Morgunblaðið - 08.07.1966, Blaðsíða 16

16
MORGU NBLADIÐ
F5studagur ®. júlí 196«

Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Ritstj órnarf ulltr úi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Aiiglýsingar og afgreiðsla:
Jtskriftargjald kr. 105.00
I lausasöiu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalsiræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
ALDARFJÓRÐUNGUR
¥ gær voru 25 ár liðin frá því
að Bandaríkin tóku við
hervernd íslands með sam-
komulagi ríkisstjórnar ís-
lands og forseta Bandaríkj-
anna, Franklin D. Roosevelts.
Þar með lauk hernámi Breta
á íslandi og þáttaskil urðu í
utanríkismálum landsins. —
Bretar tóku landið með her-
valdi en hersveitir Banda-
ríkjanna komu hingað með
samþykki ríkisstjórnar og Al-
þingis, og jafnframt lýsti rík-
'isstjórn Bandaríkjanna yfir
að þessar aðgerðir væru með
fullri viðurkenningu á full-
veldi og sjálfstæði íslands og
því var i>.eitið, að Bandaríkin
mundu beita áhrifum sínum
við þau ríki, sem að friðar-
samningum stæðu að ófriðn-
um loknum til þess að þau
viðurkenndu einnig algjört
frelsi og fullveldi íslands.
Þar til Bretar hernámu ís-
land í síðari heimsstyrjöld-
inni höfðu íslendingar haldið
fast við hlutleysisstefnu sína
í utanríkismálum, en her-
nám Breta sýndi þó ljóslega,
að hlutleysisstefna hafði
gengið sér til húðar, hún var
ekki lengur vörn gegn yfir-
gangi annarra þjóða. Með sam
komulaginu, sem gert var við
Bandaríkin 7. júlí 1941 hefja
íslendingar þátttöku í sam-
starfi vestrænna þjóða sem
miðað hefur að sameiginleg-
um vörnum gegn ofbeldis-
árás einræðisríkja og sem
jafnframt hefur þróazt upp í
æ nánari viðskiptaleg og
meningarleg tengsl þeirra
ríkja, sem við Atlantshafið
liggja.
Bandaríkjaher hvarf frá
íslandi að styrjöldinni lok-
inni, en þegar ljóst varð, að
Evrópu mundi áfram standa
ógn af ofbeldistilhneigingum
^einræðisríkis, Sovétríkjanna,
J"bundust ríki Vestur-Evrópu
og Vesturálfu samtökum um
stofnun Atlantshafsbanda-
lagsins og íslendingar gerðust
þátttakendur í því. Bandarísk
ur her kom svo aftur til ís-
lands með sérstökum samn^
ingi íslands og Bandaríkj-
anna og hefur dvalið hér síð-
an.
Nú að 25 árum liðnum,
þegar íslendingar líta yfir
farinn veg, verður ljóst, eins
og þróun heimsmála hefur
orðið, að þeir menn, sem mót-
að hafa utanríkisstefnu ís-
lands á þessu tímaþili hafa
gert það af einstakri.framsýni
og skilningi á þörfum þjóðar-
innar til þess að eiga góða
samvinnu við nágrannaríkin
beggja vegná Atlantshafsins.
Kommúnistar hafa jafnan
barizt »af heift gegn þeirri
ufanríkisstefnu, en ánægju-
legt er til þess að vita, að yf-
irleitt hafa lýðræðisflokk-
arnir staðið einhuga að henni,
þótt því miður hafi einstaka
sinnum gætt tækifæris-
mennsku í afstöðu^ sérstak-
lega eins lýðræðisflokkanna,
til öryggismála íslands.
En um það munu íslend-
ingar almennt sammála, að
sú utanríkisstefna, sem mót-
uð hefur verið á þessum ár-
um hafi verið landinu farsæl,
og erfitt er að sjá, að önnur
leið hefði orðið betri en sú,
sem farin hefur verið.
Þess er hollt að minnast nú,
þegar miklar breytingar eru
að verða á sviði alþjóða-
stjórnmála, að þar geta skjótt
skipazt veður í lofti og öryggi
íslands er of mikilvægt til
þess, að breytt sé um stefnu
af fljótfærni og pólitískri
tækifærismennsku. Við höf-
um á þessum árum átt sífellt
nánari samvinnu við ná-
grannaríki okkar í Vestur-
Evrópu og Norður-Ameríku.
Sú samvinna hefur borið
ríkulegan ávöxt og reynzt
okkur heilladrjúg, og þess
vegna hljótum við í framtíð-
inni að leitast við að halda
henni við, efla hana og auka
allt eftir aðstæðum hverju
sinni.
