Morgunblaðið - 08.07.1966, Blaðsíða 5

Föstudagur 8. júlí 19M
MORCUNBLADIÐ
5
ÚR
ÖLLUM
ÁTTUM
VÍÐFÖHL.ASTI Islendingur-
inn sem nú er uppi, er senni-
lega EðvarS Helgason, sem
hefur undanfarin ár verið bú
settur í San Francisco. Hann
hefur stundað hvalveiðar á
Suður-Georgíu, sem er eyja
nokkuð austur af Cape Horn í
Suður-Ameríku, unnið við
koparnámur á Alaska, gert
út bát frá San Fransico og
unnið þar við húsamálun,
stundað laxveiðar í rúm 20
sumur frá Alaska, en þess á
milli siglt um öll heimsins
höf, m.a. farið hnattferð.
siglt til Austurlanda og
Ástralíu og svona mætti
lengi telja. Núna er hann
setztur í helgan stein og lifir
góðu lífi í San Fransico af að
|
i
p
Hefur siglt um
öll heimsins höf
Rabbað við Eðvarð Helga-
*
son, Islending, sem bu-
settur er í San Francisco
mála myndir af seglskútum.
sem hann selur, enda er hann
gamall nemandi Guðmundar
Thorsteinssonar (,,Muggs“).
Eðvarð er fæddur á Hvíta-
nesi í Kjós árið 1094, flutt-
ist til Reykjavíkur 1907, og
vann hér við ýmiss störf.
Hann fór í hvalvinnu 1911 til
Hans Ellefsen í Mjóafirði,
og það var þaðan sem hann
komst fyrst. í kynni við hinn
stóra heim, sem síðan hefur
átt hug hans allan. Hanh fór
héðan með hvalveiðibát til
Tönsbergs í Noregi 1913, sem
síðan varð stökkpallur allra
þessa ferða, sem hér eru tald
ar upþ að framan. Hann hef-
ur þó öðru hvoru heimsótt
æskustöðvarnar, fyrst 1921,
næst 1927, í þriðja sinn 1932,
og svo núna er hann kom í sl.
viku í fjórða sinn til fs-
lands, þá eftir 32 ára stöðuga
útivist. Blaðamaður Mbl. not
aði þá tækifærið og fékk
Eðvarð til þess að segja lítil-
lega frá ferðum sínum og þvf
sem fyrir hann hefur borið
á þeim tíma, frá því að hann
hélt til Tönsberg í Noregi
árið 1913.
„í>egar ég kom til Töns-
berg réði ég mig nær strax
í vinnu í hvalveiðistöð, sem
Norðmenn ráku í Suður-
Georgíu, sem er eyja um
1000 mílur austur af Cape
Horn í Suður-Ameríku. Þetta
er mjög hrjóstrugt land með
skriðjöklum og háum fjöll-
um, og voru þarna 6 hvai-
veiðistöðvar. Á eynni unnu
eitthvað um 1000 manns, flest
ir Norðmenn. í Suður-
Georgíu var ég til 1921, en
fór þó tvívegis á þessum tíma
í leiðangursferðir til Noregs.
En þegar vistinni þarna lauk,
fór ég aftur hingað heim, og
dvaldi hér í eina átta mán-
uði. Notaði ég tímann og fór
að læra að mála hjá Guð-
mundi Thorsteinssyni
„Muggi“, en áður en ég fór
út hafði ég lært teikningu
hjá Stefáni Eiríkssyni. Hef
ég síðan alltaf haft mikla
ánægju af því að mála, og
málað eitthvað frá flestum
þeim stöðum sem ég hef kom
ið til um ævina.
En eftir átta mánaða dvöl
hér Iheima fór útþráin að
segja aftur til sin, og árið
1922 fór til Kanada. Þar
dvaldi ég í um fjóra mánuði,
en fór þá suður til Bandaríkj
anna, og þaðan strax til
Alaska, Þar vann ég við kop
arnámu í tvö ár, hafði eftir-
lit með húsunum, sá um að
mála þau og því um likt.
Ekki er hægt að segja að 3íf
ið þarna hafi verið tilbreyt,-
ingaríkt, unnið alla daga
myrkranna á milli, nema 4.
júlí og á jóladag. Alls unnu
þarna í námunni um 500
manns. Launin voru mjög
góð miðað við það sem gerð-
ist á þeim tíma, 6 dollarar
á dag, en daglaun flestra
voru þá tæpir 3 dollarar.
