Morgunblaðið - 02.03.1965, Blaðsíða 16

16
MQRGUNBLAÐBÐ
Þriðjudagur 2. marz Í965
fRtftgtiitlföifrifr
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Krístinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 90.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 5.00 eintakið.
FUNDURINN
í MOSKVU
l?undur kommúnistaflokk-
*■ anna, sem Nikita Krús-
jeff boðaði til á sínum tíma
er nú hafinn í Moskvu. Um-
ræður voru uppi um það, að
frá þessu fundahaldi yrði
horfið, þar sem Krúsjeff
hefði verið settur af og nýir
menn tekið við forustu rúss-
neska kommúnistaflokksins.
Töldu ýmsir, að hinir nýju
valdhafar Sovétríkjanna
myndu gera þetta til þess að
blíðka kínversku kommúnist
ana; sem voru mótfallnir
fundahaldinu og álitu því
stefnt til höfuðs sér.
Én þeir Kosygin og Bres-
nev ákváðu að halda fast við
ráðagerð Krúsjeffs um fyrir-
hugað fundahald. Og nú er
fundur kommúnistaflokk-
anna hafinn. — Kxnverski
kommúnistaflokkurinn og
nokkrir aðrir kommúnista-
flokkar senda ekki fulltrúa á
hann. Mestá athygli vekur að
kpmmúnistaflokkur Rúm-
eníu hefur ekki þegið boðið
um þátttöku í fundinum. Er
af því auðsætt að klofningur-
inn innan kommúnistaflokk-
anna er að færast í aukana.
Verður víða í löndum avrt
vaxandi ólgu innan þeirra.
Athyglisvert er, að ágreining
urinn milli Moskvu og Pek-
ing hefur ekki jafnazt þótt
Krúsjeff hafi verið fórnað.
— Kínverskir kommúnistar
halda áfram að gagnrýna
Moskvumenn harðlega, á-
saka þá fyrir endurskoðunar-
stefnu og svik við kenningar
Marx og Lenins.
Um niðurstöður Moskvu-
fundarins, sem nú stendur
yfir, verður að sjálfsögðu
ekkert fullyrt. En allt bendir
til þess að af honum muni
leiða enn aukið missætti milli
Peking og Moskvu. Kínversk
ir kommúnistar sætta sig
ekki við óskoraða forustu
Sovétmanna innan hinnar al-
þjóðlegu hreyfingar komm-
únismans. Mao Tse-tung vill
ekki vera litli bróðirinn í
hinu alþjóðlega félagsbúi
kommúnista.
En bak við hinn svokallaða
„hugsjónalega ágreining“
rússneskra og kínverskra
kommúnista liggja önnur
miklu þýðingarmeiri sjónar-
mið. Það eru hinar hags-
munalegu andstæður milli
hinna tveggja risa heims-
kommúnismans. Útþenslu-
stefna Kínverja í Asíu er þeg
ar tekin að beinast gegn Sov-
étríkjunum, sem eiga mikil
og auðug lönd í nágrenni
Kína. Hin miklu rússnesku
landsvæði í Asfu eru strjál-
býl en Kínaveldi er hinsveg-
ar að springa utan af ört vax-
andi þjóð, sem nú telur 700—
800 milljónir manna. Þessar
hagsmunaandstæður vega í
raun og sannleika áreiðan-
lega miklu þyngra en ágrein-
ingurinn um túlkun á ryk-
föllnum fræðikenningum
þeirra Marx og Lenins.
SKYNSAMLEG
RÖDD
C'teingrímur Hermannsson,
■ verkfræðingur, ritar sl.
sunnud§g skynsamlega grein
í Tírnann um stóriðjumálin.
Leggur hann áherzlu á nauð-
syn þess að hagnýta vatns-
aflið á íslandi í senn til orku-
framleiðslu og til þess að
byggja upp nýjar atvinnu-
greinar. Það er skoðun hans
að æskilegast væri, að hægt
væri að byggja aluminíum-
verksmiðju við Eyjafjörð, en
telur þó að á því séu ýmsir
annmarkar. Hann telur Búr-
fellsvirkjun hagkvæmasta og
tekur undir þær ábendingar,
sem settar hafa verið fram
hér í blaðinu, að nauðsyn
beri til að byggja upp margs-
konar iðnað, svo sem aukinn
fiskiðnað og skipasmíðaiðnað
í hinum ýmsu landshlutum.
Greinarhöfundur telur okk
ur stafa mjög litla hættu af
erlendu fjármagni í sam-
bandi við þær framkvæmdir
sem nú er rætt um. Bendir
hann á reynslu Norðmanna á
þessu sviði.
