Morgunblaðið - 14.07.1965, Blaðsíða 10

10
MORCUNBLADIÐ
Miðvikudagur 14. júlí 1965
Lýstu umhverfinu við Óskju á sama
hátt og gert verður í tungiferðinni
frA
ANDRÉSI INDRIÐASYNI
OG
KJARTANI THORS.
LEIÐANGUR bandarísku
Geimvísindastofnunarinn-
ar, sem dvelst nú við Dreka
gil í Öskjuhlíðum, hélt að
Öskjuvatni árla morguns
og dvöldust leiðangurs-
menn þar daglangt við
jarðfræðiathuganir. í nótt
munu þeir dvelja ísælu-
húsinu í Herðubreiðarlind-
um, en þeir halda flugleiðis
frá Akureyri til Keflavíkur
seinni hluta dags á morg-
un, miðvikudag.
Geimfararnir tóku snemma
á sig náðir í. gærkvöldi, en
fóru á stjá um hálf sjö leytið
í morgun. Veður var fremur
hráslagalegt, sólarlaust og
fjallahringurinn í kring var
sem næst skýjum hulinn. Sólar
hefur ekki notið hér í dag að
neinu ráði, en veður hefur
verið stillt, þótt gengið hafi á
með skúrum.
Uni kl. 8 lagði hópurinn af
stað að Öskjuvatni. Vegurinn
þangað um hraunið er nokk-
uð þungfarinn á köflum sök-
um snjóa, en leiðangursmenn
komust þó svo að segja* alla
leið. Öðru máli gegndi um
blaðamenn, sem sigldu í kjöl-
farið á smærri bifreiðum, —
þeir þurftu að ganga talsverð
an hluta leiðarinnar!
Numið var staðar við einn
þeirra gíga, þar sem Askja
gaus fyrir fjórum árum. í
gufumóðu, svo að. vart sá úr
augum gengu geimfarar og
jarðfræðingar á gjgbarminn.
Undruðust þeir mjög, að
hraunið, sem þeir stóðu á,
skyldi vera svo heitt. Jarð-
fræðingarnir Sigurður Þórar-
insson og Guðmundur Sig-
valdason sögðu leiðangurs-
mönnum deili á eldfjallinu,
— Guðmundur gerði grein
fyrir eldgosinu 1961. Höfðu
geimfararnir margar spurn-
ingar fram að færa í því sam
bandi, og spurðu meðal ann-
ars, hvers vegna hraunstraum
urinn hefði tekið þá stefnu,
sem raun ber vitni Leysti
Guðmundur greiðlega úr
spurningum þeirra. Þess má
geta, að útskýringar íslenzku
jarðfræðinganna og órða-
skipti þeirra við leiðangurs-
menn voru hljóðrituð fyrir
Geimferðastofnun Bandaríkj-
anna. Tveir kvikmyndatöku-
menn frá stofnuninni voru
með í förinrii, en árangur af
starfi þeirra verður heimild-
arkvikmynd um ferð geimfar
anna til íslands Aðstaða til
kvikmyndatöku var raunar
ekki sem skyldi uppi á gíg-
barminum, sökum gufunnar,
sem lagði upp úr gígnum.
Þegar einn kvikmyndatöku-
maðurinn opnaði vél sína í
grandleysi til þess að skipta
um filmu, fylltist myndavél-
in af gufú, þannig að mynd-
ræman í vélinni, sem tekið
hafði verið á, eyðilagðist.
Varð aumingja maðurinn að
vonum harla óhress.
Skammur spölur er frá
gígnum að Öskjuvatni. Þegar
bílarnir námu staðar í nám-
unda við vatnið, var skotið á
húsþingi. Fyrstur tók til máls
dr. Alfred Chidester, • banda-
rískur jarðfræðingur. Hann
sagði, að hér mundu geim-
fararnir skipta sér niður í
smáhópa og skyldu þrír vera
saman -í hverjum hópi. Hóp-
arnir ættu síðan að dreiía sér
um svæðið og gera jarðfræði-
legar athuganir Hann brýndi
fyrir geirriförunum, að ganga
rækilega úr skugga um það,

iKl'!;'’ " .r-."