Svo fór þó um síðir að ég
varð að hætta þarna í nám-
unni vegna slæmsku í hné, og
fór ég þá til Los Angeles, þar
sem ég fékkst við húsamálun
ásamt bróður mínum, Brynj-
ólfi, sem flutzt hafði vestur
1910. Unnum við um tíma hjá
kvkimyndafélaginu fræga
Metro-Goldwin-Mayer, og
máluðum m.a. húsin og must
erin, sem koma fyrir í fyrri
útgáfunni af kvikmyndinni
Ben Hur, sem var þá mikil-
fenglegasta mynd, er gerð
hafði verið. Myndina sá ég
hins vegar ekki fyrr en ég
kom hingað heim 192(7, og
komu þá margar byggingarn
ar í henni mér ákaflega kurm
uglega fyrir sjónir.
Vorið 1925 hafði ég fengið
nóg af húsamáluninni, og réði
ég mig þá á „Star of Peru“,
sem var sérstaklega útbúið
seglskip, sem stundaði neta-
laxveiðar í Bristolflóa frá
Alaska. Ég man þegar við fór
um fyrstu ferðina að ekki
tókst betur til en svo, að
þegar við vorum rétt komnir
út úr höfninni brotnaði þessi
fullkomni seglaútbúnaður,
þannig að við urðum að sigla
in aftur, og komumst ekki
út í heila viku. Annars var
þetta sumar aumasta lax-
vertíð í manna minnum, svo
að hagnaðurinn hjá mér varð
enginn.
Þó gafst ég ekki upp á
laxveiðinni, heldur réð mig
á annan stað, Chignek, og
þaðan stundaði ég stauranóta
veiði á laxi næstu 20 sumur-
in. Bezta veiðisumarið var
árið 1932, en þá fengum við
200 þúsund kassa af laxi, eða
yfir tvær milljónir laxa á
þessari, einu vertíð. Ég man
það líka að þetta ár fengam
við einn morguninn 45 þús-
undir laxa. Fastakaupið okk-
ar voru 85 dollarar á mánuði,
en auk þess fengum við
ákveðinn hluta af hverjum
kassa, og þegar vel lét gátum
við því fengið yfir 1000 doll-
ara yfir sumarið, auk fasta
kaupsins. En núna mun veið-
in þarna stórlega hafa dreg-
izt saman, og er þar eflaust
ofveiði um að kenna.
Miili þess sem ég stundaði
laxveiðar á sumrin sigldi ég
til Ástralíu með Matson-
skipafélaginu í San Fran-
sico flesta veturna, sem há-
seti. Þó fór ég eina hnattferð
á skipinu President Pierch
árið 1938, og kom ég þa við
á um 20 stöðum víðs vcgar
í heiminum. Sérstaklega
þótti mér nýstárlegt að koma
til Singapore, Bomibay og
Ceylon, og einig var ákaf-
lega fróðlegt að koma t.il
Alexandríu, Napólí og Genúa.
Skipið sem ég var á, var i
eigu Dollar-skipafélagsins.
sem er undanfari American
President Line í San Fran-
sico. Tók ferðin okkur 4%
mánuði. Má geta þess að ég
skrifaði um þetta ferðasögu,
sem síðar birtist í lesbók Vís-
is.
Árið eftir festi ég kaup á
um 200 tonna nótabát, ásamt
félögum mínum, og stunduð-
um við veiðar frá San Fran-
sieo á „pitcharts", • sem eru
eins konar sardínur, á vet-
urna, en á sumrin var ég sem
áður við laxveiðar í Alaska.
En við áttum 'bátinn ekki svo
ýkja lengi, því eftir árásina
á Pearl Harbor tók stjórnin
bátinn ásamt einum 30 af
sama tagi, og útbjó þá sem
strandgæzlúbáta, vopnaða
fallbyssum og öðru þess hátt-
ar. Okkur var síðar boðið að
kaupa bátinn aftur, en þá var
álhuginn búinn.
Siglingarnar höfðu aftur
náð sterkum tökum á mér,
og 1944 réði ég mig á her-
flutningaskip, sem sigldi til
Ástralíu og Suður-hafsins
með 5000 ’hermenn innan-
borðs, en það var miklu
meira en skipið gat með góðu
móti tekið. Tveimur árum
síðar þegar stríðinu var lokið,
réði ég mig aftur á herflutn-
ingaskip — nú til þess að
sækja hermenn á Hawai, og
urðum við að fara fjórar
ferðir. Þegar því verki var
lokið fór ég aftur í Ástralíu-
ferðir, og nú fórum við til
þess að sækja hvorki meira
né minna en 600 ástralskar
stúlkur, sem gifst höfðu
bandarískum hermönnum á
meðan styrjöldinni stóð. Og
í þeirri för hitti ég einmitt
konuna mína, sem var á skip
inu í þessari sömu ferð, en
við giftum okkur ekki fyrr
en tveimur árum síðar.
