Morgunblaðið - 29.09.1965, Page 31

Í! Miðvikudagur 29. sept. 1965
MORGUNBLAÐIÐ
31
-Efnahagssiofnonír
' Framh. af bls. 1.
tun eru taldar liður í mestu
byltingu í efnahagsmálum
þar eystra síðan á dögum
byltingarinnar 1917.
Aðalefni umræddrar áætlunar
um nýskipan efnahagsmálanna
kom fram í 15,000 orða langri
skýrslu Kosygins til Miðstjórn-
ar kommúnistaflokksins, sem sam
an kom til funda í Kreml í gær.
Er talið að fundir þessir muni
standa í marga da,ga, og eitt og
annað kann að koma þar á dag-
inn.
Káð Krúsjeffs lögð niður
Fyrsta skrefið í átt til nýskip-
unar er að lagt verður niður hið
flókna net skipulagningaráða á
einstökum svæðum innan ríkis-
ins, en ráð þessi voru sett á fót
af Nikita Krúsjeff á valdadögum
hans. Upplausn þessarra skipu-
lagningarráða, en þau eru alls 50
talsins, var því tilkynnt þremur
vikum áður en eitt ár er liðið
frá því Krúsjeff var steypt af
sú li.
í skýrslu sinni í gær gerði
Kosygin það ljóst, að valdhaf-
arnir í Kreml hyggist endur-
skipuleggja alla efnahagsbygg-
ingu landsins, og munu hin svo-
nefndu „yfireftirlitsstofnanir"
sem Krúsjeff lagði miklu áherzlu
á, verða niður lagðar. Meðal
þessara stofnana eru hin svo-
nefndu „Æðsta þjóðlega efna-
hagsráð" og „Ráðið fyrir efnahag
þjóðarinnar", með aðsetur í
Moskvu.
„1 ítt hvetjandi--------“
í skýrslu sinni í gær lagði
Kosygin áherzlu á að vöxtur
þjóðartekna, iðnaðarframleiðsla
og framleiðni hafi í heild farið
minnkandi á undanförnum árum.
Hann hélt því fram að mistökum
í skipulagningu væri um að
kenna, og hafi þau m.a. leitt til
þess að framleiðsla á neyzluvarn-
ingi hafi dregizt aftur úr miðað
við þungaiðnaðinn. Þetta hefði
tafið fyrir vexti raunverulegra
tekna borgaranna, og lítt verið
hvetjandi til framtakssemi, að
því er Kosygin sagði. Hann bætti
því við að hinar gömlu aðferðir
við áætlanagérð, rekstursstjórn
o. fl. gætu ekki samræmst kröf-
um nútímans.
Kosygin sagði þessu næst að
hagnaðarvonin yrði nú nýtt í
þágu fyrirtækja, og þau yrðu
rekin með hagnað fyrir augum í
stað þess að vera bundin af fram
leiðslukvótum líkt og áður hefði
verið. Þetta myndi hafa það 1 för
xneð sér að fyrirtækin losnuðu
Alexci Kosygin
við óþarfa eftirlit og gætu tekið
efnaþagslegar ákvarðanir á
gruridvelli raunvefulegra fram-
leiðsluaðstæðna. Verksmiðjur
myndu nú geta haldið eftir stærri
hiuta af hagnaði sínum til þess
að þróa með sér betri fram-
leiðslutækni og til þess að skapa
betri vinnu- og lífsskilyrði fyrir
þá, sem við þær störfuðu. Myndu
verkamenn fá „bónus“ fyrir vel
unnin verk, og að auki greiðslur
við hver áramót, hafi þeir til
þeirra urinið með störfum sínum.
Óskhyggja?
Kosygin sagði, fið hin svæðis-
bundnu efnahagsráð Krúsjeffs
hefðu leitt til „sundrungar", og
lagði áherzlu á að sá hluti þjóð-
ai teknanna, sem rynni til neyzlu
varnings, yrði að aukast á næstu
fimm árum. Sovézzki forsætis-
ráðherrann vísaði eindregið á
bug þeim fullyrðingum að sov-
ézku endurbótamennirnir væru
að færast smátt og smátt til
kapítalisma. Kvað Kosygin þess-
ar bollaleggingar vestrænna hag-
fræðinga vera óskhyggju eina.