Geimfaraefnin kynna sér nýjar hraunmyndanir,
Geimfaraefnin Don Eisele og Eugene Cernan bera saman
bækur sínar. Að baki þeirra er Guðmundur Sigvaldason,
jarðfræðingur.
að þeir hefðu allan útbúnað
meðferðis, sem til þyrfti: ax-
ir, loftmyndir af svæðinu,
skirfblokkir á tréplötum og
síðast en ekki sízt segulbands
tæki.
Hann tók líka fram, að
einn jarðfræðingur mundi
fylgja hevrjum hópi. Þeir
mundu haída sig í hæfilegri
fjarlægð frá hópnum, þar eð
gert var ráð fyrir, að geim-
fararnir gerðu athugamr sín-
ar upp á eigin spýtur. Hins
vegar mundu þeir jafnan
vera tilbúnir að veita aðstoð,
ef á þá yrði kallað. Að því
er Guðmundur Sigvaldason
sagði okkur, voru verkefni
geimfaraefnanna þessi: Þeir
áttu að lýsa Öskju, segja,
hvernig hún hefði myndazt
og hvað gerzt hefði þar jarð-
fræðilega, þeir áttu að kom-
ast að raun um það, hvort
væri eldra líparítvikurinn
eða Öskjuvatn og segja jafn
framt, hvaðan vikurinn hefði
komið Þeir áttu að glöggva
sig á því, úr hvaða gíg Mý-
vetningahraun hefði runnið
1924, athuga, hvers konar
efni væri í vikrinum og lýsa
afbrigðum þess
Þegar geimfararnir höfðu
fengið dagskipanina, varð ein
um þeirra, sem leizt hún all
umfangsmikil, að orði: „Sjá-
umst í næstu viku.“ En auð-
vitað sagði hann þetta í
spaugi. Þetta var kátur og
skemmtilegur hópur og stemn
ingin var með albezta móti,
þegar þeir gengu áleiðis að
vatninu og Víti, þeim hrika-
lega gíg, klyfjaðir áhóldum,
sem að framan getur A*xirn-
ar notuðu þeir, til þess að
geta glöggvað sig á bergteg-
undum, en lengi vorum við
að" velta því fyrir okkur, til
hverra nota segulbandstækin
væru, þar til Riley, blaða-
fulltrúi ■ leiðangursins, gaf
okkur skýringuna. Til þess
að þUrfa ekki að skrifa hjá
sér lýsingu á því, sem bar
fyrir augu, töluðu þeir lýs-
inguna einfaldlega inn á segul
band. Tilgangurinn með
þessu var auðvitað sá, að
ganga úr skugga úm, nve.
'fljótir þeir væru að g'öggva
sig á landslaginu, en það
munu þeir þurfa að gera, ef
þeir- verða sendir út i geim-
inn
Geimfararnir hafa ekki
spókað sig í geimferðabúr,-
ingum hér á Öskju, enda var
það aldrei ætlunin, að bví er
framámenn í leiðangrin-
um sögðu okkur Að sögn Ri-
ley, blaðafulltrúa, hefur
Bandaríska Geimvísindastofn
unin nú valið 34 menn, sem
hljóta þjálfun með það fyrir
augum að verða sendir út í
geim. Hinir væntanlegu geim
farar hafa allir bækistöð í
Houston, Texas. Geimfararn-
ir, sem hér eru staddir, hafa
ekki farið slíkan leiðangur
erlendis áður. Ekki alls fyrir
löngu fóru þeir í sams konar
ferð til Hawai, en þar er
mikið um ný eldfjöll. Eld-
fjallas'væði þar eru að vísu
ekki eins víðáttumikil og á
íslandi. Geimfararnir hljóta
ekki eingöngu þjálfun með
það fyrir augum að verða
sendir til tunglsins, heldur er
þjálfun þeirra á þann veg
háttað, að þeir geti tekizt á
hendur hvers konar geimferð
ir. Þess má geta, að allir þeir,
sem valdir hafa.verið til geim
ferða, hafa lokið háskóla-
gráðu í einhverri grein, sem
lýtur að geimsiglingum.
Sem fyrr segir dreifðu
geimfararnir sér í smáhópum
um svæðið vestur með Öskju
vatni. Flestir gerður atþug-
anir sínar við Víti, en sumir
gengu með vatninu. Þeir virt
ust furðulega mælskir þar
sem þeir stóðu með hljóðaein
arin í hendinni og töluðu án
afláts inn á segulbandstækin.
Þeir virtust bera gott skyn á
fjöllin í grenndinni, enda er
sennilegt að þeir, hafi haft
loftmyndirnar af staðnum
undir höndum nokkurn tíma.
Þeir voru sýnilega mjög
ánægðir með allar aðstæður,
og létu í Ijós þá skoðun sína,
að þetta eldfjallasvæði hefði
fyllilega svarað til beirra
vona, sem þeir gerðu sér.
Geimfararnir voru við at-
huganir sínar til klukkan sjö,
þá héldu þeir til tjaldbúð-
anna við Drekagil og snæddu
kvöldverð. Því næst var hald
ið í Herðubreiðarlindir, þar
sem leiðangurinn gistir í
nótt. Á morgun, miðvikudag,
halda þeir til Akureyrar árla
morguns og fara síðan flug-
leiðis til Keflavíkur A föstu-
daginn heldur leiðangurinn í
Framh. á bls. 23.