Morgunblaðið - 02.07.1966, Blaðsíða 12

r
12
MORGU HBLAÐID
I
taugardagur 2. Jttlí 1966
Bretarnir kölluðu Þór jólatréð'
— vegnn þess nð eldglæringor stóðu upp úr
reykhcinum
Rabbað við Kristján Sigurjónsson
yfirvélstjóra
E I N N þeirra f jögurra
manna, sem enn starfa hjá
Landhelgisgæzlunni, og
voru meðal áhafnar á
fyrsta skipi gæzlunnar,
gamla Óðni, er Kristján
Sigurjónsson, yfirvélstjóri,
nú eftirlitsmaður viðgerða
og véla skipa fyrirtækisins.
Við hefjum samtalið við
Kristján með því að kynna
okkur uppruna hans og starfs-
feril. Kristján er faeddur árið
1905, hinn 30. september, á
Bíldudal í Árnarfir’ði, en
fluttist þaðan tveggja ára til
Reykjavíkur. Á árunum 1921
—1925 lærði hann járnsmíði í
Hamri og lauk þaðan prófi í
rennismíði með ágætri eink-
unn. Stundaði einnig nám í
Iðnskólanum og lauk þaðan
prófi. Árið 1927 lauk hann
prófi frá Vélstjóraskóla • ís-
lands og 1936 prófi úr raf-
magnsdeild sama skóla.
Þegar Kristján fer á varð-
skipið Óðin 1926, en hann fór
þangað sem kyndari og sótti
skipið út til Kaupmannahafn-
ar og var síðan á því til hausts
ins, var hann í Vélstjóraskól-
anum, en var að ná sér í sigl-
ingatíma sem kyndari, en það
var skilyrði fyrir vélstjóra-
prófi.
A’ð því prófi loknu starfaði
hann ýmist sem I. eða II. vél-
stjóri á togaranum Apríl í
IV* ár. Fór hann síðan til
Kaupmannahafnar og vann
þar á dísilmótorverkstæði hjá
Burmeister og Wain í 6 mán-
uði við byggingu mótorvéla og
uppsetningu þeirra, allt upp í
3000 hö.
— Hvenær kemur þú svo al-
kominn til Landhelgisgæzl-
unnar?
— Það var árið 1929, er við
fengum Ægi. Ég byrjaði þar
sem III. vélstjóri. Síðan hef
ég verið vélstjóri á skipum
Skipaútgerðarinnar og Land-
helgisgæzlunnar á meðan svo
háttaði að vélstjórar tóku
starfsaldursstig hjá báðum fyr
irtækjunum saman. Þetta
breyttist síðar og þá voru þeir,
sem voru þá á skipum fyrir-
tækjanna áfram hjá þeim
hvoru fyrir sig. Áður hafði ég
gegnt vélstjórastörfum á Súð-
inni, Þyrli og á Esju var ég í
Petsamóförinni frægu.
— Og þú hefur unnið fleiri
störf fyrir þessi fyrirtæki svo
sem við eftirlit með bygging-
um skipa?
— Ég hef verið sendur utan
sem eftirlitsmaður við bygg-
ingu nýja Þórs, Óðins, Esju og
beggja „breiðanna".