í framhaldi af þessari
grein er ástæða til þess að
leggja enn áherzlu á það, að
brýna nauðsyn ber til þess,
að íslendingar ræði framtíð-
armál sín af víðsýni og sann-
girni. Hér er svo mikið í húfi,
að öfgar og sleggjudómar
mega ekki ráða um þær á-
kvarðanir, sem teknar kunna
að verða. Mestu máli skiptir
að öll þjóðholl öfl sameinist
um að hagnýta auðlindir
landsins og byggja upp stöð-
ugt traustari og fjölbreyttari
bjargræðisvegL
BÁGINDI KOMM-
ÚNISTA
Á ÍSLANDI
T>ágindi kommúnista á ís-
** landi halda áfram að
færast í aukana. Nýlega hef-
ur einn af framámönnum
þeirra á Austfjörðum sagt sig
S* * %
VŒJ
UTAN ÚR HEIMI
Geimferi Rússa til að
sanna að Guð sé ekki til ?
Kirkjan í kommúni.stdlönd-
unum á við ótrúlegu örðug-
leika að stríðd, þótt einhver
þíða virðist mú framundan
í NÆRFELLT tvo áratugi
h e f u r rómversk-kaþólska
kirkjan teflt pólitíska skák
vió kommúnistastjórnirnar í
Austur-Evrópu. í Rússlandi,
P ó I 1 a n d i , Ungverjalandi.
Tékkóslóvakíu, Júgóslavíu, A-
Þýzkalandi. Rúmeníu Búlg
ariu eru 200 milljónir kaþ-
ólskra manna, sem orðið hafa
fyrir og verða enn fyrir alls-
kyns ofsóknum, og Páfagarð-
ur hefur leikið erfitt og ör-
væntingarfullt hlutverk i
þá^u þessa fólks. — Nú, undir
handleiðslu Páls páfa VI. hef-
ur Páfajfarður komizt á nýtt
sti£ í baráttu sinni. Raunveru
le?ar stjórnmálalegar viðræð-
ur hafa nú verið teknar upp
við stjórnir kommúnistaland-
anna, og segja má að þíða sé
framundan í samskiptum
þeirra við Páfagarð. Fyrir ör-
Skömmu voru útnefndir þrír
nýir kardinálar í Járntjalds-
löndunum, með samþykki við
komandi kommúnistastjórna,
sem gefið var þó með treffðu.
Hinir nýju kardínálar eru
Slinyi, erkibiskup af Leonoli
í Ukraínu, Beran, erkihiskup
af Krag, og Seper. erkibiskup
af Za^reb í Júgnslavíu.
Frekari merki þess, að um
þíðu sé að ræða í samskiptum
Páfagarðs og kommúnista-
stjórnanna, eru viðræður, sem
nú fara fram í Tékkóslóvakíu,
en þær eru svipað eðlis og
þær sem áður hafa farið fram
í Ungverjalandi. Viðræðum í
Ungverjalandi lauk í septem-
ber sl. á þann veg, að sam-
komulag náðist um að Páfa-
garður skyldi ráða útnefn-
ingu biskupa í Ungverialandi
fsex biskuoar hafa síðan ver-
ið útnefndir).
Kirkjan í Tékkóslóvakíu er
af kommúnistum talin óvin-
ur þjóðfélagsins nr. 1. Síðan
aðgerðir gegn kirkjunni hóf-
ust þar í landi fyrir 16 ái'um
hafa 2,500 prestar verið fang-
elsaðir. Flestöllum munkum,
nunnum og öðrum meðlimum
trúarlegra hreyfinga hefur
verið komið fyrir í afskekkt-
um héruðum og hefur þeim
verið haldið þar sem landbún
aðar- og verksmiðjuverka-
mönnum. Trúarlíf í tékkneska
þjóðfélaginu hefur verið að
deyja hægum dauða. m
f’restar og trúarhreyfingar
\^rða að lúta stjórn pólitískra
„kommissara“. Þó að „komm-
issararnir" eigi að nafninu til
að lúta biskupunum, eru það
þó þeir, sem raunverulega
fara með stjórn biskupsdæm-
anna. „Trúarmálaráðuneytið“
í Prag hefur útsendara sína
, og njósnara í hverju biskups-
dæmi landsins. Þeir senda til
höfuðstöðvanna skýrslur um
guðsþjónustur, og prestar fá
sjaldnast að velja sjálfir kór-
drengi.
Hinni kommúnísku „Friðar
prestahreyfingu“ er stjórnað
af presti, sem settur hefur
verið út af sakramentinu, fyrr
um séra Josef Plonar, sem
einnig er heilbrigðismálaráð-
herra í kommúnistastjórninni.
Einstaka kirkju í Prag er
haldið opinni til þess eins að
ferðamenn fái betri mynd af
ástandinu.
Kaþólska kirkjan í Júgó-
slaviu nýtur sennilega meira
frjálsræðis en kirkjan í
nokkru öðru kommúnísku
landL Tító, sem kominn er af
kaþólsku fólki í Króatíu, er
ekki mjög harður andkirkju-
maður og endurskoðunar- og
hlutleysisstefna hans gera þol
gæði gagnvart kirkjunni
mögulegt.
