Morgunblaðið - 02.07.1966, Síða 10

10
MORGU NBLADID
?
Laugardagur 2. julí 1966
Ösérhlííið
framlog er
mest virði
Rstt við Pétui Sigurðsson
forstjóru Lundhelgisgæzlunar
Pétur Sigrurðsson i aðalstöðv um Landhelgisgæzlunnar.
EFTIR að hafa kynnt okkur
nokkuð forsögu Landheigis-
gæzlunnar og starfsemi Björg
unarfélags Vestmannaeyja,
sem telja má móðurfélag ís-
lenzku landhelgisgæzlunnar,
snúum við okkur til Péturs
Sigurðssonar forstjóra og fell
ir hann nokkuð inn í eyðurn
ar og kynnir okkur upphaf
gæzlunnar á vegum ríkisins,
svo og fýsir okkur að kynna
hann sjálfan nokkuð og drep
um á starf gæzlunar í dag og
framtíðarhorfur.
Það er samþykkt á Alþingi
hinn 8. nóv. 1>92»6 að kaupa Þór
aí Vestmannaeyingum fyrir kr.
80 þús., sem voru áhvílandi
skuldir á skipinu. Þess í stað
var svo lofað að halda uppi
gæzlu á vetrarvertíð við Eyjar í
3% mánuð gegn 16 þús. kr. ár-
legu gjaldi frá Eyjaskeggjum, en
það mun fljótlega hafa verið
niður fellt. Um þessar mundir
er verið að byggja óðin úti í
Kaupmannahöfn og kom skipið
hingað hinn 23. júní 1026. Skip-
ið heldur út til gæzlustarfa
hinn 29. júní, en Þór heldur út
hinn 1. júlí og um þessi mánaða-
mót er því miðað að íslenzka
ríkið hefji landhelgigæzlu, þótt
að sjálfsögðu hafi allt undir-
Forsaga
UM þessi mánaðamót minn
umst við þess að liðin eru
f jörutíu ár frá því íslenzka
ríkið tók að fullu við land-
helgisgæzlu hér við land á
eigin skipum. í tilefni þessa
vill Morgunblaðið rekja í
mjög stórum dráttum sögu
landhelgisgæzlu við ísland
frá fyrstu tíð, geta í
stuttu máli forystuhlut-
verks Björgunarfélags Vest
mannaeyja og skipakaup
til björgunarstarfa og land
helgisgæzlu og að lokum
ræðir blaðið við forstjóra
Landhelgisgæzlunnar, Pét-
ur Sigurðsson, sjóliðsfor-
ingja, Þórarin Björnsson,
skipherra á Óðni, flagg-
skipi gæzlunnar, Kristján
Sigurjónsson, yfirvélstjóra
og eftirlitsmann með við-
gerðum og vélum gæzlunn-
ar í dag, og auk þess á blað
ið htutt símaviðtöl við skip
herrana Jón Jónsson á Þór
og Harald B jörnsson á Ægi,
en þeir halda afmælið há-
tíðlegt á hafi úti.
Því eru þessir fjórir menn
valdir auk forstjórans, að þeir
voru me&al áhafnar á fyrsta
skipi gæzlunnar eftir að hún
fcomst að fullu í hendur ís-
letizka ríkisins á eigin skipum.
búningsstarf hafizt fyrir þann
tíma.
Til gaman flettum við blö,ðum
fyrstu sjóferðabókar Óðins og
kemur þá í ljós að fyrsta áhöfn
er skipuð þessum mönnum:
Jóhann P. Jónsson, skipherra,
Einar M. Einarsson, I. stýrim.,
Magnús Björnsson, II. stýrim.,
Þórarinn Björnsson, III. stýri-
maður (núv. skiph. á Óðni)
Þorsteinn Loftsson, I. vélstj.,
Aðalsteinn Björnsson II. vélstj.
Magnús Jónsson III. vélstj.
Elías Dagfinnsson, bryti,
Þórarinn Vilhjálmsson háseti,
Jón Jónsson, haseti (núverandi
skipherra á Þór),
Þorvarður Gíslason háseti,
Stefán Ó. Björnsson, háseti,
Guðbjörn Bjarnason, háseti,
Haraldur Björnsson, háseti,
(núverandi skipherra á Ægi)
Sigurlaugur Sigurðsson, kynd.,
Kristján Sigurjónsson, kynd.
(núv yfirvélastj. og eftilm.),
Jón Helgason, kyndari og
Ottó J. Ólafsson, loftskeytam.
