Morgunblaðið - 02.10.1965, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLA&IB
Laugardagur 2. okt. 1965
Sigurður A. Magnússon:
Konstantín og Papandreú
MARGT hefur verið skrifað um
hina langvinnu stjórnarkreppu í
Grikklandi, sem nú virðist hafa
verið leyst í bili, og hafa þau
skrif ekki öll verið tiltakanlega
sannsögul. Því veldur m.a. það,
að ýmis blöð og vikurit úti í
‘ heimi hafa túlkað þessi mál á
mjög hlutdraegan hátt, ekki sízt
bandaríska vikuritið TIME, sem
er með vilhöllustu og varhuga-
verðustu ritum sinnar tegundar
í heiminum. Ennfremur virðast
ýmsir mætir skriffinnar ekki
hafa gert sér nægilegt far um að
kynna sér staðreyndir grískrar
stjórnmálasögu á liðnum árum.
Engum heilskyggnum lýðræðis
sinna blandast hugur um, að
Konstantín Grikkjakonungur
gerði sig sekan um vítavert frum
hlaup, þegar hann vék Papan-
dreú forsætisráðherra úr emb-
ætti og skipaði í hans stað mann,
sem ekki hafði nein skilyrði til
að afla sér meirihlutafylgis á
þingL Þó hann hefði til þess
heimild stjórnarskrárinnar, var
c hér um að ræða miðaldafram-
ferði sem alls ekki samrýmist
nútímaþingræðL Svipuð brögð
hafa áður verið leikin með betri
árangrL og má til gamans nefna,
að þegar Papagos hershöfðingi,
stofnandi hins hægrisinnaða Rót-
tæka sambands, féll frá, var
Stefanópúlos, sem nú er orðinn
forsætisráðherra, yfirlýstur arf-
taki hans innan flokksins. En dag
inn áður en flokkurinn kæmi
saman til að kjósa hann form-
lega sem flokksforingja og þar
með forsætisráðherraefnL skipaði
Páll konungur að undirlagi
Bandarikjamanna iítt þekktan
ráðherra, Karamanlís, í embætt-
ið, og þar með var Stefanópúlos
úr leik og sagði sig úr flokknum.
Stjórn Karamanlís er löngu al-
ræmd fyrir hálf-fasistískar að-
gerðir, kosningasvindl og annað
svipað, en það er önnur saga.
Ekki er að efa, að Konstantín
konungur lék hinn hættulega leik
í trausti þess, að hin vinsæla
unga drottning og nýfædd prins-
essa mundu firra hann alvarleg-
um álitshnekki meðal þjóðarinn-
ar vegna tiltækisins. Þar reikn-
aði hann dæmið skakkt — eða
kannski öllu heldur þau öfl við
hirðina og á þingi sem beittu
konungi fyrir sig í valdabarátt-
unni. Hann hefur áunnið sér
skömm og fyrirlitningu alls
þorra þegna sinna, og marka ég
það af viðræðum við fjölda
Grikkja af öllum stéttum þegar
ég dvaldist í Grikklandi fyrir
skemmstu.
Bragð konungs heppnaðist að
því leyti, að honum tókst um síð-
ir að bola Papandreú frá völd-
um, og naut hann í því efni fyrst
og fremst djúpstæðs ótta þjóðar-
innar við blóðug átök, sem
kynnu að leiða af sér borgara-
styrjöld. Bæði Papandreú og
þjóðin öll er minnug hins ægi-
lega bræðrastríðs fyrir 15 árum,
og allt var tilvinnandi að koma í
veg fyrir annað sMkt. M.a. af
þeim sökum hafa ýmsir af flokks-
mönnum ráðherrans sagt skilið
við hann og leitað málamiðlunar
í bifi. Hins mega menn gjarna
minnast um leið, að í desember
1944, þegar borgarastyrjöldin
brauzt fyrst út, var Papandreú
forsætisráðherra og átti sinn
stóra þátt í að bægja kommún-
istum frá Grikklandi. Hann er af
öllum, jafnt samherjum sem
fjandmönnum, viðurkenndur að
vera einn heiðarlegasti stjórn-
málamaður Grikkja á þessari
* öld, og enginn hefur átt stærri
þátt í því en hann að draga úr
áhrifum öfgaaflanna til hægri og
vinstri í Grikklandi.
