Morgunblaðið - 10.02.1966, Blaðsíða 17

í'ímmtudagur 10. febrúar 1966
MORGUNBLAÐIÐ
17
— Velferðarrikið
Framhald af bls. 15.
afbrotamál. Hlutfallstala upp-
lýstra afbrotamála hefur lækk
að, og í dag er aðeins hægt
að finna skaðvaldana í um
30% allra afbrotamála. Að-
eins 10% allra þjófnaða og inn
brotamála tekst að leysa. Ný-
lega varð lögreglan í Gauta-
en þau höfðu svo mikið sem
borg að „loka“ um 1000 þjófn-
aðar- og innbrotamálum áður
verið rannsökuð, til þess að
geta snúið sér að því að leysa
stærstu og alvarlegustu af-
brotamálin.
Náið samband virðist vera
milli hinar vaxandi afbrota-
öldu og hinni ámóta alvarlegu
aukningu á neyzlu eiturlyfja,
alkóhólisma og lauslæti sið-
spilltra unglinga.
Rannsóknir sýna, að a.
m.k. helmingur allra þéirra
unglinga, sem sett eru í fang-
elsi, hafa áður verið fundnir
sekir um ölvun á almanna-
færi. Um 30% alvarlegri af-
brota eru framin undir áhrif-
um áfengis.
Alkóhólismi er gamalt vanda
mál í Svíþjóð — og hefur síð-
ur en svo dregið úr því undir
handleiðslu velferðarríiksins.
Miklir tollar og skattar á
áfengi og landslög, sem banna
sölu þess til ungmenna, hafa
ekki megnað að snúa þessu
flóði við. Tala sjúklinga í
sjúkrahúsum, sem þar eru
haldnir geðveiki eða öðrum
kvillum, sem kenndir eru of-
neyzlu áfengis, fer stöðugt vax
andi — einkum í röðum
kvenna og tiltölulega ungra
manna. Fyrir 20 árum var að-
eins einn kvenáfengissjúkl-
ingur í Svíþjóð móti hverjum
50 karláfengissjúklingum. Nú
er hlutfallið einn á móti tíu,
og sjötti hver maður og þriðja
hver kona, sem handtekin eru
fyrir ölvun, eru yngri en 2ll
árs.
Vaxandi
nautnalyfjaneyzla
Auk alls þessa, fer fjöldi
ungra nautnalyfjaneytenda
stöðugt vaxandi, og er nú að
komast á það stig, að ugg-
vænlegt þykir. Lögreglumála-

Velferðarríki frá vöggu til grafar sér ungum mæðrum fyr-
ir aöstoðarfólki við húsmóðurstöríin.
sérfræðingar telja, að í Stokk-
hólmsborg einni séu nú fimm
eða sex þúsund nautnalyfja-
sjúklingar, flestir á aldrinum
15 til 30 ára.
Þrír af hverjum fjórum
karlmönnum, sem lögreglunni
er kunnugt um að eiturlyfja
neyta, og tvær af hverjum
þremur konum eru einnig á
skrá um afbrotafólk. En hins
vegar kvartar lögreglan und-
an því, að dómstólarnir taki
ekki nægilega hart á nautna-
lyfjasmyglurum og neytendum
lyfjanna.
Nautnalyf það, sem útbreidd
ast er í Svíþjóð, eru töflur
sem ætlaðar eru til þess að
grenna fólk. Töflur þessar eru
frámleiddar á Spáni af dótt-
urfyrirtæki þýzks fyrirtækis.
Þeim er smyglað til Svíþjóð-
ar, og rnun venjulegur nautna
lyfjaneytandi þar eyða frá 860
ísl. kr. til 2000 kr. fyrir dag-
skammtinn af þessum lyfjum.
Mörg ungmenni, sem neyta
lyfjanna, stunda afbrot, eink-
um ávísanafals, til þess að
komast yfir peninga til lyfja-
kaupanna.
Kynsjúkdómar:
Stórvandamál
Þá er ótalið það, sem marg-
ir Svíar nefna „geigvænlega"
aukningu á kynsjúkdómum
meðal unglinga, sem einkum
hefur átt sér stað frá 1959.
