Morgunblaðið - 27.03.1966, Blaðsíða 16

16
MORCUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 27. marz 1966
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Rit.stjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 95.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 5.00 eintakið._____
FRAMTÍÐ ATLANTS-
HAFSBANDALA GSINS
Tt/falefni Atlantshafsbanda-
lagsins hafa mikið verið
til umræðu að undanförnu.
Er það fyrst og fremst vegna
ákvörðunar de Gaulle, Frakk-
landsforseta að leyfa engar
herstöðvar bandalagsins á
franskri grund, nema þær
séu undir yfirstjórn Frakka.
Afleiðing þessa verður óhjá-
kvæmilega sú, að hersveitir
B^ndaríkjamanna í Frakk-
landi verða fluttar þaðan á
brott, en de Gaulle hafði áður
tekið allar franskar hersveit-
ir undan stjórn Atlantshafs-
bandalagsins. Verður Frakk-
land því ekki lengur virkur
aðili að varnarkerfi Atlants-
hafsbandalagsins, þegar þess-
ar breytingar hafa verið fram
kvæmdar.
Franskir stjórnmálamenn
hafa að vísu lýst því yfir, að
Frakkland yrði enn um sinn
aðili að Atlantshafsbandalag-
inu, en óneitanlega virðast
þessar aðgerðir vera undir-
búningur að úrsögn Frakka
úr bandalaginu. Þá hefur einn
ig heyrzt önnur rödd frá að-
ildarríki Atlantshafsbanda-
lagsins, Portúgal, en Salazar,
einræðisherra hefur lýst því
yfír, að Atlantshafsbandalag-
ið gegni ekki hlutverki sínu
sem skyldi, og að Portúgal
muni hafa samvinnu við þau
ríki sem samvinnu vilja hafa
við það.
Aðgerðum de Gaulle hafa
fjórtán aðildarríki Atlants-
hafsbandalagsins svarað með
samhljóða yfirlýsingu, þar
sem áherzla er lögð á nauðsyn
þess, að Atlantshafsbandalag-
ið haldi starfsemi_sinni áfram,
og á það bent ,að áhrifamátt-
ur vanarkerfis þess hefur
glögglega komið í ljós frá
stofnun þess.
rauninni þarf engan að
undra þótt ágreiningur komi
upp innan samtaka eins og
Atlantshafsbandalagsins. Það
væri vissulega óeðlilegt, ef
svo væri ekki. Hins vegar
hlýtur afstaða Frakklands að
vera litin mjög alvarlegum
augum, fyrst og fremst vegna
þess, að engin skynsamleg rök
mæla með þeirri afstöðu.
Atlantshafsbandalagið hef-
ur skapað jafnvægi í Evrópu,
sem ekki hefur verið fyrir
hendi í þeirri heimsálfu fyrr
á þessari öld, enda tvær heim
styrjaldir brotizt út þar með
tveggja áratuga millibili.
Reynsla Evrópuþjóðanna af
því að standa sundraðar og
ætla sér að verja lönd sín
hver fyrir sig er heldur ekki
slík, að hún renni stoðum
undir afstöðu Frakka og ætti
þeim manna bezt að vera
kunnugt um það. Slík var
reynsla þeirra í heimstyrjöld-
inni síðari, þegar þýzkir herir
flæddu yfir franska grund,
þrátt fyrir það, að varnir
Frakka væru taldar öruggar.
Þá er á það að Kta, að þau
deilumál í Evrópu, sem jafn-
an hafa getað kveikt þar ó-
friðarbál allt frá stríðslokum,
eru enn óleyst. Engir friðar-
samningar hafa enn verið
gerðir við Þýzkaland, og land
ið er enn tvískipt, þótt krafan
um samginingu Þýzkalands
magnist stöðugt í báðum hlut
um þess, sérstaklega meðal
æskufólks. Berlín er enn sem
fyrr púðurtunna, sem sprung-
ið getur í loft upp á hverri
stundu.
De Gaulle, Frakklandsfor-
seti, hefur sýnt það á ævin-
týralegum stjórnmálaferli, að
hann er í röð fremstu stjórn-
málaleiðtoga heimsins á þess-
ari öld. Hann hefur unnið
mikil afrek í þágu Frakka, —
það er óumdeilanlegt. Hitt er
svo öllum Ijóst, að sú utan-
ríkisstefna, sem hann hefur
rekið og átt hefur að efla á-
hrif og orðstír Frakka í hin-
um stóra heimi hefur ekki
borið neinn slíkan árangur.