Tilefni stjórnarkreppunnar var
þvergirðingsháttur konungs, þeg-
ar Papandreú vildi víkja Garú-
faljas hermálaráðherra úr emb-
ættL Aðdragandi þess var í sann-
leika sagt furðulegur. Eftir glæsi-
legan kosningasigur 1963, þegar
Papandreú hlaut fylgi yfirgnæf-
andi meirihluta þjóðarinnar, var
hann þvingaður til að hafa í
ríkisstjórninni mann úr stjórnar-
andstöðunni, Garúfaljas her-
málaráðherra. Sá maður er auð-
ugur bjórframleiðandL kvæntur
þýzkri konu af hinni kunnu
Fuchs-bjórframleiðendaætt, og
eru þau hjón mjög handgengin
Frederiku konungsmóður, þannig
að þræðimir eru augljósir. Garú-
faljas gegndi embætti sínu með
þeim hætti, að hvorki forsætis-
ráðherrann né aðrir úr ríkis-
stjóminni fengu að stíga fæti inn
fyrir þröskuld hermálaráðuneyt-
isins eða hafa nokkur afskipti af
því. Þessu undi Papandreú ekki
til langframa og heimtaði
hreina lýðræðisstjórn í landinu.
Sú kenning að herinn hafi verið
andsnúinn forsætisráðherranum
er gripin úr lausu lofti. Yfirmað-
ur heraflans í Aþenu og Attíku
er nákominn vinur Papandreús
Tónleikar
Tom Krause — Pennti Koskimies
í Austurbæjarbíói.
Finnski baritonsöngvarinn Tom
Krause söng í Austuxbæjarbíói
fyrir styrktarfélaga Tónlistarfé-
lagsins sl. þriðjudags- og mið-
vikudagskvöld. Við hljóðfærið
var landi hans, Pennti Koskimies.
Það var óvenjulega glæsilegur
menningarbragur á þessum tón-
leikum, og kom þar flest til:
mjög vandað efnisval, smekkleg
niðurröðun efnisins og hrífandi
frammistaða hinna samhentu
listamanna. Það er sannarlega
fagnaðarefni, þegar slíka gesti
ber að garði, og eftirtektarvert,
hve marga úrvalslistamenn
frændur vorir Finnar eiga, ekki
fjölmennari en þeir eru. Fyrri
hluti efnisskrárinnar stóð saman
af lögum eftir Hugo Wolf og
Richard Strauss, og voru einkum
hin fyrrnefndu eftirminnilega
vel flutt og trúverðuglega. Síðar
á efnisskránni voru hinir
skemmtilegu söngvar Don Ciú-
chottes til Dulcinée eftir Ravel
og nokkur sönglög eftir Sibelius.
Alla þessa margbreyttu músík
höfðu listamennirnir jafnt á
valdi sínu. í mörgum laganna
er hlutverk píanóleikarans ekki
síður kröfuhart en söngvarans,
bæði músíkalskt og tæknilega, og
lét píanóleikarinn hvergi sinn
hlut eftir liggja.
Skylt er að geta þess, að frá-
gángur efnisskrárinnar af hálfu
Tónlistarfélagsins var að þessu
sinni með slíkum myndarbrag,
að til eftirbreytni er. Birtust þar
frumtextar allra laganna, sem
sungin voru, ásamt listfengileg-
um íslenzkum þýðingum þeirra
eftir Þorstein skáld Valdimars-
Sinfóníutónleikar
Þá hefir Sinfóníuhljómsveitin
enn einu sinni ýtt sínum þunga
knerri á flot og lagt upp í sína
vetrarferð. Og nú stendur þar á
stjórnpalli nýr skipstjóri og þó
áður að góðu kunnur, pólski
hljómsveitarstjórinn Bohdan
Wodiczko.
Viðfangsefni á tónleikum
hljómsveitarinnar sl. fimmtu-
dagskvöld voru öll eftir Beet-
hoven: Egmont-forleikurinn,
fimmti píanókonsertinn og þriðja
sinfónían. Einleikari í konsert-
inum var Vladimir Askenasí.
Það kom fram undir eins í for-
leiknum, svo að ekki varð um
villzt, að hér hafði verið tekið á
hlutunum öðrum og fastari tök-
um en hljómsveitin hefir aðallega
átt að venjast nú um skeið; hér
var að verki maður, sem vissi
nákvæmlega, hvað hann vildi, og
hafði bæði Jsunnáttu, þrautseigju
og snerpu til að fá það fram.
Sama gildir og um sinfóníuna.
