Morgunblaðið - 02.10.1965, Blaðsíða 19

/ Laugardagur 2. okt. 1965
MORGUNBLAÐID
19

i
EINS og sagt er frá annars
staðar í blaðinu, var gerð
tilraun til stjórnarbylting-
ar í Indónesíu í gær og
reyndu uppreisnarmenn að
steypa Súkarno forseta af
stóli. í fyrstu var haldið,
að stjórnarbyltingin hefði
tekizt, en síðari fréttir
herma að Súkarno sé enn
við viild í landinu og upp-
reisnin hafi verið bæld nið-
ur, ekki sízt fyrir tilstuðlan
Nasutions hershöfðingja,
sem ávallt hefur verið
dyggur stuðningsmaður for
setans og gegnt hermála-
ráðherraembættinu í st jórn
hans. Samkvæmt fréttum
Mynd þessi var tekin er þeir hittust Kennedy, fyrrum Bandaríkjaforseti og Sukarno Indónesíu
f-orseti. Súkarno er þarna að kynna dóttur sína.
Forustumenn Indónesa
í gærkvöldi voru það stuðn
ingsmenn kommúnista,
sem að byltingartilraun-
Súkamo
Sukarno og
inni stóðu, en kommúnist-
ar eru mjög öflugir í Indó-
nesíu eins og kunnugt er
og hefur forsetinn oft og
einatt þurft, að áliti sér-
fræðinga, að móta utan-
ríkisstefnu sína í mikilvæg
um málum í samræmi við
kröfur þeirra.
Sukarno og stjórn hans
hafa undanfarið gengið mjög
sterklega til liðs við stefnu
kínverskra kommúnista í utan
ríkismálum, enda þótt forset-
inn hafi ávallt reynt að láta
líta svo út sem stjórn hans sé
hlutlaus í átökum stórveld-
anna í austri og vestri. Flest-
um mundi hafa þótt forsetinn
ganga nægilega dyggilega er-
inda kínverskra kommúnista
í alþjóðamálum og því eðli-
legt, að kommúnistar í Indó-
nesíu launuðu honum með því
að styðja við bakið á honum.
En ef fréttir sem borizt hafa
eru réttar, hefur sú ekki orðið
raunin, heldur hafa kommún-
istar þótzt sjá sér leik á borði
að fella stjórn hans.
Nasution
Eins og kunnugt er, hefur
Súkarno átt í erfiðleikum
heima fyrir, ekki sízt vegna
stofnunar Malaysíusamhands-
ins og ágreinings Malaysíu og
Indónesíu um Norður-Borneó.
Hefur þjóðernistilfinning Indó
nesa síður en svo fengið nægi-
lega útrás í átökum þessum og
margir þar í landi talið" að
stefna forsetans hafi ekki bor-
ið þann árangur sem til var
ætlazt. Af þeim sökum meðal
annars hefur forsetinn leitað
skjóls og huggunar hjá kín-
verskum kommúnistum með
þeim afleiðingum sem nú má
sjá.
í tilefni þessara átaka, sem
snerta líf og framtíð hundr-
að millj. manna í Indónesíu og
fjölda annarra í Asíulöndum,
þykir Morgunblaðinu rétt að
rifja upp nokkur atriði úr lífi
og störfum tveggja helztu for-
ustumanna þessa lands, Súk-
arnos forseta og Nasutions,
hermálaráðherra hans.
Sukarno forseti pr ýmsu
vanur eftir áratuga stjórnmála
starf og langvarandi baráttu
fyrir sjálfstæði Indónesíu.
Hann hefur verið forseti Indó
nesíu frá 1945, og jafnframt
forsætisráðherra frá 1959, og
honum veittist sá óvenjulegi
heiður fyrir tveimur árum að
vera kjörinn 'þjóðarleiðtogi
Indónesa til æviloka.
Achmed Sukarno heitir
hann fullu nafni, en fornafnið
heyrist sjaldan nefnt. Hann
er fæddur í Blitar á Austur-
Jövu 6. júní 1901. Var faðir
hans skólastjóri þar, en móð-
irin ættuð frá Bali. Sukarno
var settur til mennta, og
lauk emibættisprófi í verk-
fræði við tækniháskólann í
Bandung. En strax á gagn-
fræðaskólaárunum hneigðist
hugur hans mjög að stjórn-
málum, ov á bað ekki hvað
sízt rót sína að rekja til þess
að um þetta leyti bjó hann
hjá iþekktum þjóðernis- og
trúarleiðtoga, Umar Said
Tjokroaminoto. Gerðist hann
félagi í ungmennasamtökum
Jövu ,sem voru samtök rót-
tæks æskufólks, er barðist fyr
ir því að losa lan'dið undan
yfirráðum Hollendinga.