— Og nú ert þú orðinn eftir
litsmaður hjá Landhelgisgæzí-
unni. í hverju er það starf
fólgiðj
— Ég gerðist eftirlitsmaður
með vélum og viðgerðum
skipanna árið 1962. í því er
fólgið áð sjá um allar við-
gerðir, bæði ofan þilfars og
undir því, fylgjast með öllum
sjótjónum og reikningum í
þessu sambandi, pöntun vara-
hluta, sjá um slippferðir og
fleira er við kemur viðhaldi
— Ég man eftir einu atviki
í sambandi við nýja Þór. Sem
kunnugt er hafa vélar hans
alltaf verið nokkuð erfiðar
viðureignar. Þær vildu ausa
olíunni upp í skorsteininn og
síðan kviknaði þar í öllu sam-
an og stóðu reykjamekkir og
eldglæringar upp úr reykháfn
um alltaf af og til. Það kva'ð
svo rammt að þessu, að Bret-
arnir kölluðu okkur ekki varð
skip og sögðu ekki, að varð-
skipið væri að koma, heldur
væri „Christmas Tree“ á ferð-
inni. Við heyrðum oft talað
um „jólatréð“ í talstöðvum
þeirra, það væri ýmist að
sigla norður éða suður. Svo
bar það eitt sinn til að við
vorum að elta togara hér aust-
ur með landinu og vorum þá
búnir að sigla mikinn og end-
aði eftirförin með því að skot-
ið var á togarann og þá fyrst
nam hann staðar. Við stopp-
uðum einnig og allri skothríð
var hætt.
Skipherrann okkar, Eiríkun
Kristófersson, var í kortaklefa
að athuga staðsetningu og
mælingar, þegar ógurlegt skot
ríður af. Hann snarast fram í
brú og segir: „Hvurslags er
þetta. Og ég sem var búinn að
segja þeim áð hætta að
skjóta“. Þá hafði viljað svo til
að olía hafði safnazt í reyk-
háfinn og þar myndast gas,
sem kviknaði í og olli spreng-
ingunni, sem var engu minni
en fallbyssuskot. Og nú stóð
kolsvartur mökkur og eld-
glæringar upp úr „jólatrénu".
— En þegar farið er til að
bjarga strönduðum skipum, þá
hafið þið vélstjórarnir oft þýð
ingarmiklum störfum að
gegna, og verðið að fara um
borð og vinna þar oft við illar
aðstæður. Var ekki einhver
sukksöm ferð á því sviði, sem
þú kannt að segja mér frá?
— Það var eitt sinn að við
vorum seridir á Ægi til að
bjarga enska togaranum Lord
Beconsfield austur á Söndum.
Sjór var ládauður og logn, en
talsverð alda við sandinn. Ég
man að Einar M. Einarsson,
sem þá var skipherra, sagðist
ekki skipa neinum að fara um
borð i togarann, en leitaði eft-
ir sjálfboðaliðum. Við fórum
svo nokkrir um bor'ð í skips-
bát, bæði vélstjórar til að setja
vélarnar í gang, því togarinn
var mannlaus, og stýrimenn
og hásetar til að koma fyrir
vírum. Á leiðinni í land fór-
um við gegnum þrjú brot við
sandinn og fyllti bátinn í þeim
öllum, en við gátum ausið
hann á milli. Þegar um borð
kom, sem tókst eftir að bátinn
hafði þrífyllt og verið jafnoft
ausinn, var byrjað að reyna
að koma vélum í gang og aðrir
fóru að festa víra. Þegar allt
var klárt voru vélarnar ræst-
ar og tekið í vírana af Ægi og
okkur tókst að ná togaranum
út.
Þáð má segja að það séu á
stundum svaðilfarir, sem
starfsmenn gæzlunnar verða
að fara í, bæði við eftirlit og
björgun. Þá verða vélstjórar
gæzlunnar að vera ýmsum
vélum vanir og ekki minna
menntaðir en starfsbræður
þeirra á öðrum skipum. Þeir
verða að geta stjórnað vélum
handtekinna skipa, af hvaða
gerð sem þær eru.
— Þú varst yfirvélstjóri á
einum hraðbátanna frægu,
sem keyptir voru hingað í
stríðslokin, en síðar skilað aft-
ur?
— Já. Það mun hafa verið
árið 1945 að keyptir voru hing
að 3 hraðbátar frá Englandi
til landhelgisgæzlu. Voru þeir
hálfgerðar flatbytnur og léleg
sjóskip. Þeir voru litlir, 100—
150 tonn að stærð, með þrem-
ur 1000 hestafla vélum og
ganghraðinn var 24 mílur í
logni. Ég get sagt þér lítillega
frá ferð, sem við fórum vestur
til ísafjarðar, og lögðum upp
frá Reykjavík 24. janúar 1946
á miðnætti í sæmilegu veðri.
