Morgunblaðið - 20.01.1966, Síða 14

14
MORGUNBLAOIO
Fimmtudagur 20. janúar 196«

Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Ritstj órnarf ulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 95.00
í lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
A UKUM FJÖLBREYTNI
A TVINNULÍFSINS
r'yrir nokkru komu samn-
inganefndarmenn þeir
sem semja fyrir hönd íslenzku
ríkisstjórnarinnar við sviss
neska alúmínfyrirtækið um
byggingu alúmínverksmiðju í
Straumsvík, heim frá samn-
ingafundum í Sviss, en
samningar þessir eru nú að
komast á lokastig. Samninga-
viðræðurnar hafa verið mjög
umfangsmiklar og rækilegar
athuganir verið gerðar á öll-
um meginþáttum málsins af
hálfu beggja aðila.
Af hálfu ríkisstjórnarinnar
hefur málsmeðferðin verið
með þeim hætti, að til fyrir-
myndar er. Sérstök þing-
mannanefnd, skipuð fulltrú-
um allra þingflokka, hefur
fylgzt nákvæmlega með samn
ingaviðræðunum eftir að þær
komust á verulegan rekspöl.
Alþingismenn hafa fengið í
hendur trúnaðarskýrslur um
málið, og ríkisstjórnin hefur
skýrt Alþingi frá gangi mála
á ýmsum stigum þess, nú síð-
ast í desember, skömmu fyrir
jólaleyfi þingmanna.
Að máli þessu hefur því
verið unnið mjög rækilega af
hálfu samninganefndarinnar
og ríkisstjórnin hefur kostað
kapps um að láta Alþingi og
raunar landsmenn alla fylgj-
ast sem bezt með því, sem
gerzt hefur á öllum stigum
málsins. Enn er endanlegum
samningum þó ekki lokið, og
meðan svo er verður ekki
hægt að leggja endanlegt mat
á þau tækifæri, sem okkur
munu nú væntanlega bjóðast
til þess að virkja orku fall-
vatna okkar í þágu stórfelldr-
ar iðnþróunar hér á landi.
Meðan endanlegt samnings-
uppkast liggur ekki fyrir og
allar upplýsingar eru ekki
fyrir hendi, er afar óskynsam-
legt að taka ákveðna afstöðu
til málsins, eins og þingflokk-
ur Framsóknarflokksins kaus
að gera í desember. Hinsvegar
er naðsynlegt og rétt, að lands
menn allir fylgist með því
sem í þessu máli gerist, og
leitist við að mynda sér skoð-
un á því eftir því sem meiri
og ítarlegri upplýsingar koma
fram.
Nokkrar höfuðstaðreyndir
málsins eru þó ljósar. Það er
óumdeilanlegt, að fyrirhuguð
alúmínverksmiðja mun greiða
% hluta virkjunarkostnaðar
við Búrfell á 25 árum. Þessa
miklu stórvirkjun eignumst
við því á mun hagkvæmari
hátt en ella hefði orðið, og
það stuðlar jafnframt að
lægra rafmagnsverði, en ef
við hefðum sjálfir ráðizt í
þessa miklu framkvæmd án
stóriðju. Það er einnig óum-
deilanlegt, að hreinar gjald
eyristekjur á hvern vinnandi
mann eru þrefalt meiri hjá
alúmínverksmiðjunni en
sjávarútvegi og fiskiðnaði. —
Hreinar gjaldeyristekjur
hvern vinnandi mann í hin
um fyrirhugaða alúmíniðnaði
eru áætlaðar 600 þúsund
krónur. En láta mun nærri að
þessi sama upphæð í sjávarút
vegi og fiskiðnaði nemi 200
þúsund krónum á hvern vinn-
andi mann. Má því öllum ljóst
vera, hversu hagkvæmur
þessi iðnaður er.