Það kann að mega deila um
skilning Wodiczkos og túlkun á
klassískri tónlist, hraðaval hans
og fleira. Sumum kann að virð-
ast meðferð hans á verkum hinna
eldri meistara í helzt til miklum
„straumlínustíl", ef svo mætti
segja. En um hitt verður naum-
ast deilt, að hér er naaður sem
hefir yfirsýn yfir viðfangsefni
sitt, og túlkun hans byggist á
ákveðinni „konseption“ en engu
fumi og fálmi. Þannig verður
meðferðin með nokkrum hætti
sannfærandL jafnvel þótt áheyr-
andinn sé henni ekki sammála að
öllu leyti, einfaldlega vegna þess,
hve skýrum dráttum hún er mót-
uð. Og þakkarverður er sá ferski
og hressandi hlær, sem var á
þessum tónleikum, sú óvenjulega
samstilling, sem þar ríkti, og sú
snerpa I átökum, sem ein er þess
megnug að lyfta hljómsveitar-
starfinu upp úr lognmollunni.
Velkominn, Wodiczko!
Askenasí tók „keisarakonsert-
inn“ þeím snillingstökum, sem
vænta mátti, stundum þó kannski
helzt til hörðum, eins og hann
væri að reyna að knýja úr hljóð-
færinu meira hljómmagn en í því
býr. Einleikara, hljómsveitar-
stjóra og hljómsveit var innilega
fagnað á þessum fyrstu sinfóníu-
tónleikum haustsins.
Jón Þórarinsson.
— Námsstyrkir
Framhald af bls. 6
an ferðakostnað o.g 350.— eða
1000.— franska franka á mánuði
aftir því í hvaða landi dvali'ð er.
Algengast er að styrkur sé veitt
ur til 4—6 mánaða dvalar.
Umsóknareyðublöð ásamt upp
lýsingum fást í félagsmálaráðu-
neytinu. Umsóknir skulu sendar
félagsmálaráðuneytinu fyrir 16.
aktóber n.k-
Félagsmálaráðuneytið 23. sept.
1965.
og átti drýgstan þátt í að fletta
ofan af kosningasvindli Karaman
lís á sínum tíma.
Sögusagnir um samsæri vinstri
manna innan hersins, sem kennt
var við „Aspíða“ (skjöld), tekur
enginn Grikki hátíðlega af þeirri
einföldu ástæðu, að þær eru
runnaT undan rifjum Garúfaljas-
ar og hafa verið fastur liður í
viðleitni hægrimanna til að
koma umbótamönnum eins og
Papandreú frá völdum. í annan
stað hefur ekki komið fram auka-
tekið orð um þetta fræga sam-
særi í meira en þrjá mánuði, en
það hefði áreiðanlega verið blásið
upp og óspart notað gegn Papan-
dreú, meðan á stjórnarkreppunni
stóð, hefði nokkur flugufótur ver
ið fyrir því.
Ástæða þess að ég sting niður
penna um þessi mál nú er „Svip-
mynd“ sem birtist í Lesbókinni á
sunnudaginn og bregður upp á-
kaflega afskræmdri mynd af á-
tökunum í Grikklandi. Þar er
Papandreú nefndur lýðskrumari
sem grunaður sé um einræðistil-
hneigingar, og mundi jafnvel
svörnum andstæðingum hans í
Grikklandi ekki koma til hugar
að bera slíkt á borð. Þá er því
ennfremur haldið fram, að Andre
as Papandreú, sonur hins aldna
forsætisráðherra, sé gamall
kommúnistL og mun þar stuðzt
við frásögn dansks blaðamanns
af því, að Andreas barðist á sín-
um tima með oddi og egg gegn
nazistanum Mataxas, sem var ein
ræðisherra í Grikklandi á árun-
um fyrir seinni heimsstyrjöld.
Hve fáránleg þessi staðhæfing er,
birtist kannski ljóslegast í þvl,
að Kanellópúlos, núverandi for-<
ingi Róttæka sambandsins og arf
taki Karamanlís, var rekinn í út-
legð á valdatíma einræðisherr-
ans. Andreas fór til Bandaríkj-
anna fyrir heimsstyrjöldina og
kom ekki aftur til Grikklands
fyrr en árið 1961, þegar sjálfur
Karamanlís kvaddi hann heim
til að veita forstöðu nýrri efna-
hagsstofnun.
