Morgunblaðið - 14.07.1965, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐID
Miðvikudagur 14. júlí 1965
Sr. Sigurjón Jónsson
frá Kirkjubœ - Minning
LAUGARDAGINN, 22, maí sl.
var borinn til grafar frá Dóm-
kirkjunni í Reykjavík, presta-
öldungurinn séra Sigurjón Jóns-
son, fyrrum sóknarprestur í
Kiirkjuibæjarprestakali, að við-
stöddu miklu fjölmenni.
Séra Bjarni Jónsson vígslu-
biskup, jarðsöng og nokkrir úr
hópi hempuklæddra klerka, er
viðstaddir voru útförina, báru
hinn aldna starfsbróður úr
kirkju.
Vor var í lofti og angan úr
jörð og mæltu það margir að
hefði hinn framliðni mátt velja
sér útfarardag hefði hann trauðla
annan kosið, hér var stefnt til
fuils fagnaðar sumars og þroska.
Séra Sigurjón var fæddur 23.
ágúst 1881 á Háreksstöðum í
Jökuldalsheiði. Bær þessi er nú
í eyði, en á fáum byggðum bólum
á lsiandi, hefur betur gætt víð-
sýnis hinnar nóttlausu veraldar
en á þessum heiðabæjum, stað-
settum á þakinu á íslenzkri
byggð, ef svo mætti að orði kom-
ast
Þarna í heiðinni ólst séra Sig-
urjón upp fram um aldamót,
einn í hópi hinna þekktu Háreks-
staðabræðra.
Hinn kunni fræðimaður Bene-
dikt Gíslason frá Hofteigi minn-
ist þessara bræðra í einni af bók-
wm sínum, er hann nefnir Fólk
og saga, og vísast til þess sem
þar er sagt um ætt og ættfólk
séra Sigurjóns.
1 kaflanum um þá bræður, er
Benedikt nefnir „Tveggja brúð-
ur?“ segir svo í upphafi:
„Víða með íslendingum, aust-
an hafs og vestan, hefur farið
orðspor þeirra manna er nefnd-
ust Háreksstaðabræður, kenndir
við heiðabýlið Háreksstaði í
Jökuisdalsheiði. Þeir voru 8 að
tölu og systur áttu þeir eina. Sex
hinna eldri voru albræður. Um
aldamótin voru þeir allir vaxnir
menn, og hinn fyrirfarandi tíma
héldu þeir hópinn á Háreksstöð-
stöðum með föður sínum, og þótti
þá merkilegt mannval á þessu
heiðarbýli. Þeir voru listhneigð-
ir, einkum til Söngs og ljóðagerð-
ar, og urðu fyrstir manna til að
læra organslátt og flytja orgel
í Háreksstaði. Misjafnir dómar
lögðust á það hverju slikt mundi
hlíta á heiðarbýli, því enn var
almennur hugsunarháttur dálítið
skrýtinn gagnvart bókmenntum
og listum í alþýðulífi á íslandi.
Unnu þeir það líka til, að þeir
höfðU ýmislegt að athuga við
gamlan hugsunarátt, en hann er
jafnan nokkuð heimaríkur, og
lætur ekki gera gys að sér fyrir
ekki neitt. Samt var þetta nokk-
uð merkilegt, og ekki beinlinis
til þess fallið að gera gys að þvi,
að koma þar í göngunum á
haustin til gistingar með fjársafn
Tunguheiðar, og áðúr en nokkurn
varði voru þessir þreyttu og al-
vörugefnu gangnamenn komnir
í söng og gleðimál á Háreksstöð-
um, og í höfðinglegum gest-
beina, sem þeir ætið mættu þar.“
Vafalaust hafa gilt hin sömu
lögmál með þá bræður um ætt-
fylgjur og erfavísa eins og með
önnur börn, en hitt ætla ég, að
til fjórðungs hafi brugðið með
fóstrið á heiðinni.
Vart getur hjá því farið að á
gáfuð og tilfininganæm ung-
menni, verki á aðra lund, upp-
eldi í öngbýli dalskorunnar og
þéttbýlisins, en á heiðum uppi,
þar sem hátt er til himins og
vítt til veggja, og sjóndeildar-
hringurinn takmarkast af blám-
uðum fjöllum.
Hvorttveggja mætti hafa í
huga til skilnings á víðsýni hug-
ans og frjálslyndi þeirra, er við
slíkt fóstur hafa búið, en jafn-
framt þeirri tilhneigingu að láta
lönd og leið þá tillitssemi og hóf-
stilling, sem þröngbýlið jafnan
krefst.