En um leið og landsmenn
gera upp hug sinn til alúmín-
málsins og Búrfellsvirkjunar,
er einnig enn önnur stað
reynd, sem þeim ber að hafa
í huga. Á undanförnum árum
hefur samsetning sjávarafla
okkar breytzt á þann veg, að
síldaraflinn nemur nú tæp-
um % hlutum heildarafla
magnsins, og af verðmæti
heildaraflamagnsins nemur
síldaraflinn um helming. All-
ir þekkja þær sveiflur, sem
orðið hafa í síldveiðum
okkar undanfarna ára-
tugi, og þess vegna má það
heita fífldirfska ein að ætla
að tryggja bætt lífskjör þjóð
arinnar í framtíðinni á jafn-
miklum síldarafla á næstu ár-
um og við höfum búið við síð-
ustu árin.
Þær spurningar sem íslend
ingar standa því væntanlega
innan skamms frammi fyrir
eru þessar: Eigum við að
halda áfram að byggja þjóð-
félag okkar og lífskjör á fisk-
veiðunum einum? Eigum við
að taka áhættuna, sem leiðir
af hugsanlegum sveiflum í
síldveiðunum á næstu árum,
með þeim afleiðingum, sem
það kann að hafa fyrir lífs-
kjör þjóðarinnar? Eða viljum
við nota tækifærið nú, þegar
allt leikur í lyndi til þess að
treysta undirstöðu þess, sem
við höfum skapað, og draga
þannig úr þeim afleiðingum,
sem hugsanlegar neikvæðar
sveiflur í fiskveiðum á næstu
árum mundu hafa fyrir okk-
ur?
Þetta eru þær spurningar,
sem hver einasti íslendingur,
sem lætur sig einhverju
skipta málefni þjóðar sinnar,
verður að svara. Og þetta eru
einnig þær spurningar, sem
stjórnmálamennirnir verða að
svara. Á þeim hvílir mikil á-
byrgð, og á þeim stjórnmála-
leiðtogum, sem þegar hafa
tekið neikvæða afstöðu til
alúmínmálsins, hvílir ennþá
þyngri ábyrgð. Eru þeir menn
til þess að standa undir
þeim alvarlegu afleiðingum,
sem það mundi.hafa fyrir lífs-
Ö UTANÚR HEIMI
RAFREIKNAR HAFA KÍMNIGÁFU
OG SJÁLFSÁLIT!
SAGAN segir að bandarískur
hershöfðingi haii morgun
einn loomið í miðstöð rai-
reikn anna í Pentagontoygg-
inguimi í Washington. Hann
hafði hug á að leggja nokikr-
ar spurningar fyrir rafreikni
stofnunarinnar. Eftir að hann
hafði lagt margar og flóknar
spurningar fyrir rafreikninn,
var komið að þeirri síðustu og
jafnframt veigamestu: „Hvað
getið þér sagt mér um þriðju
heimsstyrjöldina?
Eftir stutta þögn svaraði
rafreiknirinn með einsat-
kvæðisorðiniu „j'á“.
„Já“ rumdi í hershöfðingj-
anum. „Hverskonar svar er
þetta? Já hvað?“
„Já, herra“, svaraði reikn-
irinn af mikilli auðmýkt.
Margar góðar kímnisögur
hafa spunnizt í kringuim raf-
reiknana, enda eru þeir víða
umgengnir sem lifandi verur.
í sumurn stofnunum í Banda-
rílkjunum, hefur starfsfólkið
krafizt þess, að rafreiknarnir
taki þátt í samskotum starfs-
fólksins í sambandi við brúð-
kaup og afmælisgjafir. Ein-
Ihverjir gárungar haifa jafnvel
stungið upp á því, að rafreikn
arnir leggi sitt til blóðbank-
anna, eins og annað stanfsifólk
fyrirtækjanna!
Sú setning, sem ósjaldan
heyrist í skrifstoium í Banda-
ríkjunum er þessi: „Gleymdu
því ekki góðurinn, að við get-
um alltaf fengið vél í staðinn
fyrir þig“.