Afleiðing hennar hefur ein-
faldlega orðið sú, að Frakk-
land stendur nú einangraðra
á vettvangi alþjóðastjórn-
mála. Ekki verður því annað
séð en að utanríkisstefna de
Gaulle hafi algjörlega mistek-
izt og greinilegt er, að meðal
frönsku þjóðarinnar eru mjög
skiptar skoðanir um hana, svo
ekki verði meira sagt.
En Frakkar hafa nú til góðs
eða ills, markað sína afstöðu
til varnarsamstarfs Evrópu-
þjóða, sem tryggt hefur ör-
yggi þeirra í nær tvo áratugi.
Það er auðvitað þeirra mál,
og ekki ástæða til fyrir aðr-
ar Evrópuþjóðir að reyna að
hafa vit fyrir þeim. Hitt er
svo alveg Ijóst, og ástæða til
að undirstrika, að önnur að-
ildarríki Atlantshafsbanda-
lagsins hafa staðfest vilja
sinn til þess að halda áfram
því varnarsamstarfi, sem
tryggt hefur öryggi Evrópu
og stöðvað heimsvaldastefnu
Sovétríkjanna í vesturátt.
íslendingar hafa skipað sér
afdráttarlaust í hóp með þess
um þjóðum, og er það í fullu
samræmi við utanríkisstefnu
okkar, eftir að landið hlaut
sjálfstæði og í samræmi við
vilja þjóðarinnar. Þess vegna
skyldu andstæðingar Atlants-
hafsbandalagsins varast að
hlakka yfir þeim ágreiningi,
sem orðið hefur innan þess.
Frakkar fara sína leið, — At-
lantshafsbandalagið stendur
sterkt eftir sem áður. Og jafn
lpsmmEBSŒW
Sovézkir rithöf undar veitast að
dómaranum í máli Sinyavskys
og Daníels
Fyrir helgina fréttist frá
Sovétríkjunum að dómari sá
er kvað upp þrælkunarvinnu-
dómana yfir sovézku rithöf-
undunum Sinyavsky og Dan-
iel vegna birtingar „andsov-
ézkra bókmennta“ erlendis
hafi sætt aðkasti af hálfu
fjölmargra sovézkra rithöf-
unda.
Fór rithöfundasamband Sov
étríkjanna þess á leit við Lév
Smirnov, háyfirdómara Sov-
étríkjanna, að hann gæfi op-
inberlega skýringu á máli Sin
yavskys og Daniels o-g með-
ferð þess fyrir réttinum. Varð
dómarinn við þessari ósk og
mætti á fimdi með mörg
hundruð fulltrúum úr Rithöf-
undasambandinu í samkomu-
sal sambandsins nokkru fyrir
helgina.
Varð þetta allsfigulegur
fundur og veittust margir
fundarmenn harkalega að
dómaranum fyrir meðferð
málsins. Minntu rithöfundarn
ir m.a. á gagnrým þá sem
fram hefði komið á réttar-
höldunum meðal kommúnista
í öðrum löndum og kröfðust
þess að upplýst yrði, hvers
vegna erlendum fréttamönn-
um hefði ekki verið leyft
Yuli Daniel
að vera þar viðstaddir og
bentu á að ekkert fordæmi
væri fyrir slíku í sovézkri
réttarsögu.
Smirnov dómari kvað fjölda
handrita og hálfu „spilltari"
en verk þau sem gefin hefðu
verið út á Vesturlöndum und-
ir dulrpfnunum Abram Tertz
og Nikolai Arzhak, hafa fund
izt í fórum rithöfundanna
Sinyavskys og Daniels eftir
handtöku þeirra.
„En við sóttum þá ekki til
saka fyrir birt handrit þeirra'*
„Okkur stendur á sama um
hvað þið skrifið og hvað þið
geymið í handraðanum“ sagði
hinn gamalreyndi dómari,
sem m.a. sat í dómarasæti
við Niirnbergrétarihöldin yfir
þýzku stríðsglæpamönnununi,
„en Sinyavsky og Daniel voru
sóttir til saka fyrir að brjóta
sovézk lög. Samkvæmt 70.
grein sakamálalaga Sovétríkj-
anna“, sagði Smirnov, er
bannað að dreifa andsovézk-
um bókmenntum erlendis."
Að lokinni framsöguræðu
sinni svaraði Smirnov spurn-
ingum rithöfundanna, sem
margar hverjar voru illskeytt
ar og næsta harðorðar í hans
garð.