Þegar skammt hafði verið
siglt tók skipið að láta svo illa
að ekki varð við neitt ráðið
um borð. Það var ekki nokkur
leið að hita kaffisopa alla leið-
ina og enn síður fært að elda
mat og kuldinn í skipinu var
illþolandi. Veður var þó
aldrei verra á leiðinni en 5
vindstig en talsverð alda.
Segja mátti að hver maður
yrði að vera þar sem hann var
kominn eftir að skipið fór að
ólátast og þar til komið var
til ísafjarðar. Vélstjórana
vahð að binda í stólana þeirra
við vélarnar. í bátnum fund-
um við hitadunka, sem sýni-
lega höfðu verið notaðir af
Bretum til að halda heitum
mat, og hafa þeir þvi haft
þann hátt á, þegar þeir þurftu
að ferðast lengri veg á bátun-
um. Ég man að kokkurinn
skorðaði sig milli tveggja mjöl
poka og gat ekki hreyft sig
þaðan og ekkert gert til
gagns. Hann var bæði hvít-
klæddur og fölur og fár og
því var vart hægt að þekkja
hann frá mjölpokunum. Brúin
á skipum þessum var opin, þ.e.
þaklaus, og snjókomu gerði á
okkur á leiðinni og urðu menn
þá að standa í snjó upp í mjóa
legg. Við komum til Isafjar'ðar
eftir 16 tíma siglingu, kaldir,
svangir og hraktir. Ef sléttur
sjór hefði verið alla leið hefði
skipið getað farið þessa leið á
ca. 7 tímum. Ég held að menn
hafi fuilvissað sig um það í
þessari ferð að þessi skip væru
óhæf til strandgæzlu við Is-
land.
— Margt hefur breytzt hjá
gæzlunni á þessum árum?
— Já, það má nú segja. Ég
hef haft mjög gaman af að
fylgjast með þeim miklu breyt
ingum og framförum öllum.
Sérstaklega hef ég haft á-
nægju af að sjá hve allt skipu-
lag hefur nú ná'ð föstúm skorð
um. Áður henti það, að varð-
skiptin voru kannske að elta
hvert annað í myrkrinu. Þau
voru úti í þrjár vikur og vissu
ekkert hvert um annað og eng
in skeyti fóru á milli þeirra.
— Hvað vildir þú að lokum
segja, Kristján, í tilefni þess-
ara tímamóta?
— Ég árna Landhelgisgæzl-
unni allra heilla og vona að
hún fái sem fyrst gott varð-
skip, ekki minna en Óðinn, og
aðra þyrlu, stærri en þá, sem
við höfum nú. Ennfremur
vona ég að gæzlan megi sem
lengst njótá starfskrafta Pét-
urs Sigurðssonar, sem af
festu og fyrirhyggju hefur
byggt upp gott skipulag stofn-
unarinnar.
— vig.
skipanna. .................___ ______
___ Á svo löngum vélstjóra-Þessi mynd er tekin árið 1926 austur á Seyðisfirði þar sem ungir skipsmenn af Óðni eru samankomnir upp i brekku. Á mynd-
ferli hlýtur þú að minnastinni eru taldir frá vinstri: Kristján Sigurjónsson (nú yfirvélstj.), Jón (líkl. Jónss.) frá Akranesi, Sigurlaugur Sigurðsson,
ýmissa skemmtilegra atvika íkyndari, Haraidur Björnsson, háseti, (nú skipherra á Ægi), Jón Jónsson háseti (nú skipherra á Þór) og danskur nvaður, Jensen
sambandi við starfið. að nafni, sem var kyndari.
Kristján Sigurjónsson, yfirvélstjóri.