Hann kvað umbæturnar vera
árangur samræmdrar skipulagn-
ingar og myndu þær styrkja
stöðu kommúnismans í hinni
efnahagslegu samkeppni við auð-
valdskerfið, — tilraunir Sovét-
ríkjanna að standa Bandaríkjun-
um ekki að baki á sviði efna-
hagsmála.
Setja ætti nú á fót 20 stjórnar-
skrifstofur til þess að koma í stað
svæðisráðanna gömlu, en hvert
einstakt „Sovétlýðveldi" mundi
eftir sem áður hafa áhrif varð-
andi skipulagningu og önnur
mál, sagði Kosygin. „Breyting-
arnar verða gerðar smátt og
smátt, og þær fela ekki í sér
nokkurt frávik frá Marx-Lenín-
ískum grundvallarreglum", sagði
forsætisráðherrann, og bar síðan
til baka allar fregnir um að
kreppa væri í efnahagslífi Sovét-
ríkjanna. Kvað hann þær fregn
ir uppspuna einn úr herbúðum
auðvaldssinna, og væri ástæðan
fyrir þessu sú að fjandmenn
Sovétríkjanna væru nú orðnir
óttaslegnir vegna þess að stöð-
ugt færu fleiri ríki inn á braut
sósíalismans í efnahagsþróunar-
legu tilliti.
Franileiðsla og eftirspurn
Fastlega er búizt við því að
Miðstjórnin muni samþykkja
hina nýju skipan efnahagsmál-
anna á fundum sínum annað
hvort á miðvikudag eða fimmtu-
dag. 174 meðlimir eru í Miðstjórn
inni, og er hér um að ræða fyrstu
fundi hennar í sex mánuði.
Kjarni hinnar nýju stefnu eru
lög um verksmiðjur og veita þau
m.a. stjórnendum þeirra vald,
sem áður hefur verið óþekkt í
Sovétríkjunum. Frá þessu verða
hinar einstöku verksmiðjur og
fyrirtæki að sjá um sig sjálf, og
geta þau ekki lengur snúið sér
til stjórnarinnar og fengið efna-
hagsstuðning. Hins vegar verða,
eins og fyrr getur, veitt lán til
endurbóta á verksmiðjunum, og
er hér farið að vestrænum fyrir
myndum. Ljóst virðist nú, að
framleiðslan'muni mótast meira
af hinni eiginlegu eftirspurn en
áður var.
Aætlun Kosygins er talin djarft
spor í þá átt að aðlaga iðnaðinn
kröfum nútímans, í stað þess að
byggja rekstur hans á hugmynd.
um, sem settar, voru fram í
marxískum kennslubókum fyrir
áratugum. Þeir, sem með málum
fylgjast í Moskvu, telja þó að
það muni taka mörg ár að hrinda
fyrrgreindri áætlun í fram-
kvæmd.
Sjálfstæðar verksmiðjur
Stjórnendur verksmiðja og
fyrirtækja munu nú í æ ríkari
mæli ákvarða sjálfir hversu
fyrirtæki þeirra verða rekin með
beztum árangri, enda þótt þeir
eftir sem áður verði að halda
sig innan þess ramma, sem ríkið
setur. Hins vegar mun “eftirlit
með framleiðni verða afnumið,
og hið sama gildir um sameigin-
legar ákvarðanir um launajöfn-
uð og annað slíkt.
Stjórnin mun eftir sem áður
hafa stjórn á hversu miklu fé
skal í heild varið til launa-
greiðslna fyrir tækjanna, en fyrir
tækin geta lagt til hliðar'hluta
af hagnaði sínum til að verja til
;„bónusgreiðslna“.
