Morgunblaðið - 08.07.1966, Blaðsíða 21

F5stu«agnr •. j«« 1999
MORGUNBLAÐIÐ
21
Halldór Jónsson verkfræðingur
Um fagurt lund
Faðir minn átti fagurt land.
Fyrir því er ég hrelldur,
að nú er það komið í svartan
sand,
Beiðurinn veldur, seiðurinn
því veldur.
SVO hljóðar hið forna kvæði.
Kveðandinn harmar örlög fóst-
urlands síns. Blómleg sveit er
horfin undir sand. Sá, sem þar
átti heima, er vegalau* og treg-
ar liðna daga.
Þó ævintýrabragur se yfir
þessu litla kvæði, þá eru þeir
atburðir, sem það skýrir frá, enn
mjög áberandi í landi okkar. Sá,
sem fer um Skaftáreldahraun má
undrast, hversu mikil mannlífs-
saga liggur grafin undir hrauni
þess. Hversu önnur hefur ásýnd
landsins verið áður en hraunfð
forann. Enginn undrast eyðingu
landsins af völdum Skaftárelda.
Hún er einföld og auðskilin. Or-
sök og afleiðing blasa við. Um
frumorsökina, hvað olli 'hinum
xnikla jarðeldi þýðir tæpast að
spyrja. Að segja „seiðurinn veld-
ur“ er jafngott og hvað annað.
Allavega hlýtur seyðurinn í und-
irheimum jarðar að valda.
Það' er alkunna, að oft má ná
sama marki eftir ýmsum lei'ðum.
Hugvit mannsins virðist til dæm
is vera máttugra nokkrum jarð-
eld til tortímingar lífi í hvaða
mynd sem er. í heimi nútímans
virðist það vera keppikefli hvers
smákóngs að fá vald yfir Surtar-
loga til þess að geta kallað
Ragnarök „í sjálfsvarnarskyni“yf
ir næsta smákóng. f»ar er enn ein
leið til tortímingar. Eftir verður
voldug adðn, sem síðan kallast
trúlega „stórkostleg og hrikaleg
náttúrufegurð", þegar minning-
in um hörmungina sjálfa hefur
dofnað og túristarnir flakka um
söguslóðirnar og dást að „ægifeg-
urð öræfanna".
Enn er til leið að sama marki.
Rányrkja í hvers konar mynd
hefur sömu aflefðingar, þótt hæg
ar fari í fyrstu. í hinni „ægi-
fögru“ Öræfasveit má sjá land,
sem kiknað hefur undir búsetu
manna. Sjálfgræðsla landsins
heldur ekki í við sameinaða
krafta vinds, vatns og búsmala.
Samt hafa nokkrir hundvísir
Náttúruverndarráðsmenn viljað
hindra spillingu á sérkennum
landsins með því að forbjóða ó
þjóðlega uppgræðslu þar. Skyldi
þeim ekki þykja fallegt á tungl
inu?
Þrátt fyrir þá yfirlýsingu eins
af búvitringum okkar, að sauður-
inn skili landinu meira en hann
tekur af því, þá eru mannhæð-
arhá rofabörð í Fnjóskadal,
Landsveit, á Reykjanesi og reynd
ar í hverri sveit, minnisvarðar
þeirrar eyðingar, sem hér hefur
átt sér stað og enn stendur yfir.
í Jónsbók eru ýmis ákvæði um
búsetu manna, sem enn eru í
gildi, áð því ég bezt veit. Til
dæmis eru þar ákvæði, sem gera
eigendum búfjár skylt að halda
því á eigin landi. Allir geta séð
hversu er um lögin þau.
í síðari tíma iagabálkum eru
Akvæði um það, að .engum skuli
haldast uppi að spilla eða stela
eigum náunga síns. Af þeimástæð
iim er mér til dæmis ekki heimilt
•ð ala upp refi og beita þeim á
•auðahjarðir bænda. Setjum svo,
•ð ég ætti grimman hund, sem
ekkert æti fremur en sauðfé á
fæti. Mér þykir trúlegt, að ég
y>ði gerður ábyrgur fyrir því ef
hundurinn gengi laus. En mér er
•purn: Gret ég ekki alveg eins
krafizt þess, að búkarlar girtu
sau'ði sína af, svo þeir yrðu ekki
fyrir hundi mínum? Já, það er
von að ég spyrji.