Eftir að séra Sigurjón hafði
notið nokkurs skólalærdóms á ís-
landi hvarf hann til Ameríku á
eftir bræðrum sínum og öðru
sínu fólki.
Lauk hann þar stúdentsprófi
og lagði stund á háskólanám og
hlaut hvað eftir annað verðlaun
fyrir námsafrek við fleiri en einn
háskóla, því námsgáfur hafði
hann frábærar.
Eftir nokkurra ára dvöl í Am-
eríku hverfur hann heim til ís-
lands og lýkur' guðfræðiprófi við
Hákóla íslands á miðjum vetri
1917. Sama ár vígist hann sem
settur prestur að Barði í Fljótum,
en settur og síðar skipaður sókn-
arprestur í Kirkjubæjarpresta-
prestakalli þrem árum síðar, eða
1920.
Prestakalli þessu, ásamt Hof-
teigsprestakalli frá 1928, gengdi
séra Sigurjón óslitið unz hann lét
af embætti fyrir aldurssakir,
1956, og hafði þá setið 5 árum
lengur en lög heimila, nema til
komi eins konar ný kosning, er
presturinn verður 70 ára. Svo
var í þessu tilfelli.
Sóknarbörn séra Sigurjóns
sendu stjórnarvöldum einróma
áskorun um að fá að hafa hann
áfram sem prest svo lengi sem
lög framast leyfðu, eða til 75 ára
aldurs. Segir sú staðreynd sína
sögu um samskipti prests og
safnaða.
Séra Sigurjón var kvæntur frú
Önnu Sveinsdóttur frá Skata-
stöðum í Skagafirði, hinni mikil-
hæfustu konu. Þau hjón eignuð-
ust 6 börn og komust 5 þeirra
til fullorðinsþroska, þau: Séra
Fjalar, prestur að Kálfafellsstað,
Sindri póstfulltrúi, Frosti læknir,
Máni, orgelleikari og Vaka,
hjúkrunarkona.
Þau séra Sgurjón og frú Anna
bjuggu hinu mesta rausnarbúi á
Kirkjubæ um margra ára skeið.
Bætti prestur mjög jörðina og
naut hins bezta stuðnings af búi
sinu við að koma börnum sínum
fram til manndóms og þroska og
fleiri ára náms, sumum hverjum.
Bæði voru þau hjón einkar sam-
hent um alla risnu, svo að orð fór
af, bæði með tilliti til rausnar*og
viðmóts. Hið stóra bú, sem þau
lengstaf höfðu og mannmarga
heimili þurfti margs við og mun
drjúgur og ómældur skerfur
þess erfiðis' og áhyggna, er því
fylgdi, hafa hvílt á'herðum fyrst
hinnar ungu og siðar lífsreyndu
húsfreyju, þar sem búsbóndinn,
sóknarpresturinn í víðlendasta
prestakalli landsins, sem raunar
var tvö prestaköll með samtals
7 kirkjum, dvaldi oft langdvölum
að heiman.
Auk annasams embættis, hlóð-
ust á prestinn margvísleg trún-
aðarstörf eins og gengur í sveit-
um og naut hann þar hins fyllsta
trausts.
Séra Sigurjón var frábært
hraustmenni og ferðagarpur,
sem oft kom sér vel. Naut hann
góðrar heilsu lengstaf ævinnar.
Svo virðist sem sauðaþykkni
heiðarinnar hafi reynzt þeim
Háreksstaðabræðrum vel til
hreysti og langlífis, hvað sem öll-
um vísindum líður, og jafnan
fannst mér sem séra Sigurjón
hefði fleira sótt til uppeldisins á
heiðinni en hreystina eina, eins og
minnzt er á í upphafi þessara
orða. Uppi á heiðinni hafði ekk-
ert skyggt á og fátt sagði þar af
hömlum hins félagslega nábýlis.
Áhrif frá hvoru tveggja virtist
gæta í fari séra Sigurjóns. Hvers
konar þröngsýni og klíkuskapur
var eitur í hans beinum, á logn-
mollu, (,helgislepju“ dalskorunn-
ar blés hann og andlegur „kot-
rassaháttur“ var honum viður-
styggð. Að öllu þessu vó hann
með hárbeittu vopni háðsins og
hnittninnar.
Sönurinn og gleðimálin frá Há-
reksstöðum voru honum nær
skapi en sútur og búksorgir
byggðarinnar.
Svo sem áður er sagt, naut
séra Sigurjón einstakra vin-
sælda í sóknum sínum. Sýndu
sóknarbörn hans það við svo
mörg tækifæri að auðsýnt er að
Hjartkær eiginmaður minn,
ÞORGEIR ÞORSTFINSSON
andaðist 10. þ. m. — Jarðarförin ákveðin laugardaginn
17. júlí að Akurey í Vestur-Landeyjum.