í sjóferðabókinni segir að skip
ið hafi haldið út frá Reykjavík
snemma dags hinn 20. júní 1926.
Daginn eftir hinn 30. júní, rétt
fyrir hádegið, heyrist neyðarkall
frá e/s Goðafossi, sem er þá
strandaður við Fáskrúðsfjörð.
Þegar er sett á fulla ferð, en
Auk þessara fjögurra manna,
sem enn starfa hjá gæzlunni er
Gunnar Gíslason, stýrimaður,
starfsmaður enn í dag, en hann
var einn af áhöfn gamla Þórs,
er hann komst í eigu Land-
helgisgæzlunnar, og fór í sína
fyrstu för á hennar vegum að-
eins tveimur dögum síðar en
Óðinn, eða 1. júlí 1926.
í stuttu yfirliti sem þessu
verður að sjálfsögðu enginn
Óðinn var mikið gangskip, gekk
16% mílu á klst. En kl. tæplega
3 sama dag, þegar skipið er statt
við Hrollaugseyjar, kemur
skeyti frá Goðafossi um að hann
sé kominn á flot og þurfi engrar
hjálpar við.
Hinn 2. júlí tekur Óðinn svo
sinn fyrsta togara við Portland.
Er það þýzki togarinn Fridericus
Bex frá Geestemúnde. Er farið
með togarann til Vestmanna-
eyja.
Þannig segir í upphafi fyrstu
sjóferðabókarinnar.
Það er í upphafi stjórnarráðið,
sem sér um útgerð varðskip-
anna. Þegar Skipaútgerð ríkisins
er svo stofnuð 1030, tekur hún
við rekstri þeirra, eins og öðr-
•um skipum þeim, e.r ríkissjóður
átti. Varðskipin heyra þó undir
dómsmálaráðuneytið, en hin
falla undir fjármálarðuneytið.
Á þessu verður svo engin breyt-
ing þar til árið 1952 að sérstakur
forstjóri er settur yfir Landhelg-
isgæzluna, 'enda þótt Skipaút-
gerðin hefði áfram bókhald
kostur að geta allra þeirra
mætu manna, sem meiri og
minni þátt hafa átt í margvís-
legum og stórmerkum málum
og verkefnum, sem landhelgis-
gæzlan hefir leyst af hendi. Öll-
um þessum mönnum hafa for-
ystumenn gæzlunnar beðið blað-
ið að færa þakkir og þeirra, sem
látnir eru, er minnzt af hlýjum
huga.
Framhald á bls. 21.
fyrirtækisins og er svo að
nokkru enn í dag, þótt það hafi
tekið talsverðum breytingum.
Skip Landhelgisgæzlunnar á
þessum fjörutíu árum hafa ekki
verið ýkja mörg og um skeið
bæði lítil og ófullkomin mörg
þeirra, til þess að vinna það verk
efni, sem þau annars þurftu.
Margt kemur til þess að ekki
var meira hugsað um skipastól-
inn, en raun ber vitni. Mestu
hefir sennilega ráðið kreppan á
árunum um og eftir 1030. Sögu-
ferill skipa gæzlunnar er í
skemmstu máli þessi:
Gæzlan á tvö skip hinn 1. júlí
1026. Gamli Óðinn er seldur úr
landi 1036. Gamli Þór er þá einn
við gæzluna þar til 1029 að
Ægir er keyptur nýr af nálinni.
Það ár strandar Þór á Sölva-
bakkafjöru við Húnaflóa. Eru
þá strax gerðar ráðstafanir til
kaupa á nýju skipi í stað Þórs.
Er þá Mið-Þór, eða Fjöru-Þór
keyptur, en hann var áður gam-
all þýzkur togari og hét Senator
Scháfer. Hann er svo notaður
til landhelgigæzlu og fiskirann-
sókna, eins og gamli Þór hafði
verið notaður, allt fram í síðari
heimsstyrjöld. Fyrst var hann
þar á eftir leigður til fiskflutn-
inga til Englands, en síðan seld-
ur. Hann strandaði við Skot-
land 1050.
Þegar gamli Óðinn var seldur
1036 til Svíþjóðar, var það vegna
þess hve dýr hann var í rekstri,
því hann var kolakyntur. Þá var
í hans stað byggður litli óðinn
á Akureyri 1038.
Samfara þessum breytingum
á skipastólnum voru ýms skip
tekin á leigu tvl gæzlunnar, en
allt miðað við það að spara sem
mest.