Þrátt fyrir hinar fjölmörgu
til'búnu sögur um rafreikn-
ana, þá eru hinar sönnu
skoplegastar. Pyrir skömmu
var einn starfsmaður stjórnar
innar í Waáhington eitthvað
að eiga við rafreikni, þar sem
hann hugðist leggja fyrir
hann nokkrar spurningar.
Manninum mun hafa farizt
eitfhvað óhönduglega, því raf-
reiknirinn svaraði með mikl-
um þjósti: „Hættu þessari
vitleysu".
Vegna skekkju á IBM korti
kvenstúdents í háskólanum í
Midhigan, var honum vikið
úr skóla um óákveðinn tíma.
Rafreiknirinn gaf stúlkunni
að sök að hafa ekki mætt á
Framhald á bls. 19
kjör fólks í þessu norðlæga
landi, ef sjávaraflinn brygð-
ist allt í einu og á engu öðru
væri að byggja? Vilja þeir
Eysteinn Jónsson og Einar
Olgeirsson taka á sig þessa á-
byrgð? Vilja flokksmenn
aeirra taka á sig þessa á-
byrgð? Þessum spurningum
verða þeir að svara sjálfir og
hafa í huga að hér er um að
ræða mál, sem ekki þýðir að
ræða um á sama hátt og venju
leg pólitísk dægurmáh
RITHÖFUNDAR í
SOVÉTRÍKJUNUM
OG Á
ÍSLANDI
k fundi Rithöfundasambands
■^ íslands í fyrrakvöld var
samþykkt ályktun frá for-
manni sambandsins, Birni Th.
Björnssyni, á þá leið, að víta
bæri þá ráðstöfun ríkisstjórn-
ar Sovétríkjanna að rúss-
nesku rithöfundarnir Abram
Tertz og Nikolai Arzhak
hefðu þolað frelsisskerðingu
í heimalandi sínu. í forsend-
um sínum fyrir þessari álykt-
un sagði Björn Th. Björnsson,
að ein af skyldum rithöfunda
um gjörvalla veröld væri að
standa vörð um, að skáldbræð
ur þeirra hvar sem væri,
fengju að rita hvað sem væri
óáreittir af stjórnvöldum síns
heimalands.
Ástæða er til að fagna því,
að Rithöfundasamband ís-
lands hefur tekið svo ske-
legga afstöðu til handtöku
hinna tveggja sovézku rithöf-
unda, sem vakið hefur mikla
athygli um heim allan og ver-
ið fordæmd. Meðferðin á hin-
um tveimur sovézku rithöf-
undum sýnir betur en margt
annað, að lítið virðist hafa
breytzt í Sovétríkjunum,
þrátt fyrir ýmsar tilhneiging-
ar á undanförnum árum til
aukins frjálsræðis og er vissu-
lega ástæða til að harma það.
Fátt sýnir e.t.v. betur mun-
inn á aðstöðu rithöfunda í
kommúnistalöndunum og
frjálsum löndum heims, en
einmitt það, að á sama fundi
Rithöfundasambands íslands
og þessi ályktun var gerð, var
samþykkt, að allir þeir, sem
við bókaritun og þýðingar
fást, gæti þess frá og með 1.
maí 1966 að algjört bann sé
lagt við því, að bækur þeirra
séu lánaðar til afnota frá al-
menningssöfnum nema
greiðsla komi fyrir. íslenzkir
rithöfundar geta látið sínar
skoðanir í ljós án þess að
eiga frelsissviptingu á hættu.
Því miður búa starfsbræður
þeirra í kommúnistalöndun-
um ekki við sama öryggi.
En hér er um að ræða
mikilsvert mál fyrir íslenzka
rithöfunda. Sem betur fer
hefur stefnan verið sú á und-
anförnum árum, að ritlaun til
þeirra hafa heldur hækkað.
Og skiljanlegt er, að íslenzkir
rithöfundar verði að fá
greiðslu fyrir vinnu sína eins
og aðrir menn. Um það skal
ekki sagt að sinni, hver leíð
er færust til þess, en vel má
vera að sú leið, sem Rithöf-
undasamband íslands bendir
á í ályktun sinni sé hin rétta.