Morgunblaðið - 04.08.1966, Blaðsíða 10

10
MORCU NBLAÐIÐ
Flmmtudagur 4. Sgöst 1966
ÞAÐ mun flestum íslendingum
þykja furðulegt, að ákafar deil-
ur um skólamál skuli geta staðið
mánuðum og jafnvel árum sam-
an. Heima á Fróni er áhugi
manna á skólamálum að mestu
takmarkaður við tilkostnað og
launakjör, auk þess sem foreldrar
hafa vitanlega áhuga á einkunn-
um bama sinna. Þess vegna nær
sú óánægja, sem stundum brydd-
ir á, sjaldan að hefjast handa
um skipulega umbótaviðleitnL
Slík deyfð er ekki hverri þjóð
lagin. Hér í Þýzkalandi t. d. eru
skólamál stöðugt umræðu- og
deiluefni, allt frá óskiptum 'barna
skóla smáþorpsins upp í há-
skólanám og sérfræðimenntun.
Þessi lifandi áhugi sprettur bæði
af því, að þjóðin veit sig standa
í harðnandi samkeppni, og af
aldagróinni hagsýni, sem krefst
Álma í byggingu uppeldisdeildar Hamborgarháskóla.
Ðr. IVSatthías Jonasson:
Flyzt menntun barnakenn-
Þess ber að geta, að í Þýzkalandi
er stúdentspróf skilyrði fyrir
inngöngu í kennaraháskólana, og
ekki hefir komið til orða að opna
háskólana fyrir neinum öðrum,
eins og t. d. Planlægningsrádet
danska leggur til að gert verði
þar í landi (sbr. Politiken, 10.
júní ’66). Þýzka barnakennara-
stéttin er vel undir þessa breyt-
fyllilega undir hlutverki sínu, þó
að hann skorti hinn víða vísinda-
lega sjónhring almenna háskól-
ans.
Hugmyndin að þessum sam-
runa er ekki fordæmalaus, t. d.
er kennaraháskólinn í Hamburg
með sínum 2800 stúdentum að-
eins deild í Hamborgarháskóla,
en ekki sjálfstæð stofnun. Borg-
arstjórnin í Berlín samiþykkti i
þessum mánuði lög um samruna
kennaraháskólans þar og „Hins
frjálsa háskóla Berlin“, til þess
að gefa öðrum fylkjum ríkisins
fordiæmi, eins og það var orðað.
í Hamborg ríkir mikil ánægja
með þessa tilhögun, og henni er
m. a. þakkað það, að þar er eng-
inn kennaraskortur, en í mörgum
fylkjum. þessa auðuga lands er
hann geigvænlegur. Vera má, að
reynslan í Hamborg hafi ýtt und-
ir rektoraþingið og aðra raða-
menn að opna háskólana fyrir
þeim stúdentum, sem ætla sér
síðar að „leggja grunninn að
þekkingu hinnar ungu kynslóð-
ar“, eins og það er stundum orð-
að hér.
En nú kynni margur að spyrja,
hvaða erindi barnakennarar eigi
í háskólanám. Svarið er vitan-
lega háð menningarskilningi
manna, en formælendur framan-
greindrar breytingar myndu
s v a r a spurningunni þannig.
Þýzka barnakennaraefnið velur
sér eina kjörgrein í námi, sem
ætlazt er til að hann nái allgóðri
þekkingu í, — t- d. stærðfræði,
frönsku, heimspeki eða bók-
menntir. Til slíks náms veitir al-
mennur háskóli allajafna betri
tök en kennaraháskólinn. Þessa
ara í háskólana ?
Stóra kennslustofan rúmar 1800 manns í sæti.
árangurs í menntun og starfs-
hæfni af þeim gifurlega kostn-
aði, sem fram er lagður til skóla-
mála. Slagorðinu, að fjárveiting
til menntamála sé arðbærasta
fjárfestingin, láta Þjóðverjar
fylgja þann viðauka, að skóla-
kerfið sé rétt skipulagt og skili
ful’lum árangri.
Síðustu vikurnar hafa þessar
umræður náð suðumarki. Tilefn-
ið var uppeldismálaþingið í Ham-
borg í byrjun júní og viku síðar
tillögur Vísindaraðsins um end-
urskipulagningu háskólanáms og
vernlega takmörkun námstímans.
Grein minni í Morgunblaðinu um
tillögur Vísindaráðsins lauk og
með því að minna á orðtakið, að
sitt er hvað frumvarp og fram-
kvæmd. Það hefir sannazt ótví-
rætt í áköfum deilum, sem síðan
hafa staðið um málið. Stúdentar
svöruðu tillögunum með mót-
miælafundum, heimspekideildir
nokkurra háskóla tóku í sama
streng, og þekktir vísindamenn
eins og t. d. sálfræðingurinn
Robert Heiss, prófessor við Há-
skólann í Freiburg, hafa gagn-
rýnt þær harðlega. Á hinn bóg-
imi eiga tillögur Vísindaráðsins
sér marga fylgjendur, bæði með-
al háskólastúdenta og prófessora.