Kosygin, forsæisráðherra, lagði
á það áherzlu í skýrslu sinni, að
hagnaðarvonin mundi verða lyk-
illinh að velgengni hins nýja
fyrirkorhulags. Hann kvað ástand
ið eins og það væri í dag ekki
hvetja verkamenn efnislega til
áhuga a starfi sínu. Bent er á,
að í skýrslu Kosygins gæti veru-
'legrá áhrifa kenninga hins
sovézka Gyðings og hagfræðings
Liebermanns, sem fyrir tveimur
árum vakti á sér óhemju athygli
með því að varpa fram hugmynd
inni Um að sovézkur iðnaður ætti
að líkja eftir kapítalismanum, og
nota hagnaðarvonina sem efna-
Enginn fundur í
Sovétríkjunum
AYUB Kahn, forseti Pakist-
ans hefur hafnað boði so-
vézku stjórnarinnar um að
ljá stað til fundar milli hans
og Shastri, forsætisráðherra
Indlands innan Sovétríkj-
ríkjanna. Hefur hann skýrt
Kosygin, forsætisráðherra
Sovétríkjanna, að eins og er,
þá telji hann, að slíkur fund-
ur mundi ekki bcra árangur.
í stað þess hefur Ayub
Kahn forseti hvatt sovézku
stjórnina til þess að beita
áhrifum sínum í Öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna til þess
að þar yrði gerð samþykkt,
sem leiddi til lausnar á deil-
unni um Kasmír.
Samkvæmt fregnunum frá
Washington kann svo að fara,
að bæði Shastri og Ayub
Khan heimsæki aðalstöðvar
Sameinuðu þjóðanna á meðan
núverandi þing stendur yfir.
Ef þeir kæmu, myndi
hagslega Iyftistöng.
í skýrsiu sinni gerði Kosygin
mjög harða hríð að skriffinnsk.
unni í Sovétríkjunum, og kvað
hann alltof marga skriffinna í
landinu, sem eyddu of miklu af
peningum.
— Pakistan
Framh. af bis. 1.
mírdeiluna á 18 árum. Endurtók
Bhutto þá hótun, að Pakistan
myndi segja sig úr SÞ, ef ekki
fyndist lausn á deilunni bráðlega
— Indland og Pakistan sökuðu
hvort annað í dag um liðsflutn-
inga og árásir við vopnahléslín
una.
í ræðu sinni í Allsherjarþing-
inu í dag ..vað Bhutto Kasmír
hafa orðið fórnarlamb þráa og
áhugaleysis. „Er vi'ð segjum að
við gefum SÞ nú síðasta tæki-
færíð til þess að kippa Kasmír-
vandamálinu í lag, viljum við
igera það Ijóst að við erum stað-
ráðnir í að þessu réttlætismáli
verði ekki frestað frekar og því
enginn gaumur gefinn“, sagði
utanríkisráðherrann. Hann taldi
að gæzlusveitir þær, sem SÞ
skyldi senda, ættu að vera skip-
aðar hermönnum frá þjóðum
Asíu, Afríku og S-Ameríku, og
jafnframt þakkaði hann Kina og
Indónesíu þó „óeigingjörnu að-
stoð“, sem þær þjó'ðir hefðu veitt
Pakistan-
Bhutto lýsti sögu Kasmir-
málsins í SÞ sem röð glataðra
eða hafnaðra tækifæra, og við-
varana, sem ekki hefði verið
hlustáð á. Pakistan hefi þrás-
innis snúið sér til Öryggisráð-
ins á árunum eftir 1949, en land
inu hefði ekki verið sinnt. Kvað
hann Öryggisráðið hafa brugðist
Johnson forseti áreiðanlega
vilja hitta þá að máli og ræða
við þá um hugsanlega lausn
deilunnar.
Eftirþankar
Enda þótt Pakistan alveg
eins og Indland hafi áður
samþykkt, að Sovétríkin miðl
uðu málum, er ekki talið ólík-
legt, að Pakistanstjórn kunni
að fá einhverja eftirþanka þar
að lútandi. Ummæli hinna
tveggja leiðtoga undanfarið
hafa sýnt fram á, að sam-
komulagsgrundvöllur virðist
lítill að svo stöddu. Þá er það
mjög líklegt, að það að Pa-
kistanar skyldu hvetja Sovét-
ríkin í hinni sjálfkjörnu mála
miðlunarstarfsemi þeirra.
hafi valdið óánægju á meðal
Kínverja, sem eru helzti
bandamaður Pakistan, bæði
hvað snertir aðstoð og upp-
örvun.
Vitað er, að enda þótt Vest
þeim skyldum, sem þáð hefði
samkvæmt sáttmála SÞ, og hafi
það stöugt látið undan kröfum
Indverja þar til Indverjar hefðu
komizt á þá skoðun, að þeir gætu
hundsað Öryggisráðið.