Seinna, þegar Sukarno gekk
í háskólann í Bandung, fékk
hann orð fyrir að vera mikill
ræðuskörungur. Þegar svo
kommúnistaflokkur Indó-
nesíu var bannaður árið 1927,
þóttist Sukarno sjálfkjörinn
til að vera einn leiðtoganna
1 baráttunni fyrir sjálfstæði
lands síns.
Sukarno gekk í Partai
Nasional Indonesia, en sá
flokkur er í dag öflugasti
stjórnmálaflokkurinn í land-
inu, þótt nókkrar breytingar
hafi verið á honum gerðar.
Varð Sukarno einn af leiðtog-
um flokksins og tók virkan
þátt í að reyna að sameina
allar stéttir undir merki „mer
deka“ (sjálfstæði).
Fyrir þessa starfsemi fyrir
skipuðu Hollendingar hand-
töku hans árijð 1930, og var
hann dæmdur tll fjögurra ára
fangelsisvistar, en náðaður
tveimur árum seinna. Þegar
úr fangelsinu kom lét Su-
karno ekki á sér standa, og
hóf þegar stjórnmálabarátt-
una á ný. Að þessu sinni með
Partai Indonesia, sem var
kolfningsflokkur úr P.N.I.
Varð Sukarno formaður þess
flokks.
En Hollendingar voru lítt
hrifnir af sjálfstæðisbaráttu
Sukarnos, og árið 1933 var
hann enn handtekinn. Að
þessu sinni dæmdu Hollend-
ingar hann til útlegðar, og í
þeirri útlegð var hann þar til
Japanir hertóku Jövu 1942.
Létu Japanir Sukarno laus-
ann, og settist hann þá að
samningum með leiðtogum
P.N.I. . flokksins, þeim dr,
Mohammad Hatta og Sutan
Sjahrir. Varð það að sam-
komulagi að þeir Sukarno og
Hatta skyldu að nafninu til
vinna með Japönum, en á bak
við tjöldin unnu þeir allir að
því að undinbúa sjálfstæði
landsins.
Þegar Japanir gáfust upp
fyrir Bandaríkjamönnum í
ágúst 1945 ,voru Sukarno og
félagar ^hans reiðubúnir, og
17. ágúst lýsti Sukarno yfir
sjálfstæði landsins. Næsta dag
var hann kjörinn fyrsti forseti
Indónesíu, og dr. Hatta vara-
forseti.
Ekki létu Hollendingar það
afskiptalaust að Indónesar
lýstu yfir sjálfstæði sínu
Þeir sendu her þangað og
hugðust ná þessari fyrri ný-
lendu sinni á ný. Þeir Su-
karno og Hatta hurfu þá á
brott til Jogjakarta, en létu
Sjahrir, sem þá var forsætis-
ráðherra, um að semja við
Hollendingana. En hann lá
ekki ,eins og þeir, undir
ásökunum um samstarf við
Japani á stríðsárunum.
'Samningar tókust ekki, og
næstu árin voru stöðugar
óeirðir í Indónesíu. Hlé varð
þó á í désember 1948 þegar
Hollendingum tókst að ná
borginni Jogjakarta og hand-
Framh. á bls. 31

i
;
;
;
- F.I.M.
Framh. af bls. 10.
að mig minnir, í Myndlistaskól-
anum hjá Ásmundi og svo var ég
líka í teikningu hjá Finni Jóns-
6yni.
— En þú hefur ekki farið út
til þess að læra?
— Ja, ég fór til Parísar fyrir
nokkrum árum með Herði Ágústs
syni í kynnisferð á vegum Mynd-
listaskólans og hafði mikið gott
af þeirri för. Við heimsóttum
ýmsa mæta listamenn, bæði í
París og á Norðurlöndunum.
— Hvað telur þú vera mesta
nauðsynjamál höggmyndalistar-
innar?
— Hiklaust það áð eitthvað
verði gert til þess að búa í hag-
inn fyrir komandi myndhöggv-
ara, segir Jón að lokum.
Þá náðum við einnig tali af
öðrum ungum listamanni, Arnari
Herbertssyni, en hann sýnir
þarna þrjár teikningar.
— Hefur þú sýnt áður opinber-
lega? •
— Nei, þetta er í fyrsta skipti.
— A hvaða skóla hefur þú
gengið?
— Ég hef verið í myndlista-
tkólanum við Freyjugötu. Var
þar fyrst veturinn 1959 og svo
aftur 1963 og ’64.
— En hefur þú fengizt lengi
við þetta?
— Já, alveg síðan ég man eftir
mér.
— Og þú fæst eingöngu við
að teikna?
— Nei, ég fæst einnig lítillega
við að mála í olíu, en ég hef
mest gaman af því svart-hvíta.
— Hvernig er aðstaða til list-
náms hér, Arnar?
