Morgunblaðið - 12.11.1966, Blaðsíða 8

8
^ MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 12. n6v. 1966
FYRIRTÆKI OG ÞJÓÐARBÚSKAPUR r4_
Framkvæmdir við
Álverksmiðjuna
ar með áli. Gert er ráð fyrir að
STYTTING raunverulegs vinnu-
tíma hefur á undanförnum ár-
um verið áberandi félagslegt
jnarkmið hjá ríkisvaldi og sam-
tökum launþega. Erfiðleikar á
varanlegri lausn þessa máls hef
ur mátt rekja tid þeirrar stað-
reyndar, að talsverður hluti af
lífskjörum landsmanna er feng-
inn með löngum vinnutíma, og
skyndileg og veruleg lækkun
hans mundi ieiða til minnkaðr-
ar þjóðarframleiðslu og þar með
þjóðartekna.
Upplýsingar um vinnutíma
1965, sem birtist í nýútkomnu
fréttabréfi Kjanarannsóknar-
nefndar, staðfesta, að vinnutími
hérlendis er mjög hár miðað
við önnur Vestur Evrópulönd,
þar sem raunverulegur vinnu-
tími og dagvinnutími, sem sjaldn
ast er mikill munur á, liggja
um eða fyrir neðan 2000 heildar
árstkna. Ber þó að gæta þess, að
íslenzikar tölur um heildarárs-
vinnutíma munu eitthvað hærri
en raunverulegur ársvinnutími
og munar þar mest um greiðsl-
ur fyrir helgidaga — árið 1965
voru þær 3,6% af dagvinnu eða
76 klst. — Vísbendingar um
breytingu á vinnutíma frá 1964
— 1965 eru ekki ótvíræðar
vegna þess að upplýsingar kjara
rannsóknar byggjast á úrtaki
en ekki tæmandi launaskýrsl-
um. Hefur nefndin því ýmsa
fyrirvara á niðurstöðunum. Sam
kvæmt úrtakinu hefur vinnu-
tími verkamanna lækkað á milli
þessara ára um 2,2% e'ða 64 klst.
á ári. Með sama áframhaldi tæki
það að minnsta kosti 10 ár að
komast niður í heildardagvinnu
stundir eins og þær voru 1965,
þ.e. að yfirvinna hverfi, hvað þá
heldur neðar. Hvort þróunin
stefnir í þessa átt er ekki unnt
að segja enn með neinni vissu,
•til þess þyrfti fleiri ára sam-
anburð. Upplýsingar um vinnu-
tíma iðnaðarmanna eru óvissari,
en þar sýnir úrtakið að aukn-
ing hafi orðið á heildarársvinnu
tíma um 2,5 % frá 1964—1965.
Hjá báðum þessum starfsstéttum
er hinn langi vinnutími ef til
vill meira vandamál heldur en
hjá flestum e’ða nokkrum öðr-
um starfsstéttum í þjóðfélaginu.
Hvað veldur þá hinum háa
vinnutíma? Vissulega sú stað-
xeynd, að báðir aðilar, launþeg-
ar og atvinnurekendur, hafa séð
sér 'hag í hinum langa vinnu-
tíma. Launþegarnir fá hærri
•tekjur vegna hins háa yfirvinnu
kaups og láta af hendi meira
vinnuframlag, þótt ekki sé í
réttu hlutfalli við tekjuaukning-
una, og bæta þar með lífskjör
eín. Atvinnurekendurnir hafa
■vo verið færir um að koma fram
ieiðslu sinni á markað, þótt til-
kostnaður hafi hækkað.