Þá sag'ði Bhutto að sú stað-
reynd, að Kínverjar ættu ekki
aðild að SÞ, gæfi samtökunum
óraunverulegan blæ, og héldi svo
áfram um einangrun Kínverja,
mundi það leiða til þess að SÞ
gætu ekki skipt sér á raunhæfan
hátt af neinum alþjóðlegum
vandamálum, og ætti þetta þó
sérstaklega við vandamál í Asíu.
Einn meðlima stjórnar Kasmír,
sem er í indversku sendinefnd-
inni á Allsherjarþinginu, hélt
því fram áð Pakistan væri að
reyna að vílla um fyrir þing-
heimi. Á sl. 18 árum hafi Pak-
istanir ráðizt tvisvar á Kasmir
með báli og brandi. Sagði ráð-
herrann að krafa Pakistan um
sjálfsákvörðunarrétt Kasmír
væri hræsniskrafa, sem Indland
myndi svara á miðvikudag.
Bæ'ði Indland og Pakistan sök
uðu hvort annað um yfirgang og
liðsflutninga við Vópnahléslín-
una í Kasmír og víðar í dag, og
virðist hvorugt landið ætla að
skeyta hinum haiðyrtu fyrirmæl
um Öryggisráðsins frá því í nótt,
að báðir aðilar skyldu flytja
hermenn sína til þeirra stöðva,
sem þeir höfðu áður en styrjöld
in brauzt út-
Pakistanir héldu því fram að
indverskar flugvélar hefðu gert
árásir á Rajastan- svæðinu, en
Indvérjar segja þetta uppspuna
einn.
Indverjar segja að hermenn
þeirra hafi gereytt pakistönskum
herflokki, sem hafi sótt fram 45
km. sunnan Gadra-vegarins, og
Ayub Kahn
urlönd hafi af einlægni verið
þakklát frumkvæði Rússa,
munu þau ekkert hafa á móti
því, þótt deilan verði tekin
fyir á hinum hlutlausa vett-
vangi Sameinuðu þjóðanna.
að þeim hafi tekizt að ná aftur
á vald sitt þorpi einu, sem
Pakistanir hefðu tekið etftir að
vopnahlé var á komið.
í kvöld voru 22 af 100 vopna-
hléseftirlitsmönnum SIÞ komnir
til Indlands.
—Nóbelsverðlaunin
Framhald af bls. 1.
Iegastir eru taldir að hljóta
muni verðlaunin þessu sinni
eru Sovétmaðurinn Konstan-
tin Paustovsky; Miguel Angel
Asturias frá S-Ameríku og
hinn 77 ára gamli ísraelski
rithöfundur Shmel Yosef
Agnan. Þá hafa S-Ameríku-
mennirnir Pablo Neruda og
Nicolas Guillen einnig verið
nefndir í þessu sambandi.
Sovézki rithöfundurinn Pau
stovsky, sem áður er nefndur,
er einn helzti smásagnahöf-
undur Sovétríkjanna éftir lát
Stalíns, og margir sovézkir rit
höfundar munu telja hann
hinn fremsta í þessum efnum
þar eystra.
Tvær konur hafa einnig
verið nefndar sem hugsanleg.
ir verðlaunahafar, sovézka
skáldkonan Anna Achmatova,
og Nelly Sachs frá V-Þýzka-
landi. Achmatova var nýlega
„endurreist" af sovézkum yfir
völdum eftir að hafa verið
útskúfuð i mörg ár.
Meðal annarra rithöfunda,
sem rætt er um varðandi
Nóbelsverðlaun, fá nefna Sim
on Vestdijk, Hollandi; Mikhail
Sholovkov, Sovétrikjunum;
Samuel Becket, hinn fransk-
írska rithöfund, og fertugan
japanskan leikritahöfund,
Yukio Mishikma.
Frá sýningu á „Oedipus Rex“ eftir Stravinsky í óperunni í V arsjá undir stjórn Bohdan
VVodiczkos. Sýning þessi vakti mjög mikla athygli víða um lö nd og hlaut óskoraða viður
kenningu tónskáldsins, sem hefiir haft myndir úr henni til sýnis fyrir gesti á heimili sínu. —
Textinn féll niður undir mynd inni þegar Uún birtist í blaðinu í gær.