Litli Óðinn bar Óðinsnafnið,
allt þar til nýi Óðinn var byggð-
ur 1959, en þá ver hann skírður
Gautur cg bar það nafn til þess
er hann var seldur, en heitir nú
í dag Goðanas og er í eigu trygg-
ingarfélaganna til hjálpar síld-
veiðiflotanum.
Sæbjörg er svo byggð árið
1037. Hún er i eigu Slysavarna-
félagsins, en tekin á leigu og
gerð út af Landhelgisgæzlunni
þar til í fyrra að Slysavarnafélag
ið tók aftur við henni. Vitaskip-
ið Hermóður, eldri og yngri,
voru einnig á stundum notuð til
gæzlustarfa.
Eftir stríðið voru keyptir
hingað 3 hraðbátar frá Englandi
og skýrðir Baldur, Bragi og
Njörður, en voru notaðir lítið og
gengu kaupin á þeim til baka.
Árið 1950 er María-Júlía
byggð sem varðskip, en Björg-
unarskútusjóður Vestfjarða lagði
fram fjárhæð til skipsbyggingar-
innar. Síðan er nýji Þór byggður
árið 1951. Albert er svo byggður
með tilstyrk Björgunarskútu-
sjóðs Norðurlands árið 1957 og
loks nýi Óðinn byggður 1059.
Þegar lokið er athugun á skipa
kosti gæzlunnar kemur að flug-
vélunum. Fluggæzla er fyrst haf-
in með leiguvélum en árið 1963
er keypt sérstök gæzlu- og björg
unarvél, Catalina-flugbáturinn
Rán og var hún starfrækt óslitið
þar til Skymasterflugvélin Sif
var keypti og tekin í notkun ár-
ið 1962. Loks var svo þyrlan
Eir keypt árið 1965.
Ætla mætti að orðið hefði að
fjölga starfsliði Landhelgisgæzl-
unnar með auknum verkefnum
og stækkandi skipum. Hitt hefir
þó orðið raunin á að starfsliðinu
hefir verið fækkað sem nemur
25% á undanförnum árum.
Það þykir rétt, þegar hér er
komið sögu, að kynna nokkuð
forstjóra Landhelgisgæzlunnar,
Pétur Sigurðsson, sjóliðsfor-
ingja.
Hann byrjar starf hjá gæzlunni
þegar árið 1927, þá sem viðvan-
ingur um borð í skipum henpar.
Jafnframt því er hann í Mennta-
skólanum í Reykjavík. Tvö sum-
ur er hann á varðskipunum, en
er síðan á skipum Eimskipa-
félagsins. Hann tekur stúdents-
próf frá stærðfræðideild árið
1931, en siglir samsumars utan
sem háseti og er afskráður i
Kaupmannahöfn þar sem hann
fer þá þegar í nám hjá danska
flotanum og er þar samfleytt þar
til árið 1937. Fyrst tekur hann
sjóliðsforingjapróf, en fer síðan
í sérnám við sjómælingar. Pétur
kemur út aftur árið 1938 og byrj
ar þá vinnu við sjómælingadeild
Vitamálastjórnarinnar, en stund-
ar jafnframt kennslu við Stýri-
mannaskólann og vinnur hjá
Skipaskoðun ríkisins. Sumarið
var helgað sjómælingum og er
hann þá jafnframt stýrimaður á
einhverju hinna minni varð-
skipa, sem aðallega voru notuð
til þessara framkvæmda þá, eins
og nú.
1 stríðslokin er svo keypt sér-
stakt sjómælingaskip, Týr, og
var Pétur með það skip þar til
hann tók við forstjórastarfinu
árið 1952. Hann hefir þó aldrei
alveg að fullu skilið við sjómæl-
ingarnar, enda mikil og náin
samvinna milli sjómælingadeild
arinnar og Landhelgisgæzlunn-
ar, ekki hvað sízt vegna þess,
að allar meiriháttar mælingar á
hafi úti eru framkvæmdar af
varðskipunum.
Og nú leggjum við nokkrar
spurningar fyrir Pétur Sigurðs-
son.
— Þú munt allra manna kunn-
ugastur þorskastríðinu fræga.
Vilt þú ekki segja okkur eitt-
hvað um það?
— Nei. Ég vil ekkert um það
tala, þótt sennilega hafi enginn
kafað dýpra í það mál en ég.
— En hvað er að segja um
starfslið gæzlunnar?
Framhald á bls, 17
Gamli Þór
ísl. landhelgisgæzlu