áður. í sumar hnignaði
heilsu hans aftur, en þó
hresstist hann undir haustið.
Hann hugðist því taka sæti
sitt á Alþingi og stýrði þar
fyrsta fundi sem aldursfor-
seti. En eftir nokkra daga
sótti enn í sama far og hélt
hann sig því heima, þangað
til yfir þyrmdi á þriðja í
jólum. Var hann eftir það
fluttur á Landakotsspítala,
þar sem hann andaðist að
morgni hins 31. desember.
Þó að veikindi Ólafs veittu
nokkra aðvörun, bar dauða
hans brátt að og er þjóðinni
mikill söknuður í fráfalli
hans. Lífsþróttur hans virt-
ist svo mikill og ótæmandi,
að menn eiga erfitt með að
átta sig á, að hann skuli nú
þrotinn.
Fals væri að segja, að öll-
um hafi vefið jafnvel til
Ólafs. Auðvitað átti hann
sína mótstöðumenn, en ó-
hætt er samt að segja, að
hann hafi notið óvenjulega
mikilla vinsælda ekki ein-
göngu meðal flokksmanna
sinna heldur í öllum flokk-
um og sízt var stéttamunur
að vinsældum hans.
Ástæðurnar til vinsælda
Ólafs Thors voru margar.
Thor Jensen og synir hans
voru lengi stærstu og um-
svifamestu atvinnurekendur
á landinu. Munu hvorki þá
né síðar hafa verið vinsælli
menn í þeirri stétt. Jafnvel
á meðan ég hefi verið að
skrifa þessa grein hefir vér-
ið hingað hringt til að biðja
mig fyrir persónulegar
þakkir fyrir örlæti Ólafs og
velgerðir. Auðurinn reynd-
ist Ólafi raunar valtur vin-
ur, en það breytti engu um
höfðingsskap hans. Þar var
það lundin, sem réði, en ekki
hitt, hvort ætíð var miklu
að miðla.
Sjálfur bar Ólafur höfð-
ingsbrag hvar sem hann var.
Engum, sem hann sá, gat
dulizt, að þar fór fyrirmað-
ur. Öllum hlaut að verða á
hann starsýnt, enda var
hann ætíð hress og kátur á
mannfundum. Hann var því
vanur, að allra augu beind-
ust að honum og bar sig
samkvæmt því.
Ræðumaður var hann
ágætur og gat, þegar bezt
tókst, hrifið menn jafnt með
tilfinningahita og rökfestu.
Ég hefi engan mann þekkt,
sem fljótari hafi verið að
hugsa og átta sig á málum.
Sumir héldu af þessum sök-
um, að Ólafur væri stundum
helzt til skjótráður og skoð-
aði ekki nema yfirborðið.
Þessu var allt öðru vísi far-
ið. Hann var maður óvenju
íhugull og raunar djúpvit-
ur en dulur í eðli. Galsinn,
sem hann hafði uppi á
mannamótum, var að
nokkru hjúpur, er hann
hafði valið sér í því skyni,
að fá að vera einn um það,
sem hann taldi aðra ekki
varða.
Ólafur vildi ráða, hann
hafði ríkan metnað og gat
verið þykkjuþungur, ef
hann taldi á móti sér gert.
En hann skaut sér aldrei
undan ábyrgð eða á bak við
aðra, þó að hann vildi fús-
lega hlýða á annarra ráð-
leggingar. Með öllu var hann
laus við hefnigirni og fús til
sátta, þegar hann hugði
þeirra leitað af heilindum.
Ólafur átti í áhættusöm-
um atvinnurekstri og í
stjórnmálabaráttu hans
skiptust á sigrar og ósigrar,
svo sem verða vill. Það væri
rangt að segja, að hann hafi
ekki tekið áföll og ósigra
nærri sér. En honum féll-
ust aldrei hendur og úrræði
voru torfundin, ef hann
fann þau ekki. Bjartsýni
hans var óbilandi svo og trú
hans á, að ef maður kæmi
vel fram við aðra þá gerðu
þeir slíkt hið sama við hann.
Ólafur undraðist oft hnjóð
í garð stjórnmálamanna og
vildi raunar ekki viður-
kenna, að þeir væru í neinu
frábrugðnir öðrum, hvað þá
sérstök manntegund eins og
stundum heyrist. Hvað sem
um það er, þá sýndi Ólafur
með ævi sinni, að nú bar
hinn fremsti þeirra einnig af
öðrum samtímamönnum sín
um og jafnaðist fyllilega á
við þá, sem fram úr skör-
uðu af fyrri tíðar mönnum.
Enda teljum við, sem Ólaf
Thors þekktum bezt, það
hafa verið okkur sérstaka
gæfu að hafa kynnzt og
unnið með svo miklum
manni og góðum.
Bjarni Benediktsson.