Ég hætti laxveiðunum 1
Alaska um leið og ég var
genginn í heilagt hjónaband,
og stundaði þá eingöngu sigl-
ingar — fyrst með Matson-
skipafélaginu, sem hélt þá
uppi ferðum til Hawai, en
síðan hjá American President
Line, og með þeim sigldi ég
til Japans, Hongkong, Manila
á Filippseyjum og til Shang-
hai, þar til kommúnistar
náðu yfirráðum í Kína, en
þá lögðffst ferðirnar þangað
niður. Litlu síðar settist ég
í helgan stein, og hef hin þrjú
síðustu ár fengist við það að
mála seglskipamyndir, sem
seldar eru í þremur verzlun-
um í San Fransico, og hef
ég haft ágætt upp úr því.
Já, það hefur margt breyzt
síðan ég var hér síðast á ferð
inni fyrir 32 árum, og sann-
ast sagna var ég hálf hrædd-
ur við að koma aftur hingað
þess vegna. En hér hef ég
átt yndislegar stundir þessa
viku, sem ég hef dvalizt hér.
Við fórum 37 nánir ættingj-
ar og heimsóttum fæðingar-
staðinn, Hvítanes, sem er nú
komið í eyði, en það var samt
dásamlegt að koma þangað.
Já, og borgin hefur breytzt
alveg geysilega — núna rata
ég hreint ekkert um borgina,
stórhýsi hafa risið hvarvetna,
og þið hafið eignast hótei
og veitingastaði, sem standa
þeim erlendu ekkert að baki
hvað glæsileik snertir. Og
við hjónin snúum aftur til
San Fransico með hugann
fullan af fögrum 'og góðum
minningum."
ALLTMEÐ
EIMSKIP
A NÆSTUNNI ferma skip
vor til íslands, sem hér segir:
Brottfarardagar:
ANTWERPEN:
Lagarfoss 9. júlí
Blexersand 11. júli
Bakkafoss 20. júlí *
Skip um 30. júli
HAMBORG:
Blink 8. júlí
Skógafoss 11. júlí
Dettifoss 1«. júlí
Askja 20. júlí * *
Tungufoss 29. júlí
Brúarfoss 30. júlí
ROTTERDAM:
Blink 11. júlí
Dettifoss 20. júlí
Askja 22. jú'lí**
Brúarfoss 26. júU
LEITH:
Gullfoss 11. júlí
Gullfoss 25. júlx
Gullfoss 8. ág.
LONDON:
Blexersand 13. júU
Bakkafoss 18. júH
Tungufoss 26. júlí
HULL:
Bakkafoss 13. júlí
Tungufoss 22. júlí
Askja 26. júlí**
GAUTABORG:
Mánafoss 8. júlí **
Skógafoss 16. júlí
Mánafoss um 4. ág. **
K AUPM ANNAHÖFN:
Gullfoss 9. júlí
Goðafoss 18. júlí*
Gullfoss 23. júlí
Mánafoss um 2. ág. **
NEW YORK:
Fjallfoss 13. j'úlí *
Selfoss 5. ágúst
KRISTIANSAND:
Mánafoss 11. júlí **
Skógafoss 17. júlí
Mánafoss um 6. ág. ♦*
KOTKA:
Rannö 13. j'úlí
Lagarfoss um 12. ágúst
VENTSPILS:
.... foss um 2. ág.
LENINGRAD:
Reykjafoss 18. júU
GDYNIA:
Goðafoss 11. júlí*
GDANSK:
Goðafoss 13. júlí*
* Skipið losar á öllum aðal-
höfnum, Reykjavík, ísa-
firði, Akureyri og Reyðar-
firði.
** Skipið losar á öllum aðal-
höfnum og auk þess í
Vestmannaeyjum, Siglu-
firði, Húsavík, Seyðisfirði
og Norðfirði.
Skip, sem ekki eru merkt
með stjörnu, losa í Reykja-
vík.
VINSAMLEGAST athugið, að
vér áskiljum oss rétt til breyt-
inga á áætlun þessari, ef
nauðsyn krefur.
AT.T.T MEÐ
EIMSKIP