— Hún mætti nú vera betri
held ég. Ég þekki að vísu aðeins
til námsins í Myndlistaskólanum,
sem er ágætur skóli ,og alltaf
verið að bæta hann.
— Hvaða liststefnu aðhyliist
þú?
— Ég er eiginlega eingöngu í
abstrakt, þótt ég teikni líka öðru
hvoru landlagsmyndir.
— En þú ætlar að halda áfram
á þessari braut, og hafa þetta að
lífsstarfi?
— Já, ég býst við að vera í
skólanum aftur í vetur. Það lifir
nú enginn á þessu eingöngu —
maður verður að hafa eitthvað
annað með, þótt hitt væri auð-
vitað æskilegt.
— Hefurðu hugsað þér að
halda sjálfstæða sýningu?
— Já, það gæti verið, svona
seinna meir.
Aldursforsetinn í hópi listmál-
aranna á þessari haustsýningu, er
Gunnlaugur Scheving. Við heim-
sóttum hann í vinnustofu hans
og röbbuðum við hann þar stutta
stunl.
— Mannst þú, Gunnlaugur,
hvað þær eru orðnar margar
FÍM-sýningarnar ,sem þú hefur
tekið þátt í?
— Nei, ég hef ekki tölu á því,
en ég hef venjulega verið með
á þessum árlegu sýningum.
— En hvernig lízt þér á þessa
sýningu?
— Mér finnst þetta vera falleg
sýning, þótt hún njóti sín ekki
sem bezt þarna í Listamannaskál
anum. Hann er orðinn allt of lít-
ill og hrörlegur fyrir svona sýn-
ingar.
— Hvernig lízt þér á ungu
mennina sem sýna þarna?
— Mér finnst þetta vera góð
sýning af þeirra hálfu, þótt mér
virðist sumir þeirra vera nokkuð
óráðnir ennþá.
— Hefur þessi mynd, sem þú
sýnir hérna, verið áður á sýn-
ingu?
— Já, hún var ásamt þremur
eða fjórum myndum öðrum eftir
mig á sýningu út í Þrándheimi.
Það var sýning sem Norræna
listbandalagið gekkst fyrir,
— Þú lærðir út í Kaupmanna-
höfn, Gunnlaugur?
— Já, ég fór þangað til náms
1923. Ég hafði þá áður lært hjá
Guðmundi Thorsteinssyni og
Einari Jónssyni.
— Já, það má segja það. Að
vísu vann ég með svolítið framan
af en hætti því þó bráðlega, og
gat einhvern veginn skrimt af.
Þetta voru þá mjpg erfiðir tím-
ar og allir svo fátækir. En það
getur hjálpað manni mikið á
svona tímum, að þegar maður er
ungur, hefur maður svo mikla
aðlögunarhæfileika og-getur van
izt því að komast af með lítið.
— Hefur þú nokkra hugmynd
um það hve mörg málverk þú
hefur gert um ævina?
— Nei, það hef ég ekki. Ég
held að listmálarar fylgist yfir-
leitt ekki með því.
— Hvaða liststefnu aðhyllist'
þú, Gunnlaugur?
— Enga, ég er algjörlega stefnu
laus maður í málaralist.
— Hvernig er það að vera
listmálari á íslandi?
— Það fer alveg eftir því við
hvað er miðað. Samanborið við
það sem gerist og gengur erlend-
is, þá er aðstaðan hér heldur
lakari, því að þeir sem skapa sér
eitthvert nafn úti, fá yfirleitt
mikið fyrir myndir sínar og kom
ast í góð efni. En þrátt fyrir
þetta er að mörgu leyti ágætt
að vera listamaður á íslandi.
— Hvað villt þú segja um
þessa nýju stefnu, sem kallast
poplist?
— Ég hef ékkert gaman af
henni, en að vísu hef ég séð
mjög lítið af henni. Það er nú
svo, að það fylgir ýmislegt þess-
ari nútímalist og maður áttar sig
oft ekki á því strax.
— Heldur þú að þessi nýja
stefna verði eitthvað til fram-
búðar?
— Nei, ég býst varla við þvL
Það er kannski hægt að segja,
að í málaralist sé ekkert til fram
búðar þetta er alltaf að breytast
og nýjungar að koma fram. Menn
eru alltaf að reyna eitthvað nýtt
og það er í sjálfu sér lofsvert,
enda þótt það takist ekki alltaf.
— Þú málar mikið frá atvinnu
lífinu, Gunnlaugur?
— Já, ég hef alltaf gert það
og haft mjög gaman af því. Ég
er alinn upp í sjávarplássi og hef
líka verið í sveit og maður hef-
ur eiginlega haft þetta fyrir fram
an augun daglega. Þess vegna
hefur þetta viðfangsefni heillað
mann ósjálfrátt, segir Gunnlaug-
ur að lokum og þar með kveðj-
um viÖ hann.