Til stöðugrar og varanlegrar
lækkunar dugar ekki nein alls-
herjarráðstöfun, heldur fleiri
jafnhliða rá'ðstafanir, sem áhrif
hafa á þau öfl, sem ráða mynd-
un vinnutímans, og þessar ráð-
stafanir verða að fylla tvö skil-
yrði: Tryggja að þjóðarfram-
leiðslan eða heildarafköst þjóð-
arbúskapsins minnki ekki jafn-
hliða því að launþegar haldi
fullum tekjum miðað við fasta
yfirvinnu. Raunar má hugsa sér,
að hluti af aukningu þjóðarfram
lei'ðslu sé notaður til styttingar
á vinnutíma í stað lífskjaraaukn
ingar.
Með kjarasamningunum 1964
— 1965 voru gerðar breytingar,
sem miða skyldu í þá átt að
draga úr raunverulegum vinnu-
tíma. Fyrra-árið var dagvinnu-
kaup hækkað, en yfirvinnutaxt
ar látnir standa óbreyttir að
krónutölu og hækkuðu þeir þar
með hlutfallslega. Hér var stefnt
í rétta átt, þ.e. að gera yfir-
vinnu hlutfallslega ódýrari og
draga þar með úr ávinningi laun
þega af yfirvinnu. Síðara árið
voru dagvinnutímar á viku lækk
aðir úr 48 klst. í 44 klst., en
ýmsir starfshópar höfðu þá þeg
ar unnið eftir þeirri dagvinnu-
viku. Að baki þessarar rá'ðstöf-
unar lá sú ályktun, að flestir
væru með fasta yfirvinnu svo að
stytting dagvinnuvikunnar kæmi
fram í styttingu heildarárstíma.
Enn er ekki sannað, að þessi
röksemdarfærsla haldi og alla-
vega verður að telja ósennilegt,
að heildarársvinnutíminn lækki
að fullu sem nemur lækkun dag
vinnuvi'kunnar.
Árangursríkast til varanlegr-
ar lækkunar á raunverulegum
vinnutíma hjá þeim starfshóp-
um, þar sem hann er lengstur,
er að setja sér ákveðin rnark-
mið, ef til vill í mynd viljayfir-
lýsingar frá aðilum vinnumark-
aðarins, fyrir takmarkað árabil,
t.d. væri raunhæft að lækka yf-
irvinnu um 100 klst. á ári í fimm
ár. Samhliða ydði að finna leið-
ir til að forða því að heildaraf-
köst lækki. Mætti hugsa sér sér-
stakar samstarfsnefndir eftír
starfshópum í því skyni. Væri
fynst unnt að grípa til ýmissa
skipulagsbreytinga á vinnutím-
anum. Sem dæmi má nefna stytt
ing matarhléa gegn aðstöðu til
snæðings á vinnustað. Betri
skipulagning á upphafi og endi
vinnu á hverjum vinnustað, þótt
allir starfsmenn vinnustaðar eða
fyrirtækis mæti á sama tíma til
vinnu, geta ekki allir hafið störf
strax, heldur verða þeir að bíða
eftir að verkefni berist frá öðr-
um starfsbræ’ðrum þeirra. Til
þess að þetta megi verða þarf
að vísu að. breyta ákvæðum í
kjarasamningum um upphaf og
endi dagvinnu. í>á er raunhæft
að fækka frídögum, sem eru
fleiri hérlendis en í nokkru öðru
landi, sem við þekkjum vel til.
Að einhverju leyti þyrfti að
koma hér til lagaákvæði.
Að lokum þyrfti svo að
koma til kerfisbundnar
hagræðingaraðgerðir, sem mið-
uðu gagngert a'ð hinu fyrirfram
ákveðna markmiði. Hafa heild-
arsamtök vinnumarkaðarins nú
á að skipa hagræðingarráðunaut
um, sem koma mundu að miklu
liði við slíkar kerfisbundnar ráð
stafanir, sem miðuðu að stytt-
ingu raunverulegs vinnutíma.
HINN II. desember á sl. ári náð-
ust tveir allmerkir áfangar í
sögu íslenzkra hagræðingarmála.