Heilbrigðisyfirvöldin skýrðu
frá því, að 1964 hefðu fundizt
23,000 ný lekandatilvelli í
landinu, eða helmingi fleiri en
sex árum áður, og 487 tilfelli
af sárasótt (sýfilis), en það er
sexföld aukning miðað við
sama tíma. í þriðja hverju
nýju sárasáttartilfelli var um
ungar stúlkur á aldrinum 15
—19 ára að ræða. Læknar
segja að lekandi og sárasótt
séu nú útbreiddari í Svíþjóð
en í hokkru menningarlandi
öðru í heiminum.
Rannsókn, sem nýverið fór
fram, leiddi í ljós, ' þá geig-
vænlegu staðreynd, að um
helmingur allra þeirra pilta,
sem fengið höfðu kynsjúk-
dóma, viðurkenndu að hafa
haft kynferðismök við a.m.k.
40 stúlkur — og 10% sögðu
að þeir hefðu haft kynferðis-
mök við allt að 200 stúlkur.
Margir þessara drengja
skelltu skuldinni á hversu
heimilislíf fjölskyldna þeirra
væri „leiðinlegt", hversu auð-
veldan aðgang þeir ættu að
bílum, og hve „siðgæðis-
kennd stúlknanna væri sljó.“
Leitar skýringa
Lögregluyfirvöld, félags-
fræðingar, læknar og vel-
ferðarstarfsmenn geta ekki
gengið að neinum einföldum
skýringum á því, hversu það
má vera að afbrot og önnur
ur þjóðfélagsmein eru að
verða slíkt vandamál og raun
ber vitni varðandi ungu kyn-
slóðina, sem ekkert hefur
þekkt nema velmegun og hef-
ur vaxið upp í háþróaðasta
velferðarríki Evrópu.
Þeir benda á, að hér sé lít-
il og menntuð þjóð, óblönd-
uð, sem komizt hafi hjá tveim
ur heimsstyrjöldum, og hefur
engin stórborgafátækra-
hverfi.
Eina stórborg landsins —•
Stokkhólmur og nágrenni með
1,2 millj. íbúa — er tiltölu-
lega lítil og henni er auð-
stjórnað miðað við borgir á
borð við New York eða Lond-
on. Og hundruð æskulýðsráðs
manna bjóða ungu fólki úr-
val íþrótta- og menningar-
málastarfsemi.
Margir sérfræðingar eru
nú teknir að benda á hinar
djúpstæðu breytingar, sem.
átt hafa sér stað í þjóðfélags-
byggingu Svíþjóðar, sem or-
sökina til hinna vaxandi
vandamála landsins.
Knut Sveri, prófessor, yfir-
maður Afbrotavísindastofnun-
arinnar í Stokkhólmi og leið-
andi sérfræðingur á sínu
sviði, heldur fram þeirri skoð
un að hinir miklu fólksflutn-
ingar frá sveitum til borga og
bæja hafi flutt rót- og eirðar-
leysi inn í líf Svía og inn á
heimili þeirra.
Hann segir, að foreldrum á
slíkum heimilum hafi reynzt
erfitt að aðlaga sig nýjum,
hraðahi og flóknari lifnaðar-
háttum og nýjum siðgæðishug
myndum. Afleiðingin hafi orð
ið sú, að fjölskyldubönd og
agi hafi veikzt og foreldrar
hafi misst fyrra vald sitt.
„Velferðarafbrot“
Prófessor Sveri segir, að
aukin hagsæ'ld neytenda í Sví
þjóð hafi orðið til þess að
auka tækifæri — og freistingu
— til þess að brjóta gegn
eignarréttinum. Hann segir
svo um þetta:
„Enginn stelur nú vegna fá-
tæktar. Við stöndum nú and-
spænis nýrri tegund velferð-
arafbrota, sem virðast aukast
með bættum lífsskilyrðum,
aukinni iðnvæðingu og auknu
þéttbýli."
Reyndur lögregluforingi seg
ir eftirfarandi:
„Lífið er auðveldara fyrir
unglingana en það var í mínu
ungdæmi. Störfin bíða eftir
þeim. Þeir hafa gnægð fjár
til skemmtana og ferðalaga.
Menntun og starfsþjálfun
standa öllum opin.“
„Engu að síður er það svo,
að stórum og vaxandi hópi
ungra pilta og stúlkna finnst
þau vera nánast heimilislaus.