Erkibiskupum frá Júgó-
slavíu hefur ekki verið mein-
að að sitja Kirkjuþingið í
Róm. Franic biskup af Split,
hægrisinnaður íhaldsmaður,
sem lagzt hefur gegn ýmsum
framfaramálum á kirkjuþing-
inu, er leyft að fara frjálsum
ferða sinna heima fyrir, en
slíkt mundi naumast gerast í
nokkru öðru leppríkja Aust-
ur-Evrópu, þar sem hann yrði
ugglaust fangelsaður. Seper,
hinn nýútnefndi kardínáli, er
framfarasinnaður og telur
leikmenn hafa mikilvægu
hlutverki að gegna í kirkju-
legum málefnum.
Kaþólska kirkjan undirrit-
aði samkomulagið í Ung-
verjalandi 15. september sl. í
þeirri von að innri og ytri á-
hrif og þrýstingur myndu
knýja kommúnistastjórnina
til aukins frjálslyndis. En
embættismaður einn í Páfa-
garði hefur látið svo um
mælt nýlega að samkomulag-
ið hafi siður verið „modus vi-
vendi“ en „modus non mori-
endi“ — síður til þess fallið
að deyja ekki en til þess að
lifa.
Kaþólska kirkjan í Ung- ■
verjalandi var miskunnar-
laust barin niður á Stalíns-
tímabilirtu eftir styrjöldina.
Vegna uppreisnarinnar í land
inu 1956 hefur kirkjan þar í
latidi ekki notið þeirrar þíðu,
sem örðið hefur vart við í
hinum kommúnistaríkjunum
Miðpunktur þessa flókna
vandamáls er hinn umdeildí
Mindszenti kardínáli, sem
dvalizt hefur sem flóttamað-
úr í bahdaríska séndiráðinu í
Ung/erjalandi síðan 1956. Af.
súmum éf hann talinn píslar-
vottur, af öðrum íhaldssegg-
ur, sem komi í veg fyrir bætt
samkómulag ríkis og kirkju.
Sem dæmi um hina gallhörðu
andstöðu Mindszentis við
kommúnismann má nefna að
hann lýsti sig mjög mótfalt-
inn septembersamkomulag--
ihu, sem áður hefur verið
nefnt.
„Friðarprestahreyfingunni",
sem er mjög öflug í Ungverja
landi, er stjórnað af Beres-
ztockzy, fyrrum présti og nú-
verandí varaforseta ung-
verska þingsins, sem Páfa-
gárður setti út af sakrament-
inu fyrir að blanda málefnum
kirkjunnar og trúarinnar sam
an við kommúnismann. Frið-
arprestar eru jafnan útnefnd-
ir af kommúnistastjórninni
sem fulltrúar og aðstoðar-
menn biskupa landsins. Er
M. Hamvas var gerður að
erkibiskupi af Valocsa reyndi
kommúnistastjórnin að
þvinga hann til að víkja að-
stoðarpresti sínum og fulltrúa
frá og útnefna Friðarprest í
hans stað. Erkibiskupinn neit
aði að verða við þessu, en er
aðstoðarprestur hans beið
bana í umferðarslysi, tók Frið
arprestur við embætti hans.
Afstaða fólks til kirkjunn-
ar er breytileg frá héraði til
héraðs. I litlum sveitaþorp-
um, með ströngum kaþólsk-
um erfðavenjum, hafa böndin
við kirkjuna haldizt óbreytt,
en í borgum má áróðurinn
gegn kristinni trú sín mikils,
einkum meðal ríkisstarfs-
manna.
Ef kennarar sækja messur,
láta skíra börn sín eða kenna
þeim kristin fræði, missa þeir
stöðu sína. Svo hart er að
kennurum vegið í þessum efn
um, að prestar á hverjum
stað afsaka það, að þeir skuli
ekki koma til messu.
I Rúmeniu fara kommúnist-
Framh. á bls. 25.
úr „Sameiningarflokki al-
þýðu, Sósíalistaflokknum.“ —
Jafnhliða halda „þurrabúðar
mennirnir“ á Þjóðvarnarhjá-
leigunni uppi stöðugum á-
róðri gegn ráðandi öflum
flokksins.
Við þetta bætast svo raun-
irnar vegna klofningsins
milli Peking og Moskvu. Er
nú svo komið, að íslenzkir
kommúnistar eru teknir að
skiptast í tvo flokka eftir af-
stöðunni til valdastreitunnar
milli rússneskra og kín-
verskra kommúnista.
Sú staðreynd verður þess
vegna ekki sniðgengin, að
flokkur kommúnista hér á
íslandi logar að innan um
þessar mundir. Þar er hver
hendin upp á móti annarri.
Moskvumönnum finnst Al-
þýðubandalagsgæran vera
tekin að slitna. Önnur öfl
innan flokksins vilja hinsveg
ar hressa upp á þessa gæru
og láta Alþýðubandalagið
skipta endanlega upp þrota-
búi „Sameiningarflokks al-
þýðu sósíalistaflokksins“.