Þennan dag var undirskrifa'd í
Iðnaðarmálastofnun íslands sam
komulag milli heildarsamtaka
vinnumarkaðarins u-m leiðbein-
ingar um undirbúning og fram-
kvæmd vinnurannsókna. Með
samkomulaginu marka aðilar
vinnumarkaðarins m.a. með sér
sameiginlega yfirlýsta stefnu í
framleiðni- og hagræðingarmál-
um, sem mun verða jafnt laun-
þegum sem vinnuveitendum leið
arljós og hvatning til þess að
fara inn á nýjar brautir í vinnu
brögðum og starfsskipulagi og
jafnframt greiða götu hverskon
ar hagræðingaraðgerða.
Þennan sama dag voru braut-
skráðir sjö menn, sem höfðu hlot
ið tæplega árs þjálfun í ýmsum
greinum hagræðingartækni og
ráðnir höfðu verið hjá nokkrum
samtökum vinnumarkaðarins.
Var hér um að ræða fyrsta hóp
hagræðingarráðunauta, sem luku
námi samkvæmt áætlun um
stuðning ríkisvaldsins við aam-
tök vinnumarkaðarins til að taka
í þjónustu sína kunnáttumenn á
þessu sviði.
Fram að þeim tíma, að áður-
nefnt samkomulag var gert, niá
f S.L. viku voru staddir hér á
landi 2 starfsmenn AJusvisse,
svissneska álfyrirtækisins, til að
'líta eftir og undirbúa fram-
kvæmdir við Álverksmiðjuna. í
'viðtali sem blaðið átti við þá,
og Halldór H. Jónsson arkitekt,
stjórnarformann ÍSAL, kom
fram að nú er búið að athuga
burðarþol jarðvegs á verksmiðju
loðinni og hafa þær athuganir
reynt að burdarþolið er nægi-
legt. Einnig er búið að bora
eftir vatni og fengust úr hol-
unni 40 1/sek, sem er nægilegt
fyrir verksmiðjuna. Um fram-
kvæmdir á næstunni sögðust þeir
búast við að útboð á steypu- og
undirstöðuvinnu yrði gert í jan-
úar n.k .Reiknað er með að
bjóða verkið út á alþjóðlegum
markaði. Áætlað ér a'ð byrja á
steypusal, verkstæði og húsi fyr
ir viðgerðir á katóðum í maí-
byrjun, óg unnt verði að hefja
reisingu á húsgrindum fyrir ára
mót 1967—68.
Reisning í veruskála fyrir 180
menn á að hefjast í marz n.k.,
og er reiknað með, að því verði
lokið síðari hluta maí. Mötuneyti
og skrifstofubygging, sem að
byggingarframkvæmdum lokn-
um verða notaðar fyrir verk-
smfðjuna, er áætlað að verði
reistar á tímabilinu apríl til júní
n.k. Báðar byggingarnar verða
reistar úr verksmiðjuframleidd-
um byggingarhlutum, og klædd-
segja, a’ð samskipti hagsmuna-
aðila vinnumarkaðarins hafi svo
til eingöngu verið á vettvangi
kjarabaráttu og kjarasamninga.
Yfir langt árabil höfðu starfs-
aðferðir samtakanna litlum breyt
ingum tekið, enda hafði þróun
í stjórntækni íslenzks atvinnu-
rekstrar vart gefið tilefni til
þess.
Nú má segja, að ný viðhorf
og ný verkefni hafi skapazt hjá
hagsmunaaðilum vinnumarkaðar
ins, sem felst í því, að samtökin
líta svo á', að auk hins sígilda
hlutverks sem samningsaðila um
kaup og kjör, beri þeim einnig
að stuðla a'ð því að ryðja braut
nýjungum, sem eiga að verða
til þess að hinir ýmsu þættir
framleiðslunnar, svo sem vinnu
afl, hráefni og fjármagn, nýtist
svo vel sem vera má, með öðr-
um orðum, að stuðla að aukinni
framleiðni í atvinnulífinu.