Mörg þeirra eiga í reynd ekk-
ert heimili sökum þess að for-
eldrar þeirra hafa skilið eða
kæra sig einfaldlega kollóttan
um framtíð barna sinna.“
Lögreg'lumenn, sem yfir-
heyrt hafa þúsundir ungra af-
brotamanna, segja að marga
þeirra hafi skort umhyggju og
siðferðislega handleiðslu í
barnæsku sökum þeas að báð-
ir 'foreldrar unnu úti eða sök-
um þess að faðirinn var áfeng
issjúklingur.
Sumir þeir, sem með þess-
um málum fylgjast, skella
skuldinni á hinar mjög svo
frjálslyndu menntunaraðferð-
ir í Svíþjóð, agaskort og hátt
skróphlutfall í skólum lands-
ins. Ofan í kaupið verður vart
guðleysi, skey tingarleysi um
trúmál og siðferðislegs stjórn-
leysis (níhilisma) méðal
hinna ungu og „róttæku"
menntamanna, sem nú setja
• mestan svip á almennar um-
ræður í Svíþjóð.
Bent er á, að meirihluti
sænskra unglinga er löghlýð-
inn. En hinn vaxandi minni-
hluti afbrotaæsku og siðlausra
vandræðaunglinga færist nú
æ meira í sviðsljósið.
„Síður en svo æskilegt“
Leiðtogar jafnaðarmanna í
Svíþjóð vonuðust einu sinni
til, að fullkomið velferðarríki
myndi smám saman lækna eða
draga úr þjóðfélagskvillum
sem afbrotum og alkóhólisma.
En nú heyrum við þetta álit
háttsetts lögregluforingja:
„Þeir stjórnmálaleiðtoga
okkar, sem héldu að auðvelt
yrði að hafa hemil á alvar-
legum afbrotum og öðrum
andþjóðfélagslegum yfir-
gangi í nútíma velferðarþjóð-
félagi, hafa orðið fyrir sárum
vonbrigðum. Það hefur komið
æ betur í Ijós á sl. tíu árum,
að velferðarþjóðfélag það,
sem við nú lifum í, er síður
en svo æskilegt (ideal) þjóð-
félag.“
(Þýtt úr „U.S. News &
World Report")
Gunnar Bjarnason Bvanneyri:
Er þetta „fjandskapur
við bændur“ eða raunsæi?
fSLENZKA LANDBÚNAHAR- ■
STEFNAN, sem mjög er rædd og
um deild á síðustu tímum er póli
t:'| ik() tyitrbrigði iRan. við
flokka og stjórnmálastefnuskrár. I
Hún virðist vera eins konar til- :
finningamál, sem sverfur í taug- I
ar manna, og þeim mun meir |
sem styttra er síðan fólkið eða :
áar þess fluttu úr sveit í borg.
Atvinnufræðingar eða aðrir |
raunsæismenn í atvinnumálum!
hafa oftast verið stimplaðir sem |
fjandmenn sveita eða þjóðlegr- j
ar menningar, ef þeir hafa saigt j
frá staðreyndum um framleiðslu
ínál og markaðsmál landbúnað-
arins, en milljónum króna er
varið af almannafé eða af naum
um fjármunum bænda í það, '
sem flestu fólki finnst vera |
„humbug“, og má nefna mörg
dæmi þess frá síðustu árum. !
ÍÞetta „humbug" lyftist venju-
lega í einskonar loftbelg upp
yfir alla gagnrýni hulið reyk-
mekki ímyndaðrar viðleitni til
að „halda jafnvægi í byggð lands
ins“, eða til að vernda og við- j
halda íslenzkri bændamenningu.
Allt minnir þetta nokkuð á hið
óraunhæfa tal danskra framá-
manna á fyrri hluta þessarar
aldar, þegar þeir einangruðu
Grænlendinga í fátækt og sjúk-
dómum undir Því yfirskyni að
„bevare den grönlandske kultur“
Enn er verið að verja millj-
ónum króna í markaðsleit fyrir
kvistbeitar- og fjalladrapa-bragð
íslenzka kindakjötsins, þótt rann
sóknir hafi sannað, að lömb líta
ekki við þessum gróðri, en éta
nær eingöngu sams konar heil-
grös á fjöllum og þau fá efst.
í sjávarkambinum á vorin.