Pálíríður Jónasdóttir.
Móðir mín, amma og langamma,
JÓHANNA LILJA HANNESDÓTTIR
andaðist að St. Jósefsspítalanum, Hafnarfirði, aðfara-
nótt 13. þessa mánaðar.
Guðfínna Guðmundsdóttir.
Eiginmaður minn,
TRYGGVIJÓNSSON
afgreiðslumaður,
sem andaðist 9. þ.m. verður jarðsunginn frá Akureyrar-
kirkju föstudaginn 16. þ.m. kl. 1,30 e.h.
Haiigrima Arnadóttir.
Þökkum innilega vinarhug allra við lát og jarðarför
PÉTURS SIGFÚSSONAR
frá Kraunastöðuin.
Systkini hins látna.
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vináttu við
andlát og útför eiginkonu minnar,
VALGERÐAR STEFÁNSDÓTTTJR
Fyrir mína hönd og annarra vandamanna.
Frimann Tjörvason.
gerði, þar sem við dvöldum sam-
an um hrið.
Allar voru ræður séra Sigur-
jóns við venjulegar messugerðir
og skólaathafnir með líku svip-
móti og hin fyrsta, er ég til hans.
Þær voru mjög persónulegar og
þaulhugsaðar. Aldrei heyrði ég
hann flytja ónytju mælgi og oft
var mjög frumlega á málum tek-
ið Snjallt og eftirminnanlega að
orði komist. Stundum lagðist
ræðumaður svo djúpt í hugsun
að fyllstu athygli þurfti við, til
að fylgjast með, og á stundum
talsverðrar guðfræðilegrar þekk-
ingar. Auðheyrt var að prestur-
inn reyndi að halda vöku sinni
með lestri guðfræðlegra bók-
mennta og góðra tímarita.
Frjálslyndi hans í andlegum
efnum brást aldrei, né ádeila
hans á það, er hann taldi að
skyggði á hin æðstu sannindi og
ekki væri annað en handaverk
skammsýnna manna. Hann virt-
ekki var hér um uppgerð að
ræða eða hefðbundinn vana. Nú
síðast fjölmenntu þau við útför
hans, er þess áttu kost, þótt vafa- jst þvingast af öllum hefðbundn-
laust hafi þau verið enn fleiri, um formum andlegrar tjáningar
er sátu með þökk og trega í og hvers konar afturhvarf í þeim
hljóðu sinni við útvarpsviðtæki
sín austur á Fljótsdalshéraði.
Sjálfsagt hafa legið til þess-
arra miklu vinsælda margvíslegar
orsakir en vafalítið hefur hin
óbugandi bjartsýni, óbrigðula
efnum til fyrri tíma, var honum
mikill þyrnir í augum.
Deildum við oft um þessi mál,
þótt aldrei ylli sá ágreiningur
vinslitum, fremur hið gagn-
stæða. Síðast deildum við í
glettni og gamansemi verkað sem Hveragerði í haust út af gamla
afleiðsla á suma þá, er hættu til messusöngnum, sem farinn er að
að taka sjálfa sig of hátíðlega heyrast í einstaka kirkjum við
og sem aflgjafi á aðra, sem áttu | viss tækifæri. Ekki gleymi ég
þungt fyrir fæti. | vonbrigðunum í andliti míns
Hressilegt viðmót en jafnframt gamla sóknarprests er ég reynd-
vingjarnlegt, hispurslaus og hof-
mannleg framkoma aflaði honum
vafalaust margra vina.
ist hafa aðra skoðun á þessu
„söngli" en hann hafði vonað og
búizt við, og er hann gafst upp
Séra Sigurjón fylgdi fyrirmæl- við að telja mig á sitt mál bætti
um Páls postula — að fagna,með j hann við, að mér fannst andvarp-
fagnendum og gráta með grát- andi: „og Máni er á sömu skoðun
endum. í fagnaðinum gætti hann ^ og þú.“
ekki alltaf hófs, en mér býður
í grun að í hinu síðara hafi hann 1
í Hveragerði flutti hann fyrir
, . , , ,, ... . i hælisgestum enndi er hann
komizt næst soknarbornum sm- ... . ,
| nefndi: „Að leggja mður barna-
.T", .. . . _ „ , i ,, , , skapinn“ með orð Páls í 13. kaíla
Hluttekmng og hluttaka prests-1 ^ ,
i annars Konntubrefs að um-
! ræðuefni, og var þar ekki mik-
, , ínn bilbug að finna a frjalslyndn
annað hvern mann hann , ,s . , ... ...
afstoðu hms aldna klerks til ei-
lífðarmálanna.
barna hans sýndi þeim betur en
flest
hafði að geyma.