Á þessu hausti, eða nánar til-
tekið hinn 12. október sl. hófst
í Iðnaðarmálastofnuninni nám
annars hóps hagræðingarrá'ðu-
nauta, sem standa mun yfir upp
undir eitt ár og fara fram að
hálfu leyti erlendis, en að hálfu
leyti hér heima, Þennan sex
manna hóp skipa þeir Guðjón
Tómasson, ráðinn hjá Meistara-
félagi járniðnaðarmanna, Gunn-
ax Guttormsson, ráðinn hjá
ÍSAL flytji inn efnið, en íslenzkt
verktakafyrirtæki annast upp-
setninguna.
Aðspurðir um mannaflsþörf
sögðu þeir að gert væri ráð fyr-
is að hámarksmannaflsþörf á ár-
inu 1967 fari ekki fram úr 2—
300, en reynt yrði að haga frarn
kvæmdum þannig, að sem minn
star sveiflur yrðu á mannafla.
Og er nú sem stendur reiknað
me'ð að haga framkvæmdunum
þannig, að álframleiðsla til
reynslu geti hafizt í april 1969.
Um hættu á gróðurskemmdum
vegna fluorvetnis sögðu þeir að
vandlega yrði fylgst með þessu,
þar sem álverksmiðjuar væru
starfandi, en töldu hættuna vera
hverfandi, tóku þeir sem dæmi,
álverksmiðju Alusseissie í Steg
í Sviss, en hún er samskonair og
sú, sem hér verður reist. Verk-
smiðjan er reist í þröngum dal,
þar sem mikið er um vínberja-,
ávaxta- og grænmetisræktun, og
hafa ekki borizt neinar kvart-
anir vegna verksmiðjunnar, enda
þótt vínber séu ákaflega við-
kvæm fyrir breytingum í and-
rúmsloftinu. Þeir bentu á, að hér
á landi væri ekki staðvinda-
samt, svo að fluorvetnið dreifð-
ist mjög ,og að ilokum tóku þeir
fram að verksmiðjan væri þann
ið byggð, að setja mætti loft-
hreinsunartæki í hana hvenær
sem þurfa þykir.
Málmiðnaðar- og skipasmíða-
sambandi íslands, ívar Baldvins
son, ráðinn sameiginlega hj á A1
þýðusambandi Norðurlands, FuU
trúaráði verkalýðsfélaganna á
Akureyri og Verkalýðsfélaginu
Einingu, Magnús Gústafsson, ráð
inn hjá Vinnuveitendasambandi
íslands, Sigur’ður Auðunarson,
ráðinn hjá Landssambandi iðn-
aðarmanna og Þórður Gíslason,
ráðinn hjá Sambandi bygginga-
manna. Eru þessir menn nýfarn-
ir utan og munu dveljast vetr-
arlangt í Skandinavíu við nám,
lengst af við Statens Teknolog-
iske Institutt í Ósló. Er ráðgert
að þeir taki til starfa á vegum
samtaka sinna haustið 1867. Þar
með verða hagræðingarráðunaut
ar samtaka vinnumarkaðarins
orðnir þrettán, en samkvæmt
áðurgreindri áætlun verður
stefnt áð því að þjálfa ellefu
menn til viðbótar, þannig, að i
allt verði þetta 24 menn.
í stórum dráttum er nám þesa
ara manna fólgið í undirstöðu-
atriðum hagræðingartækninnar,
m.a. vinnurannsóknum og tækni
legri undirstöðu launakerfa,
rekstrarhagfræði, og stjórnskipu
lagi fyrirtækja auk margs ann-
ars. Meðalaldur þessara manna
er um 30 ár. Þeir hafa allir veru
lega starfsreynslu að baki og
Framhald á bls. 25
Þórður Gíslason, Gunnar Guttormsson, Sigurður Auðunarson, ívar Baldvinsson, Magnús
Gústafsson og Guðjón Tómasson.
Sex menn til hagræöingarnáms