Tilfinningasemin er á svo háu
stigi, að rannsóknir eru stund-
um hundsaðar, og þótt duglegir
verzlunarmenn með reynslu geri
sitt ýtrasta og nái oft ótrúlega
góðum söluárangri, þá fá þeir
sjaldnast annað en vanþakklæti
og skammir fyrir ódugnað frá
reykvaðendum landbúnaðar-til-
finningaseminnar hér á landi. ■
Fyrir fáum árum létu starfs-
menn S.Í.S. gera samanburð hér
í Reykjavík á bragðgæðum inn-
flutts, frosins dilkakjöts frá
Nýja-Sjálandi og kvistlendis-1
lambakjöts af frónskum heið-
um. Til átveizlu var boðið ýms-
um oddvitum landbúnaðarins.
Kjötbitar voru auðkenndir, en
enginn vissi hvaðan kjötið var,
sem hann át í hvert skipti. Nú
hefur það síast út, að dómsnið-
urstaðan hafi verið ný-sjálenzka
lambakjötinu í vil. Þar sem út-
koman þótti ekki hagstæð fyrir
útflutningsstefnu landbúnaðar-
^ ins, var ákveðið að þegja um
: málið, enda er þagmælska nú
j talin vera höfuðdyggð sérfræð-
t inga í landbúnaðarmálum.
★
í síðasta jólahefi Samvinnunn-
ar er birt athyglisvert samtal
við Guðjón B. Ólafsson, for-
stjóra söluskrifstofu S.Í.S. í Lond
on. Hér tek ég kafla úr þessu sam
tali. Því að þar ræðast við raun-
sæismenn landbúnaðarverzlunar
innar, og gefur þetta samtal
mönnum nokkuð aðra mynd af
astandi þessara mála og mögu-
leikum lambakjötsins íslenzka en
skrumið hér heima.
Guðjóni farast Þannig orð við
Dag Þorleifsson:
„Hvert er álit neytenda hér
á íslenzku afurðunum?
Guðjón B. Ólafsson.
— Gæði þeirra eru almennt
viðurkennd. ísland er tiltölu-
lega stór fiskútflytjandi og
frysti íslenzki fiskurinn er vel
þekktur á brezkum markaði og
viðurkenndur sem gæðavara.
Svipuðu orði hefur heppnazt að
koma á fiskinn okkar í Frakk-
landi.
Erfiðara er að dæma um álit
fólks hér á íslenzkum landbún-
aðarafurðum. Þær eru ekki
þekktar af neytendum, en gæðin
eru viðurkennd af þeim, sem
með þær höndla. Aðstæður valda
því, að þær eru yfirleitt ekki
auðkenndar sem íslenzkar vör-
ur. Þannig er það til dæmis með
smjörið. Það gefur auga leið, að
við seljum ekki nógu mikið af
því til Bretlands til þess að
hægt sé að pakka því í neyt-
endaumbúðir sem íslenzku
smjöri. Til þess að svo mætti
verða, þyrfti ekki aðeins að auka
hið útflutta magn, heldur þyrfti
líka að tryggja áframhaldandi
framboð til að mæta kostnaðin-
um við að vinna markað fyrir
vörur pakkaðar í neytendaum-
búðir. Þessvegna verðum við að
selja okkar smjör til iðnaðar,
köku- eða sælgætisgerðar eða
til fyrirtækja, sém blanda sam-
an smjöri úr ýmsum áttum og
selja það síðan undir eigin
merki. Sennilega er nálega helm
ingur alls þess smjörs, sem Bret
ar flytja inn, selt á þennan hátt.
Sama er að segja um ostana frá
okkur. Þar kemur tvennt tli: lítið
magn og sú staðreynd, að Bret-
ar borða einkum cheddarost, en
Islingar framleiða einkum gouda
ost. Sú tegund er sáralítið seld
hér sem slík, heldur mest notuð
í smurosta, sem seldir eru í ör-
litlum neytendapakkningum und-
ir vörumerkjum nokkurra stórra
fyrirtækja.
— En hvað um íslenzka lamba
kjötið?
— Á Því leikur enginn vafi að
gæði þess eru mikil. Mörgum,
sem þekkja það, finnst það bera
af öðru lambakjöti; þannig er
um flesta íslendinga. Hitt er
svo annað mál, að það innflutta
kjöt, sem má heita allsráðandi á
markaðnum hér — það er að
segja það nýsjálenzka — hefur
talsvert aðra eiginleika en okk-
ar; vöðva og fitulagið er nokk-
uð öðruvísi og er það auðvitað
mikið atriði í sambandi við út-
lit skrokkanna. Það liggur í aug
um uppi, að það myndi verða
harla kostnaðarsamt og erfitt
verk að sannfæra brezka kjöt-
Framhald á bls. 21