ATVINNUFYRIR-
TÆKIN OG
STJÓRNARAND-
STÆÐINGAR
rkki verður annað sagt en
málflutningur stjórnar-
andstöðublaðanna um afkomu
atvinnuveganna, skattgreiðsl-
ur þeirra og fleira, lýsi ein-
stakri fyrirlitningu á heil-
brigðri skynsemi og dóm-
greind almennings í landinu
og þeirra sem fyrir atvinnu-
fyrirtækjum standa. ■
Þannig hafa bæði málgögn
Framsóknarflokksins og
kommúnistaflokksins að und-
anförnu haldið því fram, að
atvinnutækjum væri ívilnað
í skattgreiðslum, og fyrir
nokkru sagði Framsóknar-
blaðið í leiðara, að „ýmsir
einstaklingar væru farnir að
nota hlutafélagalöggjöfina
sér til framdráttar í þessari
iðju, sem er í rauninni ekk-
ert annað en beinn þjófnaður
á fjármunum samborgar-
anna“ og kommúnistablaðið
hefur fullyrt, þrátt fyrir ítrek
aðar leiðréttingar, að skatt-
greiðslur félaga væru nú hlut
fallslega lægri en áður. Ef á
annað borð er rætt um ein-
hver sérréttindi félagsforma í
landinu í skattamálum, þá er
auðvitað alveg ljóst, að það

dgnaöi de Gaulle vestrænum
áhrifum leið inn í Sovétríkin?
FERÐALAG de Gaulles, for-
seta Frakklands til Sovétríkj-
anna hlýtur að hafa verið
mikil viðburður jafnt í aug-
um þátttakenda sem áhorf-
enda. Því fer fjarri, að áhrif
ferðarinnar séu að fullu komin
fram og víst er, að þau kunna,
að verða djúpstæð ekki siður
í hugum almennings í Sovét-
ríkjunum sem á því sviði, sem
athygli manna beindist mest
að í sambandi við heimsókn-
ina þ.e. alþjóðamálum. Hver
veit nema þessi heimsókn hins
franska forseta eigi eftir að
verða upphaf þess, að Sovét-
ríkin taki upp nánari sam-
skipti við Vestur-Evrópu.
Enn þá er allt of snemmt að
spá nokkru um slíka þróun,
er jafnvel, þegar bezt léti hlyti
að taka fleiri ár. En löngun
almennings í Sovétríkjunum
ti þess að fá tækifæri til nán-
ari samskipta við vestræn
lönd, er eftir ferðalag franska
forsetans orðin augljósari en
nokkru sinni fyrr. De Gaulle
kom til fimm mikilvægustu
borga Sovétríkjanna, og alls
staðar varð það ljóst, að al-
menningur þráir aukin, vin-
samleg samskipti við önnur
lö«d, vill að dregið verði úr
spennu alþjóðamála og að
geta skipað sér við hlið ann-
arra þjóða sem góðir ná-
grannar.
Mikilvægi heimsóknar
franska forsetans liggur ekki
sízt í þessu. Þær milljónir So-
vétborgara, sem alls staðar
þyrptust að, þar sem forsetinn
lagði leið sína, hafa vart allar
fengið fyrirskipun í þá átt,
enda þótt sovézkir ráðamenn
hafi auðsýnilega talið þessa
heimsókn afar mikilvæga og
þess vegna viljað, að forset-
inn hlyti óvenjulega glæsileg-
ar móttökur, sem tæki fram
heimsóknum jafnvel vin-
veittra stjórnmálamanna svo
sem Títos og Ben Bellas, varð
fögnuðurinn yfir komu de
Gaulles vafalaust með þeim
hætti, að það kom sovézkum
yfirvöldum sjálfum á óvart.
í Moskvu og Leningrad var
t.d. íbúunum hvorki kunnugt
í tíma um dagskrá heimsókn-
arinnar né heldur nákvæm-
lega um hvenær og hvaða leið
er fyrst og fremst samvinnu-
reksturinn í landinu sem not-
ið hefur sérstakra fríðinda í
skattgreiðslum og væri vissu-
lega ástæða til að athuga það
mál nánar.
Á sama tíma og þessi blöð
hafa fjargviðrazt yfir of litl-
um skattgreiðslum atvinnu-
fyrirtækja,|hafa þau dag eft-
ir dag haldið því fram, að
stefna ríkisstjórnarinnar hafi
leitt atvinnufyrirtækin á helj
arþröm, og er erfitt að skilja
samræmið í þeim málflutn-
ingi, þegar annan daginn er
krafizt hærri skatta á atvinnu
fyrirtæki, en hinn daginn
sagt, að atvinnufyrirtækin
séu svo illa stödd, að þau séu
að þrotum komin.
Sannleikurinn er auðvitað
sá, að atvinnutækjum á ís-
landi hefur í fjölda ára vwið
Charles de Gaulle
hinn tigni gestur færi um inn
í borgina. Þrátt fyrir þetta
þyrptust örugglega meira en
ein millj. manna í hvorri þess
ara borga að á leið forsetans
og fylgdarliðs hans, til þess
að fagna honum. Til Kiev
kom forsetinn mörgum klukku
stundum á eftir áætlun, þegar
dimmt var orðið. Engu að
síður biðu hans mörg hundruð
þúsund manns meðfram þjóð-
veginum frá flugvellinum til
borgarinnar, sem er löng leið.
Hvers vegna? — Af forvitni?
í löngun í tilbreytni frá hvers
dagsleikanum? Já, örugglega.