Þekktir háskólakennarar, t. d.
Walter Killy, prófessor í
germönskum fræðum við Há-
skólann í Göttingen, tala um þær
sem síðasta bjargráð (letzte
chance) fyrir háskólana, sem nú
standi framrni fyrir nær óleysan-
legu verkefni, hinum sívaxandi
fjölda stúdenta, sem hvorki
kennslustofur né lestrarsalir há-
skólanna rúmi lengur.
Ofan í þessar deilur féll svo
samþykkt vestur-þýzka rektora-
þingsins fyrir fáeinum dögum.
Hún gerði öllum ljóst, að hér var
um brennandi vandamál að ræða.
Rektoraþingið féllst í öllum
meginatriðum á tillögur Vísinda-
ráðsins um róttæka breytingu á
náms- og kennslutilhögun og
styttingu námstímans. Kunnugan
þarf ekki að undra þessi samhug-
ur. Vísindaráðið er kjörið af há-
skólaprófessorum og að miklu
leyti úr þeirra hópi til þess að
gera tillögur um skipan æðri
menntunar, þ. á m. stofnun
nokkurra nýrra háskóla, sem
nú eru að rísa hér í landi. Það
lætur því að líkum, að ráðið líti
á málin frá líku sjónarmiði og
rektorarnir, sem bera hver um
sig ábyrgð á sínum skóla. — Að
vísu, úr framkvæmanleik hinnar
nýju stefnu er ekki skorið með
samþykktum einum.
Rektoraþingið lét sér þetta þó
ekki nægja. Það sté annað skref
í átt til róttækra breytinga á
æðri menntun: Það samþykkti að
háskólarnir yfirtækju menntun
barnakennara. Samkvæmt því er
núverandi kennaraháskólum ætl-
að að falla sem deild (institut)
inn í háskólann, hvar sem því
verður við komið fyrir fjarlægð-
ar sakir. En einnig þar sem mik-
il fjarlægð hindrar sameiginlega
kennslu, skulu þessar stofnanir
þó hafa samráð og samvinnu,
enda hafa stúdentar beggja sama
rétt til náms við hvora sem er,
t. d. geta stúdentar kennarahá-
skólans lokið meistara- og dokt-
orsprófi við almenna háskólann.
ingu búin, enda er þetta loka-
þátturinn í langri baráttu henn-
ar fyrir náms- og flélagsjafnrétti
við aðra kennara.
Samþykkt rektoraþingsins, sem
kveður nánar á um fram-
kvæmdina, lýkur með þessum
orðum: „í meðvitund um sam-
ábyrgð sína varðandi menntun
allra kennara skora þeir vísinda-
háskólar, sem sameinaðir eru í
vestur-þýzka rektoraþinginu, á
menntamálaráðherrana, rektora-
þing fylkjanna og á kennarahá-
skólana að taka höndum saman
um framkvæmd þessarar sam-
þykktar í þágu samfeldrar vís-
indalega grundvallaðrar mennt-
unar barnakennaraefnanna".
Sjálfir eru kennaraháskólarnir
miklar stofnanir, margar þeirra
með um 3000 stúdenta, þ. e. ná-
lægt þrefalt stærri en Háskóli
íslands, en miklu betur búnir að
húsakynnum og kennslutækjum.
Aðalkennarar þeirra eru prófess-
orar, sem margir hverjir kenna
einnig við almennan háskóla. Þá
eru einnig kennaraháskólar, sem
fást eingöngu við rannsóknir, en
annast enga venjulega kennslu,
en aðeins einn almennur háskóli
af því tagi er til hér á landi,
eða öllu heldur er að verða til,
Háskólinn í Constanz. Hér er því
ekki um að ræða, að almennur
háskóli taki örbjarga þurfaling
á framfæri sitt. í mörgum grein-
um stendur kennaraháskólinn
á stúdentinn að njóta, þó að hann
ætli sér barnakennslu að atvinnu.
Hins vegar kostar fyrirlestur
prófessorsins ekki meiri vinnu,
þó að 500 hlusti í stað 100 manns.
Stærsti kennslusalur (auditorium
maximum) Hamborgarháskóla
rúmar. 1800 manns í sæti. Þannig
er leitazt við að veita sem flest-
um stúdentum aðgang að kennslu
óvenjulegra hæfileikamanna, og
að því miðar áskorun rektora-
þingsins varðandi barnakennara-
efnin. Hitt skiptir einnig máli,
að menntun ræður miklu um álit
kennarastéttarinnar í samfélag-
inu. Virðulegur samfélagssesa
þykir hverri stétt eftirsóknar-
verður. Mestu varðar þó, að að-
eins í krafti eigin menntunar má
kennara lánast að glæða menn-
ingarskilning og menntunarlöng-
un ungrar kynslóðar. Við allt
þetta eiga fulltrúar vestur-þýzka
rektoraþingsins, þegar þeir tala
um „samábyrgð sína varðandi
menntun allra kennara".
Hamiborg, 16. júlí 1066.
Matthías Jónasson.
Anddyri uppeldisdeildar.