Útfararræður séra Sigurjóns
voru mjög rómaðar og heyrði ég
hann flytja nokkrar frábærar.
Hvort það voru orðin, sem
hann
hinn
Gat ég ekki annað en dáðst af
þessum vígreifa boðbera og bar-
dagamanni hins andlega frelsis,
t§laði, hlutíekningin og sem enginn elli né hjartakröm
djúpi skilningur á eðli gat bugað, og hvórki bi;eyttir
sorgarinnar, er á bak við þau
lágu, eða þá sá hiti tilfinning-
anna, er orðin vermdu, sem ork-
uðu á mann, er mér ekki ljóst,
tímar né önnur viðfangsefni og
viðhorf, megnuðu að breyta.
Hann gat ekki fellt sig við þá
skoðun og margt það, er á
en það eitt er víst, að þeir sem skyggði á um aldamót, byrgði
þar áttu um sárt að binda, bund- | fæstum lengur útsýn, og að dal-
ust, sumir hverjir, órjúfanlegum' skorningurinn þröngi hefði lyft
tryggða og vináttuböndum við
sóknarprest sinn. Svo mjög höfðu
orð hans og framkoma öll, haft
áhrif á þá
raunabóta.
til
og mætt víðsýni heiðarinnar í
miðjum hlíðum.
En hvernig sem viðhorfin eru
að
hugarléttis og höfum við Ö11
sömu skuld
.. . I gjalda. — Séra Sigurjón varð
Eg kynntist ekkr sera Sxgurjom bráðkvaddur á heimili sindra
fyrr en eg varð soknarbarn hans,
sem ungur kennari við Eiða-
skóla haustið 1930.
Prédikaði hann þá við skóla-
setningu og er mér sú ræða
ógleymanleg. Ekki vegna þess að
ég væri henni sammála, eða
flutningur hennar hefði snortið
mig, heldur vegna þess, hvernig
presturinn tók á málunum. Það sem í skuggsjá í óljósri mynd
var vissulega með öðrum hætti (heldur augliti til auglitis, svo
en ég hafði vanizt og okkur hafði | vitnað sé til orða Páls postuia,
verið kennt í guðfræðideild Há- nú byrgir honum væntanlega
skólans. | ekkert sýn, fremur en á Jökul-
Ræðan var hörð ádeila á dalsheiðinni forðum.
„grátmúra“ staðnaðra trúarforma
sonar síns og Sigriðar Helga-
dóttur konu hans, að morgni hins
15. maí, og þar hafði hann dvalið
lengzt af eftir að hann lét
af prestsskap og notið hinnar
beztu aðhlynningar.
Nú sér hann ekki lengur svo
og „hégilja“ sem byrgðu mönn-
um sýn inn „í hæðirnar*. Hún
var flutt á kyngimögnuðu máli,
á stundum nokkuð torráðnu, það
leyndi sér ekki að ræðumaður
hafði hvorki sparað tíma né fyrir-
höfn til þess að ræðan yrði sem
bezt úr garði gerð og að baki
hennar stóð víðlesinn lærdóms-
maður.
Þetta voru mín fyrstu kynni af
prestsstarfi séra Sigurjóns og
ræðumennsku hans, en jafn-
framt upphafið á þrjátíu og fimm
ára kynningu, bæði þar sem
hann var sóknarprestur skólans
og predikaði við hverja skóla-
setningu og hver skólaslit, og
auk þess fjölda messugerða í
Eiðakirkju, einni af sóknárkirkj-
um hans. Og nú síðast á öndverð-
um vetri bar fundum okkar sam-
an á hressingarhælinu í Hvera-
Við, sem enn horfum í skugg-
sjána, óskum honum fararheiila
og þökkum honum samskiptin.
Munu flestir sem sr. Sigurjóni
kynntust, telja minningar sínar
allmiklu fátæklegri hefðu þeir
aldrei hann þekkt og vafalaust
eru þeir fleiri en okkur grunar,
sem blessa þau kynni með þökk
í huga.
Þessi fáu minningarorð um
minn gamla sóknarprest, svo síð-
búin, sem raun ber vitni um,
eiga ekki að vera nein tæmandi
æviminning, til þess brestur mig
forsendur, aðeins fátækleg
kveðja og þökk og um leið til-
raun til að skýra að einhverju
leyti, a.m.k. fyrir sjálfum mér,
einn hinn sérstæðasta persónu-
leika, er ég hefi fyrir hitt í
prestastétt.
Þórarinn Þórarinsson,