Morgunblaðið - 02.07.1966, Blaðsíða 11

Laugarðagur 2. júlí 1986
MORGUNBLAÐIÐ
II
Hefir veriö 45 ár á varð-
skipum, skipherra 29 ár
Helgi Hallvarðsson, þá stýrimaður á Óðni og aðalskytta.
Þórarinn Björnsson
að við tókum sama Þjóð-
verjann tvisvar sömu vikuna.
í seinna sinnið tapáði hann
sér alveg er við komum um
borð. Hann rak hneiana út
um brúargluggana, mölvaði
glerið í flestum þeirra og
skar sig mikið á höndum og
handleggjum, og var alblóð-
ugur eins og slátrari, þegar
við komum með hann um
borð í varðskipið. Urðum
við að hita fleiri fötur af
vatni og gera að sárum hans.
— En svo kemur að því að
þú gerist yfirmaður, Þórar-
inn.
— Ég fór í Stýrimanna-
skólann 1923 og tók "þaðan
próf 1924, en að því loknu
aftur um borð í Þór, en ger-
ist síðan fastráðinn stýrimað-
ur 1926 um áramótin. Við fór
um út í maíbyrjun 1926 að
sækja nýja Óðin. Hann var
stórt og glæsilegt skip, en
fyrst í stað of stuttur, eða
„krankur“, eins og sagt er á
sjómannamáli. Ernu sinni
lagðist hann alveg á hliðina
úti fyrir Siglufirði og var því
strax 1927 farið með hann út
aftur og hann þá lengur um
4% metra, eftir það var hann
gott skip.
— Þú hefur svo verið hjá
gæzlunni síðan. Hvenær
verðurðu skipherra?
— Það var um jólin 1937,
þegar Einar H. Einarsson
skipherra var settur í land
samkvæmt skipun Hermanns
Jónassonar, þáverandi -dóms-
málaráðherra. Jóhann P.
Jónsison var látinn taka við
skipinu, en hann hafði verið
með Mið-Þór ög ég stýrimað-
ur hjó honum þar. Ég tók þá
við því skipi.
— En hver voru frávikin
frá starfinu fyrir gæzluna?
— Ég hafði farið einn túr á
togaranum Apríl, einhvern-
tíma milli skipa og svo fékk
ég leyfi til að sækja Arctic,
árið 1939, en þá var Mið-
Þór lagt. Arctic sóttum við
til Kaupmannahafnar í des.
1939. Þetta var frystiskip og
keypt af hinu opinbera hér.
Skipið þurfti mikillar við-
gerðar við áður en hægt var
að halda heim á leið. Það var
því ekki fyrr en síðast í marz
1940 sem við komumst til
Álaborgar til að lesta þar
sement og rúgmjöl til flutn-
ings heim. Þaðan átti svo að
fara og halda innan skerja
með Noregsströndum, því
þá var viðsjárvert að sigla
um Norðursjóinn vegna stríðs
ins. Við tókum leiðsögumann
í Kristiansand og héldum sið
an norður. Hinn 9. apríl vor-
um við komnir norður undir
Bergen, en þá stöðvaði norskt
varðskip okkur og sagði okk
ur að leita til hafnar. Gerð-
um við það og ég fór í land
og tók mér far með áætlunar
bíl til Bergep til að fá malun-
um bjargað. Nóttina áður
hafði verið gerð loftárás á
Bergen og lenti sprengja of-
an í reyháf stórs herskips,
sem lá þar í höfninni. Varð
svo mikil sprenging í því að
það fór á hvolf. Fólk varð
svo óttaslegið að það flúði í
hrönnum úr bænum. Mættum
við mörgum á leið okkar. Ég
fór þá í land og bað um að
fá að tala við yfirmann þeirra
og kvað hann mér heimilt að
fara til íslands gegn því að
ég lofaði að sigla ekki til
Englands eftir að þangað
kæmi. Við héldum nú af stað
en úti í firðinum var okkur
sagt að tálmanir hefðu verið
lagðar fýrir skip. Snerum
við við en vorum þá stöðvað-
ir af þýzkum varðbáti. Eftir
að við höfðum gefið okkar
skýringar var okkur ieyft að
fara og við áttum ekki að
verða ónáðaðir ef við sigld-
Framhald á bls. 17
*
Rætt við Þórarin Rjörnsson skipherra á Oðeii
ÞAÐ má segja að Þórar-
inn Bjömsson skipherra
haldi þríheilagt þessa dag
ana, því hann heldur upp
á þrjú afmæli samtímis.
Sjálfur varð hann 63 ára
að aldri hinn 27. júní.