Meðal annars var hann
spurður hvað hann segði um
yfirlýsingar Louis Aragóns,
franska skáldsins og rithöf-
undarins sem lengi hefur ver-
ið félagi í franska kommún-
istaflokksins og John Gollans,
eins helzta leiðtoga brezkra
kommúnista, sem báðir gagn-
rýndu réttarhöldin harðlega.
Smirnov svaraði því til, að
hann hefði lesið yfirlýsingu
Gollans og sér væri kunnugt
um innihald yfirlýsingar Ara-
góns, en bætti við „svo virð-
ist sem ýmsir hinna erlendu
félaga okkar misskilji eðli
réttarhaldanna."
Annar spurði hvers vegna
erlendum fréttarr/innum hefði
verið meinaður aðgangur að
Andrei Sinyavsky
réttarhöldunum. „>á spurn- ,
ingu verðið þér að leggja fyr- j
ir Tass en ekki mig,“ svaraði j
Smirnov stuttur í spuna. Var
það hald manna að með þessu
hafði Smirnov kefið í skyn að
Tassfréttaofan sovézka hefði
beitt einokunaraðstöðu sinni i
til þess að útiloka erlenda ,
fréttamenn frá réttarhöldun- j
um.
Enn var dómarinn spurður
hvort hann hefði verið dóm-
ari við and-semitísk réttar-
höld. „Já, í Niirnberg" svaraði
Smirnov, þótt ljóst væri að ,
spyrjandi átti við tímabil það |
fyrir heimsstyrjlildina síðari |
er andstæðingar Gyðinga í
Sovétríkjunum voru öðru
hverju dregnir fyrir dómstól-
ana.
Er minnzt var á skáldið
Lev Gumilev, eiginmann j
Önnu Akmatovu, (sem nú er
nýlátin) svaraði Smirnov að
hann hefði ekki verið dæmd-
ur til dauða fyrir ritstörf sín,
heldur sem aðili að samsæri
and-byltingarsinna er mið-
aði að því að steypa stjóm
ríkisins.
Ekki var minnzt á ýmsa
aðra rithöfunda, s.s. Isaac
Babel, Boris Pilnyak, Osip
Mandelstam og fleiri, sem að
sönnu ekki komu fyrir rétt
en hurfu snögglega og oft
með dularfullum hætti um
miðbik þriðja áratugs aldar-
innar.
vel þótt einræðisherrann í
Portúgal sendi nú frá sér tón-
inn, er það eit tunr það að
segja, að hverfi Portúgal und-
ir forystu hans úr Atlants-
hafsbandalaginu- hefur eini
bletturinn á því verið afmáð-
ur.
VANTRAUST Á
STJÓRNARAND-
STÖÐUNA
IJtvarpsumræðurnar í fyrra-
kvöld um vantrauststil-
lögu stjórnarandstæðinga á
ríkisstjórnina snerust í hönd-
um þeirra í sókn stjórnarinn-
ar, og algjört málefnalegt
undanhald talsmanna stjórn-
arandstöðunnar. Hafi einhver
efast um þá margendurteknu
staðreynd, að stjórnarandstað
an á íslandi er sundruð og
stefnulaus, munu þó væntan-
lega allir hafa sannfærzt um
það endanlega, sem hlýddu á
útvarpsumræðurnar, að í
hópi stjórnarandstöðuflokk-
anna er enginn jákvæð úr-
ræði að finna til lausnar á
aðkallandi verkefnum og
vandamálum. Þvert á móti,
þar ríkir aðeins neikvætt
nöldur eins og jafnan áður.
Það var vissulega rétt, sem
fram kom í ræðu viðskipta-
málaráðherra, Gylfa Þ. Gísla-
sonar, að afturhaldið og þröng
sýnina í þessu landi hefur á
síðustu árum verið að finna
hjá stjórnarandstöðunni á ís-
lgndi en ekki annars staðar.
Hún heíur beitt sér gegn öll-
um framfaramálum, sem rík-
isstjórnin hefur haft forustu
um, og hún beitir sér nú af
öllum sínum mætti gegn
mesta framfaramáli íslenzkr-
ar þjóðar í dag. Það eina van-
traust, sem hægt er að ræða
um nú, er því vantraust á
stjórnarandstöðuna og ekki
aðra. Og það vantraust hefur
þjóðin fyrir löngu samþykkt
og mun gera enn.