— ★ —
Svo er mál með vexti, að faðir
minn átti fagurt land, þar sem
heitir í Lækjarbotnum fyrir of-
•n Reykjavík, það er að segja
kartöflu og matjurtagarð. Þar í
komum við með ærinni fyrir-
höfn og kostnaði bæði kartöfl-
um og nokkur hundruð kálplönt-
um, ásamt fleiri jurtum, sem
góðar eru til manneldis.
Vantrúaðir á það, að bú-
andkarlar Reykjavíkur og
nágrennis hlýði Jónsbók,
reistum við girðingu kring-
um garðinn. Hann gerðum við
úr vírneti, þar sem okkur leidd-
ist gaddavír.
Nú eru meðal ífoúa Reykjavík-
ur sauðahöldar ákafir. Hefur
jafnvel sést til sumra þeirra
svifa sauðum sínum inn fyrir
friðunargirðingar, þótt slíkt at-
hæfi sé nú orðið fátíðara en áð-
ur vegna vaxandi umferðar og
menningar. En skemmst er frá
að segja, að einn góðan veður-
dag komum við fe'ðgar að öllum
okkar kálplöntum uppétnum. En
eins og kvittun fyrir greiðann lá
sauðatað ómælt í traðkinu, „þar
sem áður akrar huldu völl“. Höf-
um við síðan beðið eftir því að
orð búvitringsins rætist og við
uppskerum kálhöfuðin fleiri og
stærri.
Halldór Jónsson
Faðir minn átti fagurt land.
Fyrir því er ég hrelldur,
að nú er það komið í svartan
sand,
sauðurinn veldur, sauðurinn því
veldur.
— ★ —
Eg er siður en svo a moti sauð-
fjárrækt á íslandi. En ég vd, að
ábyrgir aðilar taki til alvarlegr-
ar íhugunar þær kenningar ým-
issa vísindamanna okkar, að kerf
isbundinn búskapur borgi sig
betur, bæði fyrir bændur og land
ið sjálft, en hjarðmennskan, sem
er stunduð í dag. Hafa íbúar
Reykjavíkur og annarra svæða,
sem ekki eru til sauðfjárræktar
fallin, gert sér grein fyrir þeirri
fjárhæð, sem sport örfárra íbúa
kostar okkur hina? Ég á hér við
allar fjárheldar girðingar, sem
við þurrabúðarmenn verðum að
reisa.
Ég spyr enn: Hver er ábyrgur
fyrir því tjóni, sem stökkfénað-
ur og smugurollur valda? Ætti
félagsskapur fjáreigenda ekki að
vera ábyrgur in solidum?
Ég hef heyrt það eftir ábyrg-
um aðilum, að tekjur af hverri
sauðkind nemi eigi undir 700—-
1000 kr. nettó árlega. Vera má,
að sauðfjárhald sé einhver bú-
bót efnalítilla borgarbúa. En ég
sé ekki hver nauðsyn rekur
bjargálna menn til þess að hafa
kindakofa innan bæjarmarka og
láta skjáturnar leika lausum
hala í landi, sem ekki er hægt
að kalla afrétt. Og væntanlega
gleyma hvorki þeir né skatt-
stjórinn afurðatekjunum af fénu
á framtölum, sem eru væntan-
lega gerð í samræmi við
böðunarskýrslur sauðpenings á
hverjum stað, frekar en búnað-
arskýrslur.
Þó því fari fjarri, að mér
finnist við feðgar vera skyldug-
ir til þess áð girða grasgarð okk-
ar með gildum gaddavír, þá höf-
um við orðið að beygja okkur
fyrir ólögum aldarinnar.
Og þar sem við feðgar erum
náttúrlega komnir af fornkon-
ungum og hetjum í beinan karl-
legg, þá höfum við víggirzt hið
rammlegasta og höldum enn
fram kálræktinni. Enda hefði
Agli þótt lítilmannlegt að lúta
í lægra haldi, þó honum hefði
kannski verið annað nær skapi
en að dútla við garðhleðslu.