Hann var 'þá búinn að
vera 30 ár skipherra á
varðskipunum hér við
land og svo heldur hann
upp á fertugsafmæli,
stofnunarinnar, sem hann
er búinn að vinna hjá frá
því starfsemi hennar
hófst. Á varðskipunum er
hann alls búinn að vera í
45 ár og er því 5 árum
eldri í starfi en landhelgis
gæzlan sjálf. Það verður
því ekki annað sagt en að
tilefnið til að rabba við
hann ofurlitla stund á
þessum merku tímamót-
um hafi verið ærið.
— Og svo við byrjum á
upphafinu þá langar okkur
til að vita hvaðan þú ert og
nokkuð um lífshlaupið fram-
an af æfi.
— Ég er fæddur að Þverá í
Hallárdal í Vindælishreppi
hinn 27. júní árið 1903. Þar
er nú allt í eyði. Sjósókn ivar
stunduð að heiman, þegar ég
var strákur og byrjaði ég
fljótt að fara út með ára-
bátum. Árið 1920 fer ég til
Vestfjarða og ræðst á skak á
kútter Höllu frá Patreks-
firði. Um nýárið ræðst ég
svo háseti á gamla Þór, sem
Vestmanneyingar keyptu og
síðan hef ég nær óslitið ver-
ið á varðskipum að undantekn
um smáfríum, sem ég hef
fengið um skemmri tíma og
þá unnið á öðrum skipum.
— Gaman væri að fá ör-
litla innsýn í störf ykkar á
gamla Þór.
— Það var ólíkt erfiðara
að eiga við öll gæzlustörf þá
en nú. Bátarnir höfðu eng-
ar talstöðvar að öll gæzla og
hjálp þeim til handa því taf-
söm og fyrirhafnarmikiL
Við gátum tekið við skeyt-
um og orðsendingum og urð
um svo að koma þeim áleið-
is. Þór var oft tengiliður, þeg
ar sambandslaust varð milli
Eyja og lands. Þá vann skip-
ið að simaviðgerðum, ear
símastrengurinn bilaði. For-
ystumenn Vestmannaeyinga
létu sér ákaflega annt um
skipið og okkur. Sigurður
heitinn apótekari var þar
vakinn og sofinn í öllu er að
skipinu laut og ég held að hon
um hafi ekki komið dúr á
auga þegar stormur var og við
vorum úti að sinna bátunum.
Það eru hálf leiðar minn-
ingar, sem ég hef fró þeim
tíma er erlendu lögbrjótarn-
ir stungu okkur af, en fyrst
í stað var Þór óvopnaður.
Við fengum hins vegar fall-
byssu um borð hinn 1. júní
1924 og þá fór allt varð-
gæzlustarf að ganga betur.
Erlendu togararnir voru yfir
leitt gangbetri en Þór, en
hann gekk ekki nema 8 míl-
ur.
Erfiðleikarnir við báta-
gæzluna voru oft og einatt
miklir í náttmyrkri og stór-
viðrum á vetrarvertíð. Ef
báta var saknað fórum við
að leita og auðvitað gekk það
oft seint, því ekki gátu bát-
arnir sent okkur nein skeyti.
Þá vorum við oft lengi að
hjakka með þá í land. Ég
man eftir einni ferð en þó
komum við utan fyrir Geir-
sambandi?
— Við vorum að koma úr
hafi og komum upp undir
Hrollaugseyjar undan Breiða
merkurjökli og sáum við þá
að tveir þýzkir togarar voru
að veiðum fyrir innan línu.
Þeir héldu þegar á fullri
ferð út er við' gáfum þeim
skipun um að nema staðar.
Skotið var aðvörunarskot-
um, en án árangurs. Þá var
skotið föstu skoti, en færið
var mjög langt. Þegar kúl-
an lendir á sjónum beygir
hún til hægri sökum þess að
hægri snúingur er á hennL
Togarinn nam þá strax stað-
ar. Ég var svo sendur um
borð í togarann og þegar
þangað kom bað skipstjórinn
mig að koma út að bakborðs-
síðunni og sýndi hann mér
þar gat á togaranum við sjó-
línu. Kúlan hafði lent inn í
kolabox og þaðan fram með
katlinum og inn í kyndiklef-
ann og dansaði brot úr henni
þar eftir gólfinu. Kyndarinn
fékk taugaáfall og hélt að
heimsstyrjöldin hefði blossað
úpp aftur. Ekki varð honum
að öðru leyti mein af. Þetta
fuglasker og vorum 14—18
tima að komast upp undir
Eyjar. Það var alltaf að
slitna, enda kaðlar allir og
togtæki ólíkt lélegri þá en
nú.
— Þú sagðir að ykkur hefði
farið að ganga betur eftir að
þið fenguð fallbyssuna.
Manstu einhver atvik í því
Varðskipið Óðinn
mun hafa verið 1925 eða þar
um bil.
Á þessum árum þurftum
við ekki annað en fara aust-
ur undir Portland og þá átt-
um við víst að finna þýzkan
togara innan við linu. Þetta
voru líttl skip og gátu litið
fiskað nema uppi í land-
steinum. Einu sinni man ég