Þeir sem eitthvað þekkja til
grískrar stjórnmálasögu eru ekk-
ert sérlega undrandi yfir þeim
átökum sem átt hafa sér stað að
undanförnu né lyktum þeirra-
Slíkar sviptingar eru að heita má
daglegt brauð þar syðra, en
vissulega er það alvarlegt mál,
þegar konungur leyfir sér að
virða vilja yfirgnæfandi meiri-
hluta þjóðarinar að vettugi og
bola frá völdum manni sem líkleg
ur var til að færa gríska stjórnar-
hætti nær þeim hugmyndum sem
við hér vestan og norðan til 1
álfunni gerum okkur um lýð-
ræðisstjórn. Konstantín hefði
vissulega gott af þvi að komast I
læri hjá tengdaföður sínum, og
það mundi áreiðanlega ekki
verða mörgum Grikkjum harms-
efni þó hann settist að á „iý-
keyptum búgarði sínum í Dan-
mörku og sneri sér að búvísind-
um. Hann ku vera fyrirmyndar-
búmaður. Grikkjum svíður það
hinsvegar mörgum sárt, að kon-
ungur þeirra skuli hafa orðið til
að gera ríki sitt að viðundri útá-
við og púðurtunnu innávið.
Sigurður A. Magnússon.
In Memoriam
Bróðir Henricus
af reglu heilags Hfontforts
f HEILAGRI ritningu lesum við
þessi orð: Gætið yðar, vakið og
biðjið, því að ,þér vitið ekki
hvenær tíminn er kominn. (Mark.
13,33).
Nú hefur drottinn kallað til
sín brott frá þessum heimi hinn
dygga og trúa þjón sinn bróður
Henricus, af reglu hins heilaga
Grignon Montforts. Við brottför
hins blessaða bróður vil ég þvi
minnast hans nokkrum fátæk-
um orðum. Hann þarf eigi minna
orða með, því sá, sem svo trú-
lega þjónaði guði og hans heilögu
kirkju, veit að guð umbunar
þeim, sem yfirgefa föður og móð-
ur og sitt heimaland og allt, sem
þessi heimur hefur upp á að
bjóða, til þess að fylgja Hon-
um.
Allt líf hins látna bróður var
óslitinn dagur vinnu og erfiðis
fyrir guð og kirkjuna. Amor
laboris pro Deo. Bróðir Henricus
hafði gert orðin „Bið og vinn!“ —
ora et labora — að einkunnar-
orðum lífs síns.
Vinnandi hendi eða með bæn-
um sínum var hinn trúi bróðir
ávallt reiðubúinn að rétta hjálp-
arhönd þeim sem með þurftu.
— Öll hin skapaða náttúra guðs
unni honum: dýrin, sem hann
annaðist á Jófríðastaðabúinu,
börnin, sem hann lék við, og
fólkið sem varð á vegi hans.
Hann unni með barnslegu hjarta
öllu því sem hinn almáttugi hef-
ur skapað. Drottinn sagði: Sælir
eru hjartahreinir, því að þeir
munu guð sjá. — Bróðir Hen-
ricus var einn þessara hjarta-
hreinu guðsbarna. Skyldurækinn
um allt, sem staða hans krafðist
af honum, og bænrækinn svo
mjög umfram alla aðra menn,
sem ég þekki, að hann var öllum
til fyrirmyndar bæði lærðum og
leikum. Eftir erfiðan vinnudag
fann hann hvíld sína í bænagerð
og góðverkum. — Við heilaga
messugerð þjónaði hann prestin-
um daglega með allri auðmýkt
og sönnum guðsótta. Þessi bless-
aði bróðir var sannur sonur og
postuli drottins og var tryggur
kenningu reglu sinnar um, hve
mjög María heilög guðsmóðir get
ur verið oss til hjálpar um eilífa
sáluhjálp.
Þeir eru margir, sem munu
minnast bróður heitins, því hann
eignaðist fjöldann allan af vin-
um þau ár, sem hann dvaldi hér
a landi.
En nú hefur drottinn kallað
þennan trygga þjón sinn snögg-
lega úr heimi þessum. Sál hana
hefur án efa verið viðbúin kall-
inu, svo mjög hafði hann þjálf-
að sig í dyggðum, guðsótta og
góðverkum. Jarðneskar leifar
hans hvíla nú í íslenzkri mold
og bíða upprisu á efsta degi.
Blessuð sé minning bróður
Henricusar. Hvíli hann í friði og
hið eilifa ljós lýsi honum.
H. L.
VINDUTJÖLD
í öllum stærðum
Framleiddar eftir máll.
Kristján Siggcirss. hf.
Laugavegi 13. Sími 13879.
Saumastúlkur
Stúlkur, helzt vanar herrabuxnasaumi óskast strax.
Einnig stúlka vön herrafrakkasaumi (ákvæðisvinna
ef óskað er). Upplýsingar í síma 20744 milli kl. 10
og 12 og 4 til 7 í dag.