— ★ —
Þar með virtiist Jónsbók fyrir
bí og lög landsins hafa lotið í
lægra haldi fyrir fjáreigendum.
Er þá ekki nærtækt að hugsa
sér, að lögregla verði þessu næst
lögð niður, því að borgararnir
geta sjálfir víggirt sig gegn bóf-
um og missindismönnum. Minni-
háttar misklíðarefni, eins og
hæfni kvenfólks í akstri, hvort
Ari fróði hafi haft krækiberja-
lyng í huga í frægri setningu
íslendingabókar og þar fram eft-
ir götunum, má útkljá á frjáls-
um hólmvelli Velvakanda, en að
öðru leyti sjái hver um sig.
En sleppum öllu gamni. Hinu
er meira um vert að sinna, að í
stórum ' hluta fslands byggðar
liggur nú við landauðn af völd-
um ofbeitar sauðfjár.
íslenzkir sauðfjárhöldar hafa
lengi tali'ð allt það land, sem
ekki er beinlínis varið vera þeim
heimilt til þeirrar meðferðar og
beitar, sem þeim sýnist. Hugsa
þeir þá jafnlítið um velferð
sauðarins og landsins. Eða vildi
Dýraverndunarfélagið kannski
kynna sér holda- og heilsufar
kindanna, sem ganga sjálfala á
örtraðarlóðum steypustöðvanna
og malbiksins inn við Elliðaár.
Eða úða í sig grængrésinu, sem
vex í opnu klóakskurðunum í
nágrenni borgarinnar. — Eft-
ir þá athugun væi'i kannski
fróðlegt fyrir Geðvérndarfélagið
að skoða eigendurna.
Er ekki tímans fylling komin
til þess, áð þeir menn á íslandi,
sem vilja að rányrkju landsins
ljúki, taki höndum saman gegn
hinum, sem ekki hafa sýnt þann
félagslega þroska, að þeir skilji
að landnýting megi ekki vera
landskemmd.
Einhliða yfirlýsing ráðherra
um það, hvað ræktað skuli er
ekki nóg. Búnaðarlegar forsend-
ur verða að vera fyrir hendi.
Hér gildir sama og um veiðiskap
Framhald á bls. 18
ÚLAFSVAKAN - FÆREYJUM
28.-31. JÚLÍ
LÖND OG LEIÐIR efna í ár til hópferðar á Ólafsvökuna í Fær-
eyjum. Farið verður frá Reykjavík kl. 8 f.h. fimmtudaginn
28. júlí n.k. og komið til baka um miðnætti aðfaranótt mánu-
dagsins 1. ágúst. Flogið verður báðar leiðir.
LEITIÐ UPPLÝINGA.
L0\D & LEIÐIR
AÐALSTRÆTI 8, REYKJAVÍK
SÍJVIL 24313 — 20800
GEISLAGÖTU, AKUREYRI
SÍMI 12940.
Allt í viðlegunu
tjöldin
eru sterk og gerð fyrir is-
lenzka veðráttu. Þau eru
með föstum botni, sem
gengur upp á tjaldið til
varnar bleytu. Þau eru með
þrem rennilásum. Þau eru
með ~ rissúlum í staðinn
fyrir einni súlu i miðju.
5 manna fjölskyldutjöldin
með bláu aukaþekjunni, eru tjöld ársins! Kosta aðeins kr: 3890.—
Þýzk hústjöld, svefntjöld og dagtjöld á kr: 5.850.—
Æw svefnpokarnir
eru hlýir, enda
stoppaðir með íslenzkri ull. Verð frá kr: 685.—
PALM A-vindsœngur
Verð frá kr: 485.-
Ferðaborðbúnaður í tösku. — Pottasett margar gerðir. — Ferðagasprímusar.
Tjaldsúlur með rislagi. — Stög og hælar.
MUNIÐ EFTIR VEIÐISTÖNGINNI en h ún fæst einnig í
— PÓSTSENDUM —
Verzlið þar sem hagkvæmast er.
LAUGAVEGI 1S.