En þær móttökur, sem þessi
mannfjöldi veitti hinum
frönsku gestum, sýndi geysi-
lega vinsemd, þar sem sú von
kom augljóslega einnig fram,
að einangrun Sovétríkjanna
frá fornu fari taki enda. Þarna
á hinum breiðu strætum stór-
borganna, jafnt og á þjóðveg-
unum, tjáði þjóðin ósjálfrátt
vilja sinn í þá átt, að múr tor-
tryggninnar og fjandskapar-
ins gagnvart Vesturlöndum
yrði brotinn niður. í þessari
ósk íbúanna felst fyrsta mikil-
væga pólitíska yfirlýsing
heimsóknarinnar. fbúar Kiev,
Volgagrad og Novósibirsk not
uðu tækifærið til þess að opin
bera dulda þrá sína. Lenin-
grad, þar sem áhrif Vestur-
landa eru greinilegri en ann-
meinað að safna nauðsynleg-
um sjóðum til uppbyggingar
rekstri sínum, og það hefur
auðvitað skapað þeim mikla
erfiðleika. Á þessu hefur orð-
ið mikil breyting í tíð núver-
andi ríkisstjórnar. Margar at-
vinnugreinar hafa blómgazt
mjög á þessu tímabili eins og
glöggt má sjá á þeirri miklu
fjárfestingu, sem orðið hefur
bæði í sjávarútveginum og
í myndarlegum nýbyggingum
iðnfyrirtækja og verzlunar-
fyrirtækja, sem á undanförn-
um árum hafa risið upp í
Reykjavík, og nú er að rísa
myndarlegt iðnaðarhverfi,
Iðngarðar, sem óneitanlega
bendir til annars en þess, að
iðnaðurinn sé á heljarþröm,
eins og stjórnarandstæðirtgar
vilja halda fram um þessar
mundir.
ars staðar í landinu, hefur
álitið hina frönsku heimsókn
vera staðfestingu á sérstöðu
sinni gagnvart Moskvu —
þungamiðju Sovétríkjanna.
Ósk De Gaulle um, að borg
Péturs mikla fengi lifað sam-
kvæmt eigin vilja og yrði
„Miðstöð samskipta við Vest-
urlönd“ og „Gluggi að
Evrópu" vakti ólýsanlega
hrifningu meðal ibúanna.
Rússar — og í þessu atriði
einnig Sovétleiðtogarnir í
Moskvu — eru De Gaulle
þakklátir fyrir þessa vinar-
heimsókn. Hún virðist hafa
þau áhrif að leysa Sovétríkin
úr höftum, með því að í henni i
felsit viðurkenning á því, að
Sovétríkin tilheyri Evrópu.
Mennirnir í Kreml virða þann
greiða, sem De Gaulle hefur
gert þeim með kaldri skyn-
semi. Með því að gefa í skyn, ,
að Sovétríkin aðhyllist frið- (
samleg markmið og hafi á-
byrgðartilfinningu, þrátt fyrir
hernaðarlega yfirburði þeirra
gagnvart Vestur-Evrópu, þrátt
fyrir landvinninga þeirra og
þrátt fyrir stefnu þeirra að i
koma komúnisma á hvar sem I
unnt er, leitast forsetinn við i
að skapa traust á Sovétríkj- \
unum í vestri. '
Vel getur farið svo, að So-
vétríkin efni til alvarlegra
deilna á alþjóðavettvangi í
framtíðinni og taki þá upp á- I
rásarkennda stefnu, sem bygg- 1
ist á hernaðarlegum hótunum.
Hinn fjandsamlegi áróður
þeirra, sem nú beinist fyrst 1
og fremst gegn Bandaríkjun-
um og Vestur-Þýzkalandi,
gæti orðið svo víðtækur, að |
hann tæki til Vesturlanda í i
heild. En slíkri stefnu myndi
þó reynast örðugra en áður
að hrinda evrópskum íbúum
Sovétrí'kjanna út í einangrun
Stalín-tímabilsins. Viðleitni
leiðtoga Sovétrílkjanna til þess
að einangra ilbúa þeirra frá (
umheiminum mun hér eftir
mæta harðri mótspyrnu. Það
hefur heimsókn De Gaulles (
Frakklandsforseti haft í för
með sér. i
(Lauslega tekið upp úr i
„Die Welt“). |
En það er svo aftur aug-
Ijóst mál, að atvinnurekstur-
inn hefur átt og á í nokkrum
erfiðleikum fyrst og fremst
vegna hins síhækkandi kaup-
gjalds í landinu. Þar er ekki
aðeins um að ræða, að laun
hækki reglulega samkvæmt
vísitölu, heldur verða jafnan
á ári hverju verulegar
grunnkaupshækkanir, sem
hljóta að skapa atvinnurekstr
inum verulega erfiðleika.
En það sýnir svo heilindin
í málflutningi Framsóknar-
manna Og kommúnista, að
þeir hafa á undanförnum
tveimur til þremur árum lagt
sig fram um að krefjast miklu
hærri beinna kauphækkana
heldur en samið hefur verið
um, og er væntanlega ljóst,
að það er ekki gert með hags-
muni atvinnuveganna í huga.